جشن نوروز سال های زیادی است با رسیدن بهار در خانه های ایرانیان به مانند مهمانی آشنا وارد می شود و به همراه خود شادی و سرور می آورد. نوروز جشنی است که با وجود همه پستی و بلندی های تاریخی همچنان در قلب و جان ایرانیان با هر مذهب و نژادی باقی مانده است.
می گویند نوروز ریشه در اعتقادات اولیه ایرانیان دارد که هزاران سال پیش آن را خلق کرده اند. برخی آن را منتسب به جمشید پادشاه پیشدادی می دانند و معتقدند در نوروز جمشید به پادشاهی رسید و دین خود را تجدید کرد.
تاریخ نوروز هر چه باشد امروز این جشن پاینده است و در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا جشن گرفته می شود و جزئی از میراث معنوی بشریت است.
اصطلاحات زیادی با نوروز پیوند خورده است که دانستن آن خالی از لطف نیست!
یکی از مهمترین آنها «هفت سین» است. ایرانیان نشانه‌هایی از گذشته و امید به آینده را بر سفره هفت سین نوروزی به نمایش می‌گذارند.
سفره ای پراز نشانه های خداوند که رحمت خود را به تمام موجودات نشان می‌دهد. خوانی زیبا که همه اهل خانه را گرد هم می‌آورد و در خود نشانه‌های فراوانی از نعمات الهی دارد. این سفره نوروزی در ایران، سفره هفت سین نام دارد و در آن سبزه ای قرار دارد که نمادی از تولد دوباره طبیعت است و سیب که میوه بهشتی است. سیر که نمادی برای سلامتی است، سمنو که نمادی از باروری است، سنجد که نماد سنجیده عمل کردن و نشانه گرایش به عقل است. سرکه، که نماد تسلیم و رضاست و سماق که سمبل صبر و بردباری است و مظهر طلوع و آغاز دوباره معنی می شود و همچنین کاسه آب زلال که نشانه زلالی و پاکی است.
یکی از مهمترین پایه‌های اصلی خوان نوروزی، «قرآن کریم» است که برکت و اعتبار سفره هفت سین است. مسلمانان ایرانی سال خود را با یاد خداوند شروع می‌کنند تا سالی سرشار از سلامتی و عزت داشته باشند، اما ایرانیان غیر مسلمان هم کتاب مقدسی را که قبول دارند بر سفره می گذارد و این چنین است که مسلمانان قرآن، زرتشتیان اوستا و کلیمیان تورات را بر بالای سفره‌هایشان قرار می دهند.
از دیگر اصلاحات نوروزی می توان به «خانه تکانی» اشاره کرد.
ایرانیان چند هفته پیش از فرا رسیدن سال نو به استقبال نوروز و بهار می روند و جنب و جوش مردم درخیابان ها دیده می شود. یکی در حال خرید نوروزی است یکی در حال تمیز کردن شیشه خانه یا مغازه است.
در واقع یکی از آداب و آیین های استقبال از نوروز تمیز کردن خانه و کوچه و خیابان است که به آن «خانه تکانی» می گویند. فرش های خانه ها شسته می شود، شیشه ها از غبار پاک می شوند، لباس های کهنه از کمد ها خارج می شوند و لباسهای نو و پاکیزه جایگزین می شود همچنین مردم در کنار تکاندن آلودگی های و اضافات خانه، دل خود را نیز از وابستگی ها می تکانند و برای شروع سال جدید آماده می شوند.
در پس خانه تکانی ایرانیان امروز اسطوره ای کهن نهفته است.
به اعتقاد ایرانیان باستان در طول سال هنگام نزدیک شدن به نوروز، فروهرهای درگذشتگان درستکار در پنج روز آخر سال به سوی بازماندگانشان پر می گشایند تا از طرف اهورا مزدا برای عزیزانشان در آغاز سال نو شادی و برکت بیاورند. فرورها در واقع یکی از نیروهای مینُویی (در برابر گیتوی) است که به باور زرتشتیان پیش از پدید آمدن موجودات، وجود داشته و پس از مرگ و نابودی آنان، به عالم بالا رفته و پایدار می‌ماند. این نیروی معنوی که می‌توان به آن جوهر حیات گفت، ازلی و جاودانی و فناناپذیر است.
از آن جایی که مقر آنان بهشت و همنشینی با خداوند در پاکی و نور است در خانه ای وارد می شوند که به مانند بهشت، عاری از ناپاکی و تاریکی باشد. در حقیقت ایرانیان باستان خانه تکانی می کردند تا محفل حضور درگذشتگان را پاک و زیبا بسازند. اگر خانه ای پاک از آلودگی نشود روان درگذشتگان ساکنان آن خانه به آنجا نمی آیند و اهالی خانه از برکت و شادی محروم می ماندند.
عیدی دادن یکی از رسوم زیبایی است که از گذشته در فرهنگ ایرانیان بوده است. در گذشته رسم بوده که بزرگترها به کوچکترها عیدی می دادند و کوچکترها هم برای دست بوسی نزد بزرگترها می‌رفتند. در حال حاضر نیز این رسم وجود دارد تنها تفاوتی که پیدا کرده این است که بسیاری نیز برای بزرگترهایی که برایشان عزیز است و یا دوستانشان نیز هدیه می گیرند و به آنها عیدی می دهند و تنها کوچکترها نیستند که لذت گرفتن عیدی را تجربه می کنند.
از هدایایی که در گذشته داده می شد می توان به تخم مرغ رنگی و شیرینی اشاره کرد، اما الان بیشتر خانواده ها اسکانس نو به هم عیدی می دهند و البته بسیاری کتاب و لباس و ... را نیز به عنوان عیدی به دوستانشان تقدیم می کنند.
در میان ایرانیان عیدی دادن فقط به افراد خانواده و فامیل خلاصه نمی‌شود. عیدی دادن به سرایدار، رفتگر محل، نامه‌رسان و بسیاری افرادی دیگر که به نحوی در طول سال خدمات ارائه می دهند، نیز وجود دارد که به نوعی تشکر از آنهاست.
عیدی یکی از خاطراتی است که همه بزرگترها از بچگیشان به خاطر دارند. لبخند شوق کودکان با گرفتن عیدی خاطره ای است که هرگز از ذهن نمی رود و به عنوان فرهنگی زیبا در رسوم ایرانی باقی خواهد ماند.
یکی از آیین هایی که با جشن نوروز همراه است، «سیزده به در» یا همان «روز طبیعت» است. نوروز که با اولین روز از بهار شروع می شود با جشن سیزده به در به پایان می رسد. مردم در این روز به دامان طبیعت می روند و آخرین روز را در کنار همدیگر می گذرانند.
از رسوم رایج در روز سیزدهم فروردین آن است که خانواده ها قبل از ترک کردن طبیعت، سبزه تازه رسته ای را که برای سفره هفت سین آماده کرده بودند، به آب روان می سپارند و سپس به خانه های خود باز می گردند.
غذای این روز معمولاً به دو شیوه تهیه می شود. یا از قبل، در خانه پخته و آماده می شود و یا همه تجهیزات پخت غذا به طبیعت برده می شود و غذا در آنجا پخته می شود. یکی از محبوب ترین غذاهای سیزده بدر، انواع آش است. لذا آش رشته، آش دوغ، آش شله قلمکار، آش جو و انواع آش های محلی با گیاهان تازه روییده در بهار، زینت بخش سفره های ایرانیان در سیزدهم فروردین است. علاوه برآش، خوردن کاهو همراه با ترشی یا سکنجبین در بین بسیاری از خانواده های ایرانی مرسوم است.
117
