کاتالونیا ایالتی خودمختار در شمال شرقی کشور اسپانیا است که وسعتی بیش از 30 هزار کیلومتر مربع دارد.
ایالت کاتالونیا مدتها است که به دنبال جدایی از اسپانیا است.
در همه‌پرسی سال 2006، کاتالونیا به ایالتی خودمختار تبدیل شد ودارای قانون اساسی خاص خود شد و براساس مصوبه پارلمان اسپانیا، وضعیت جدیدی پیدا کرد. پارلمان اسپانیا در قانون خود درباره تعیین وضعیت این منطقه خودمختار، از مردم کاتالونیا به عنوان یک «ملت» نام برد، که امری بی سابقه در کشوری محسوب می شد که از زمان جنگ های داخلی در دهه 1930 با چالش استقلال طلبی بخش هایی از مناطق خود درگیر بوده است.
خودمختاری گسترده کاتالونیا اما چهار سال بیشتر دوام نیاورد.
در نوامبر ۲۰۱۴ نیز یک همه پرسی نمادین برای استقلال کاتالونیا برگزار شد و تنها ۳۳ درصد شهروندان صاحب حق رای کاتالونیا در این همه پرسی شرکت کردند وحدود 80 درصد از رای دهندگان جدایی کاتالونیا از اسپانیا را خواستار شدند، اما مادرید این همه پرسی را مغایر با قانون اساسی این کشور عنوان کرد.
در اواخر ژوئیه 2017 میلادی 72 نماینده پارلمان کاتالونیا با رای موافق خود لایحه همه پرسی را تصویب کردند در حالی که ۵۲ عضو مخالف به نشانه اعتراض از پارلمان خارج شدند.
دولت اسپانیا برگزاری همه پرسی استقلال کاتالونیا را غیر قانونی اعلام کرده و دادگاه قانون اساسی اسپانیا نیز در اول اوت 2017 مصوبه پارلمان کاتالونیا را درحمایت از استقلال این ایالت و برگزاری همه پرسی رد کرد.
به گفته «محمود فاضلی» کارشناس اروپا، دولت اسپانیا بارها با این استدلال که درخواست برگزاری همه پرسی مغایر با قانون اساسی بوده و وحدت کشور را به خطر می‌اندازد، با برگزاری آن مخالفت کرده است.
جدایی طلبی ایالت کاتالونیا دارای دو جنبه است.
یک جنبه این مساله به اهمیت ایالت کاتالونیا برای اسپانیا بر می گردد. کاتالونیا با جمعیت هفت ونیم میلیون نفری، یکی از ثروتمندترین مناطق اسپانیا است که یک‌پنجم از تولید اقتصادی این کشور را به خود اختصاص می‌دهد.
با این همه بحران اقتصادی اسپانیا و اعمال سیاست ریاضت اقتصادی و تنگناهای مالی، باعث افزایش درخواستهای جدایی طلبانه در کاتالونیا شده است.
یکی از موارد اختلاف دولت محلی کاتالونیا با دولت مرکزی میزان مالیات پرداختی است.
مقامات کاتالونیایی معتقدند تعهدات مالی این ایالت به دولت مرکزی باعث شده تا کاتالونیا به رغم توان اقتصادی بالایی که دارد، به مقروض‌ترین ایالت اسپانیا بدل شده و ده ها میلیارد یورو به دولت مرکزی بدهی داشته باشد.
در این حال عملکرد دولت های سوسیالیست و محافظه کار مادرید در قبال اقتصاد این ایالت، انتقاد و خشم شهروندان کاتالونیا را به شدت برانگیخت.
برخی تحلیلگران معتقدند که کاتالونیای مستقل به ویژه اگر در اتحادیه اروپا پذیرفته نشود، به لحاظ اقتصادی قادر به ادامه حیات نیست.
گذشته از انگیزه‌های اقتصادی برای جدایی، مردم کاتالونیا از نظر تاریخی نیزاز اسپانیا جدا هستند و دارای زبان و فرهنگ خاص خود بوده و به زبان کاتالانی صحبت می‌کنند.
کاتالان‌ها اکثراً مردمی کارگر یا کشاورز بوده‌اند که به انحاء مختلف با اشرافیت و حکومت مرکزی که مادرید نماد آن به شمار می‌رود در تعارض بوده‌اند. اکثریت کاتالان‌ها مسیحی کاتولیک هستند.
برگزاری همه پرسی کاتالونیا با وجود مخالفت های اسپانیا
پس از مدتها کشاکش بین دولت مرکزی اسپانیا ودولت ایالتی کاتالونیا بر سر برگزاری همه پرسی جدایی این ایالت از اسپانیا، سرانجام این همه پرسی در اول اکتبر2017 در میان سرکوب شدید پلیس اسپانیا برگزار شد.
پس از برگزاری همه پرسی «خوردی تورول» سخنگوی دولت محلی کاتالونیا اعلام کرد که حدود 90 درصد از شرکت کنندگان دراین همه پرسی که از سوی دولت مادرید غیرقانونی اعلام شده بود، به استقلال از اسپانیا رای «آری» داده اند.
