امروزه آنقدر خدمات و کاربرد‌های ماهواره فراگیر شده که به جرات می‌توان گفت، زندگی بدون ماهواره ناممکن و یا خیلی سخت خواهد بود. در حال حاضر در عرصه های گسترده ای از خدمات ماهواره‌ای استفاده می شود که می توان از جمله آنها به ارتباطات و مخابرات، پخش ماهواره ای، محیط زیست، مدیریت مخاطرات طبیعی، کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع، اکتشافات معدن، انرژی، منابع آبی، توسعه شهری، هواشناسی، خدمات شهری و بسیار دیگر از حوزه‌ها اشاره کرد که استفاده از خدمات ماهواره‌ای باعث ارتقا بهره‌وری در آنها خواهد شد.
همچنین پایش ماهواره‌ای می‌تواند اطلاعات و داده‌های بسیار مفیدی را برای مدیریت کشور در اختیار تصمیم گیران قرار دهد که زمینه توسعه آن خواهد بود. بدین ترتیب روز به روز بر خدمات ماهواره‌ای و فضایی افزوده می‌شود. تمام این امور بدون در اختیار داشتن ماهواره برها به منظور حمل و پرتاب ماهواره ناممکن خواهد بود.
پیشرفت های فضایی ایران
جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه گذشته گام های پیوسته و رو به پیشرفتی را در زمینه دستیابی به فناوری موشکی و فضایی برداشته است. پرتاب ماهواره برها و نیز ماهواره های بومی در چند سال اخیر نماد این پیشرفت بزرگ در عرصه فضایی محسوب می شود.
Image Caption
اکنون ایران در بین 10 کشور فضایی جهان قرار دارد که این امر حاصل و ثمره بیش از چهار دهه تلاش و مجاهدت متخصصان این سرزمین بوده و به همین دلیل ایران از جایگاهی قابل اتکا در این صنعت بین کشورهای معدود صاحب این فناوری برخوردار است.
در حال حاضر ساخت پایگاه پرتاب ماهواره در اختیار شش کشور است و ایران رتبه بعدی از نظر توسعه پایگاه فضایی را در اختیار دارد. صنعت فضایی در زمره صنایع دارای فناوری پیشرفته محسوب می شود. با وجود تمام محدودیت‌های اعمالی، جمهوری اسلامی ایران به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافته است.
طراحی و ساخت ماهواره برها و گام های مهم در زمینه ساخت ماهواره های بومی، پرتاب آنها، دریافت داده ها و در نهایت استفاده از داده‌های دریافتی چرخه کامل این فناوری را شکل می دهد.
جمهوری اسلامی ایران، اولین و تنها کشور اسلامی است که قدرت پرتاب ماهواره را دارد. این توانمندی 12 سال پیش با پرتاب ماهواره امید توسط وزارت دفاع ایران شروع شد و ادامه پیدا کرد. دو سال پیش هم سپاه پاسداران با پرتاب ماهواره نور 1 توسط ماهواره‌بر «قاصد» به باشگاه فضایی جهان پیوست.
اکنون با پرتاب موفقیت آمیز ماهواره بر قائم 100 گام مهم دیگری در مسیر توسعه فضایی ایران برداشته شد.
سردار «علی جعفرآبادی» فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تاکید کرد که امیدواریم به وضعیتی برسیم که در سال های آینده علاوه بر رفع نیازهای کشور به کشورهای همسایه، مسلمان و دوست، خدمات پرتاب ماهواره را ارائه بدهیم.
به گفته کارشناسان، پرتاب ماهواره‌بر قائم 100 حامل پیام‌های مهمی از سوی ایران برای دیگر کشورها بود. پرتابی که غرب آنرا نه پرتاب یک ماهواره‌بر ساده، بلکه پرتاب یک موشک بالستیک قاره‌پیما تفسیر کرد.
رسانه‌های رژیم صهیونیستی اذعان کردند مسؤولان این رژیم، پرتاب ماهواره‌بر «قائم 100» را نمایش قدرت تهران می‌دانند و به شدت از این مسأله نگرانند.
سردار جعفرآبادی درخصوص نگاه آمریکا و غرب به پیشرفت فضایی ایران می گوید: "مسئله فضایی یا دفاعی نیست، آمریکا از پیشرفت کشور ایران نگران است و با فشار ها و تحریم های خود سعی می کنند ایران را محدود کنند، اما در 43 سال گذشته راه اقتدار ایران متوقف نشده است."
پرتاب موفق
نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی روز شنبه 14 آبان 1401 از پرتاب زیرمداری ماهواره‌بر «قائم 100» خبر داد. با حضور سردار سرتیپ پاسدار «امیرعلی حاجی زاده» فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جمعی از مقامات و مسئولین نیروهای مسلح، آزمایش پروازی ماهواره بر سوخت جامد قائم 100 با موفقیت انجام پذیرفت.
سردار امیرعلی حاجی‌زاده در حاشیه مراسم آزمایش این دستاورد بزرگ که در پایگاه فضایی پرتاب ماهواره این نیرو برگزار شد، گفت: "همت و تلاش‌های مجاهدانه جوانان دانشمند ایران اسلامی که تحت هدایت‌های فرماندهی مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظله‌العالی) این دستاوردهای بزرگ را در سایه سنگین‌ترین تحریم‌های تاریخ بشریت برای کشور عزیزمان ارمغان آورده است، راهبرد ایران قوی را پیش روی خود دارد و بدون هیچ تردیدی قدرت و سرعت حرکت پیش رونده خود برای فتح قله‌های بلند دانش و رسیدن به فناوری‌های نوین و برتر را ادامه خواهیم داد."
