به نحوی که ایران اکنون بزرگترین قدرت موشکی غرب آسیا محسوب می شود و زرادخانه موشکی ایران نقش اساسی در زمینه بازدارندگی در مقابل تهدیدات مختلف دارد. ازجمله دستاوردهای موشکی اخیر ایران که در مرداد 1399 در حوزه محصولات دفاعی ساخت وزارت دفاع از آن رونمایی شد، موشک بالستیک تاکتیکی «حاج قاسم» است که به‌یاد سردار شهید حاج قاسم سلیمانی نام‌گذاری شده است.
این موشک با نام کامل«موشک بالستیک شهید حاج قاسم سلیمانی»درواقع آخرین محصول موشکی رونمایی‌شده کشور در دسته موشکهای زمین به زمین بالستیک محسوب می‌شود. موشک حاج قاسم دارای سوخت جامد ترکیبی است و به‌صورت مایل پرتاب می‌شود و سر جنگی آن قابلیت انهدام اهداف محافظت‌شده با سطوح مقاوم بتنی را نیز به‌راحتی دارد.
این موشک را می توان آخرین دستاورد زمینه موشکهای تاکتیکی محسوب کرد که دارای قابلیت عبور از سامانه‌های دفاع موشکی است.طبق گفته سردار قاسم تقی‌زاده، جانشین وزیر دفاع ، موشک حاج قاسم موشک زمین به زمینی با برد ۱۴۰۰ کیلومتر، مایل پرتاب و به صورت تاکتیکی و متحرک و مبتنی بر فناوری‌های کنترل پروازی است چیزی که در دنیا سابقه ندارد و مشابه آن نیز وجود ندارد.
توانمندی های عملیاتی:
موشک «حاج قاسم» با بردی 1400 کیلومتری پس از موشکهای «ذوالفقار» با برد 700 کیلومتر و «دزفول» با برد 1000کیلومتر ، دوربردترین موشک بالستیک سوخت جامد تاکتیکی کشور است. موشک حاج قاسم در حالی به بردی دو برابر موشک «ذوالفقار» دست یافته که طول آن نسب به «ذوالفقار» تنها 70 سانتی‌متر بیشتر است و این امر سبب می‌شود از پرتابگرهایی با طول بیشتر بی‌نیاز و از نظر قابلیت اختفا و لجستیک و جابه‌جایی‌های تاکتیکی نیز عملکرد مناسبی داشته باشد.
البته موشک دومرحله‌ای سوخت جامد سجیل با برد 2000 کیلومتر در رده موشکهای برد بلند و راهبردی قرار می‌گیرد.در واقع صنعت دفاعی کشور مسیری را که با موشکهای «فاتح‌ــ110» با برد ۲۵۰ کیلومتر، «فاتح‌ــ313» با برد 450 کیلومتر و سپس «ذوالفقار» با برد 700 کیلومتر طی کرده است، در کمتر از 4 سال پس از موشک «ذوالفقار»، با یک افزایش 100درصدی در برد ادامه داده است.
امکان شلیک از عمق خاک ایران ، امکان شناسایی این موشک پیش از پرتاب را بسیار کاهش می‌دهد و همچنین فرصت کمتری به سامانه‌های ضد موشکی دشمن برای واکنش احتمالی می‌دهد، ضمن اینکه سر جنگی جداشونده موشک «حاج قاسم» که بازتاب راداری بسیار کمتری نسبت به بدنه دارد و نیز سرعت بالای آن در ورود به جو، مقابله با آن را برای سامانه‌های ضد موشکی بسیار دشوار می‌کند و ضریب موفقیت حمله موشکی را به‌میزان چشمگیری بالا می‌برد.
صرف‌نظر از امکان افزایش برد موشک «قاسم» به برد 1800 کیلومتر، این موشک با توجه به ابعاد و وزن بسیار کمتر نسبت به موشک «سجیل»، عملکرد تاکتیکی و لجستیکی بهتری نیز دارد که مزیت اختفای پیش از شلیک و سرعت بالاتر فرایند شلیک را به‌واسطه عدم‌نیاز به عمودسازی موشک و تثبیت آن در این حالت به همراه دارد. قابلیت هدایت سر جنگی تا نقطه اصابت به‌واسطه بالک‌های کنترلی آیرودینامیکی نیز از امتیازات این موشک است.