«ناصر کنعانی چافی» سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در توئیتی، پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره‌بر «قائم 100» را نمایش دیگری از اقتدار ملی و توانمندی جوانان دانشمند ایران در فتح قله‌های علم و فناوری‌های نوین، زیر سایه تحریم‌ها و فشارهای حداکثری خواند.
نگاهی کلی
ماهواره بر سوخت جامد قائم 100، ماهواره‌ای است که با سه مرحله سوخت جامد قادر خواهد بود ماهواره‌های با وزن 80 کیلوگرم را در مدار 500 کیلومتری از سطح زمین قرار دهد.
در این پرتاب آزمایشی موتور مرحله اول ماهواره بر قائم 100 که همان موتور سوخت جامد رافع است و در دی ماه 1400 آزمایش زمینی خود را با موفقیت پشت سر گذاشته بوده، مورد آزمایش پروازی زیر مداری قرار گرفت.
با عبور از این مرحله در آینده‌ای نزدیک ماهواره ناهید سازمان هوافضای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بهره‌برداری از ماهواره‌بر سه مرحله‌ای قائم 100 در مدار قرار می‌گیرد. ماهواره بر سوخت جامد قائم 100 پس از پرتاب آزمایشی موفق خود، یک پرتاب نیز تا انتهای سال جاری در پیش خواهد داشت.
این ماهواره بر در پرتاب پیش رو چند ماهواره را بصورت هم زمان در مدار بالای 500 کیلومتری زمین قرار خواهد داد. گفته شده ماهواره های جدید نمونه هایی مشابه ماهواره سنجشی شناسایی نور 2 اما با امکاناتی بالاتر خواهند بود.
ماهوار های نور دارای کاربرد دوگانه بوده و علاوه بر کاربرد غیر نظامی، کاربرد نظامی نیز دارند.
ماهواره‌بر «قائم 100» دومین ماهواره‌بری است که سپاه پاسداران به مدار ارسال می‌کند. پیش از این ماهواره‌بر «قاصد» دو پرتاب موفق داشته است. مهم‌ترین تفاوت قائم 100 با قاصد در این است که در مرحله اول هم از سوخت جامد استفاده می‌کند، در حالی که ماهواره‌بر قاصد در مرحله اول از سوخت مایع استفاده می‌کرد. قابلیت حمل محموله 80 کیلوگرمی توسط ماهواره‌بر قائم 100 نشان می‌دهد که این ماهواره‌بر می‌تواند ماهواره‌های کاربردی‌تر را با خود حمل کند.
نکته مهم اینکه پرتاب ماهواره‌بر قائم 100 یک پرتاب زیرمداری بود، به این معنا که ماهواره ای روی ماهواره‌بر وجود نداشت و ماهواره‌بر به مدار زمین نرفت و دوباره به سطح زمین بازگشت، این آزمون‌ها مخصوص ماهواره‌برهای جدید هستند که در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارند، لذا اول باید آنها مورد آزمون قرار بگیرند و اطمینان حاصل شود که صلاحیت لازم برای پرتاب ماهواره را دارند.
لازم به ذکر است در پرتاب زیرمداری، برخی تست‌های موتوری که پیش از این روی زمین انجام می‌شده، در حالت عملیاتی انجام می‌شود. نتایج اولین آزمایش ماهواره‌بر قائم 100 نشان می‌دهد که ماهواره با وزن 80 کیلوگرمی را قادر است در مدار زمین قرار دهد، توسعه نسل های بعدی ماهواره‌بر قائم همچنان ادامه خواهد داشت تا امکان قرار گیری وزن 500 کیلوگرمی در مدار زمین فراهم شود.
قرار است بعد از پرتاب ماهواره‌بر قائم 100، انواع جدیدتر ماهواره برها یعنی قائم 105 تا قائم 120 ادامه پیدا کند. ماهواره‌بر قائم 100 نخستین عضو خانواده ماهواره‌برهای سری قائم است.
قائم 105، قائم 110 و قائم 120 دیگر اعضای این خانواده از ماهواره‌برهای تماما سوخت جامد خواهند بود. ماهواره‌بر قائم 120 برای قراردهی ماهواره در مدار ژئو سنکرون (36 هزار کیلومتری) بکارگیری خواهد شد.
سردار علی جعفرآبادی، فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نقشه راه فضایی سپاه پاسداران را بسیار شفاف و منظم دانست و گفت: "قرار است بعد از ماهواره‌بر قائم 100، قائم 105 و تا قائم 120 ادامه پیدا کند، که در هر مرحله علاوه بر اینکه ما یک محصول ماهواره‌بر خواهیم داشت به موتورهای جدید و بزرگتر می رسیم و هر سال می توانیم ماهواره های بزرگتری به مدارهای بالاتر حمل کنیم، در نقشه راه ما براساس فرمایش رهبر انقلاب قرار دادن ماهواره در مدار 36 هزار کیلومتری زمین است که موارد استفاده های فراوانی دارد."
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