موشک «حاج قاسم» به‌واسطه سرعت بالای ورود به جو در مقایسه با موشکهای با برد مشابه و نیز سرعت هایپرسونیک 5 ماخ در لحظه اصابت، شانس سامانه‌های ضد موشکی دشمن را برای رهگیری و انهدام آن بسیار کاهش داده است.
با توجه به یکسان بودن سر جنگی موشک قاسم با موشک «ذوالفقار» پس سر جنگی مورد استفاده در موشک «قاسم»، آزمون واقعی عملیاتی را نیز دو بار و در حمله به مواضع داعش در سوریه به‌خوبی پس داده است.
ویژگی ها:
موشک قاسم از یک مرحله پیشران سوخت جامد برخوردار است که در داخل بدنه استوانه‌ای همچون سایر موشکهای بالستیک قرار گرفته است. بالک‌های پایدارساز در انتهای بدنه و سر جنگی جداشونده مجهز به بالک‌های کنترلی با قطری کمتر از قطر بدنه از دیگر مشخصه های این موشک است.
طول بدنه 11متری و قطر بدنه حدود 85 تا 95سانتی‌متری این موشک جدید آن را در رده موشک‌هایی با نسبت طول به قطر کمتر همچون موشک خرمشهر قرار می‌دهد. موشک های با نسبت طول به قطر کمتر، برای پرواز در سرعت‌های بالا مناسب‌تر است.
به‌خلاف تصور اولیه مبنی بر اینکه موشک «قاسم»، نمونه جدیدی از نسل موشک های فاتح است، اما افزایش قطر بدون افزایش قابل توجه طول که سبب تفاوت محسوس نسبت لاغری این موشک شده، اولین وجه تمایز آن با خانواده فاتح است.
دومین وجه تمایز طراحی موشک «قاسم» با نسل فاتح، اختلاف قطر پایه سر جنگی با بدنه اصلی موشک است .اما مهمترین وجه تمایز موشک «قاسم»، استفاده از یک طراحی جدید و تا حدود زیادی منحصر به فرد بین موشکهای بالستیک و آن هم استفاده از 8 بالک ثابت پایدارساز در انتهای بدنه است.
این امر برای تأمین نیروی کافی برای پایدارسازی بدون افزایش بیشتر مساحت بالک‌های پایدارساز صورت گرفته است، در واقع خود این بالک‌ها نیز دارای طراحی مشابه نمونه مورد استفاده در نسل فاتح هستند که باز هم سبب کاهش زمان و هزینه توسعه موشک شده اما تعداد آنها و همچنین زوایای چیده‌شدن آنها به دور بدنه متفاوت از قبل شده است که یک تغییر در طراحی به‌شمار می‌رود.
استفاده از 8 بالک پایدارساز در این رده از موشک‌ها تقریباً منحصر به فرد است. موشک «قاسم» پس از قسمت پیشران، با یک بخش واسطه تطبیق‌دهنده قطر، به بخش سر جنگی متصل می‌شود. به‌نظر می‌رسد علت استفاده از این بخش تطبیق قطر، مشابه علت به‌کارگیری بخش مشابهی در موشکهای بالستیک «قیام» و «قدر» و «سجیل» یعنی استفاده از یک سر جنگی موجود و عدم طراحی یک سر جنگی جدید با قطر مشابه موشک جدید. باشد.
نوک دماغه این سر جنگی که نوک‌تیز نیست و دارای زاویه انحنای زیاد است ،همچون موشکهای هایپرسونیک «ذوالفقار» و «دزفول» برای مقابله با گرمایش آیرودینامیکی با این زاویه ساخته شده و به‌علاوه از یک ماده فناشونده گرافیتی نیز در نوک آن استفاده شده است.همچنین احتمالاً همچون سر جنگی موشک «ذوالفقار» یک رانشگر داخل سر جنگی قرار گرفته که پس از جدا شدن از پیشران مرحله اول به‌کار می‌افتد.
مشخصات :
طراح و سازنده : سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ،تاریخ رونمایی۳۰ مرداد ۱۳۹۹
وزن 7 تن ، طول۱۱ متر ،
برد موثر۱۴۰۰ کیلومتر ، برد نهایی ۱۸۰۰ کیلومتر
نوع سر جنگی: جداشونده و هدایت‌پذیر تا انتهای مسیر (قابلیت نقطه‌زنی) وزن سر جنگی 500 کیلوگرم
سرعت ۱۲ ماخ ، سرعت اصابت به زمین: 5 ماخ ،
دقت زیر۱۰ متر ، سکوی پرتاب: متحرک تاکتیکی
نویسنده: سید رضا میرطاهر