به گفته وی، در همه پرسی جدایی کاتالونیا، از حدود پنج میلیون و سیصد هزار نفر واجدین شرایط، دو میلیون و 260 هزار نفر شرکت کرده و دو میلیون و 20 هزار نفربا استقلال کاتالونیا از اسپانیا موافقت کرده اند.
دادگاه قانون اساسی اسپانیا پیشتر برگزاری همه پرسی را غیرقانونی اعلام کرده بود.
«ماریانو راخوی» نخست وزیر اسپانیا بلافاصله پس از اتمام زمان برگزاری همه پرسی استقلال، مردم کاتالونیا را فریب خورده دانست و تاکید کرد که امروز در واقع همه پرسی استقلال در ایالت کاتالونیا برگزار نشد.
«کارلوس باستارته» Carlos Bastarreche سفیر اسپانیا در بریتانیا هشدار داده است که اروپا هم اکنون نظاره گر «کودتایی آرام و کم هزینه» توسط دولت محلی کاتالونیا است.
در واقع مقامات ارشد اسپانیا، از دولت محلی کاتالونیا خواسته اند از ادامه مسیری که انتهای آن معلوم نیست دست بکشند.
پارلمان محلی کاتالونیا روز چهارشنبه 4 اکتبر برای گفتگو و تصمیم گیری درباره همه پرسی اخیر که دولت مرکزی و دادگاه قانون اساسی اسپانیا آن را غیرقانونی خوانده اند، تشکیل جلسه داد.
در این جلسه احزاب استقلال طلب تصمیم گرفتند روز دوشنبه 9 اکتبر نتایج همه پرسی استقلال کاتالونیا را در صحن پارلمان محلی به گفتگو گذاشته و جدایی کاتالونیا از اسپانیا را بطور رسمی اعلام کنند.
رهبر کاتالونیا پیشتر از احتمال اعلام رسمی جدایی از اسپانیا در روزهای آتی خبر داده بود.
فیلیپ، پادشاه اسپانیا روز سه شنبه رهبران سیاسی کاتالونیا را به ایجاد تفرقه و تهدید دموکراسی نوپای آن کشور متهم کرد.اتحادیه اروپا ، پارلمان اروپا و آمریکا مخالفت خود را با استقلال کاتالونیا اعلام کرده اند.
می توان در زمینه استقلال طلبی کاتالونیا دو سناریو را تصور کرد.
سناریوی اول اعلام استقلال کاتالونیا از سوی دولت محلی این ایالت است.
در این صورت دولت مرکزی مادرید برای جلوگیری از عملی شدن آن، حضور نظامی خود را در این ایالت تقویت خواهد کرد و اقدام به انحلال دولت محلی و احتمالا پارلمان کاتالونیا خواهد کرد.
در این صورت احتمال ورود این بحران به فاز برخوردهای فیزیکی و احتمال بروز شورش های مردمی در کاتالونیا وجود دارد.
کاتالونیا یک‌پنجم از تولید اقتصادی اسپانیا را به خود اختصاص می‌دهد و طبیعتا جدایی آن ضربه اساسی به اسپانیا و قدرت ملی آن وارد خواهد کرد.
ضمن اینکه جدایی کاتالونیا به مثابه آغاز روند جدایی دیگر مناطق اسپانیا بویژه ایالت باسک و ایالت والنسیا خواهد بود.
بر اساس قانون اساسی اسپانیا، این کشور غیرقابل تقسیم است.
اما سناریو دیگر، نشان دادن موضعی آشتی جویانه از سوی دولت مادرید و ارائه برخی امتیازات بیشتر به کاتالونیا به امید انصراف این ایالت جدایی طلب از عملی کردن آن است.با این حال دولت محلی کاتالونیا به دلایل متعدد از جمله دلایل فرهنگی، اجتماعی و از همه مهمتر به دلایل اقتصادی خواهان جدایی از اسپانیا است.
«کارلوس پویگدمونت» با توجه به عملی شدن این سناریو، در پاسخ به این سئوال که اگر دولت اسپانیا دخالت کرده و بخواهد کنترل دولت کاتالونیا را در دست بگیرد، چه اتفاقی خواهد افتاد، اظهار داشت:
"این اشتباهی است که می‌تواند همه چیز را تغییر دهد. در واقع اکنون اسپانیا به عنوان یک عضو مهم اتحادیه اروپا در معرض آزمون سختی قرار گرفته است.
سران مادرید به خوبی از این مساله آگاه هستند که اگر موضعی منفعلانه در قبال استقلال طلبی کاتالونیا اتخاذ کنند، نه فقط باید شاهد از دست رفتن این منطقه بسیار مهم برای قدرت ملی بویژه اقتصاد اسپانیا باشند بلکه، جدایی کاتالونیا، موتور محرکه استقلال خواهی برخی دیگر از مناطق این کشور بویژه باسک خواهد بود که دهها سال سابقه مبارزه مسلحانه برای جدایی از اسپانیا را توسط سازمان جدایی طلب باسک موسوم به «اتا» رادر کارنامه خود دارد."
نگرانی مقامات اروپایی از احتمال گسترش بحران کاتالونیا
مقامات اروپا از احتمال گسترش بحران کاتالونیا در اسپانیا به دیگر کشورهای اروپایی نگرانند.
شاید بتوان مساله استقلال طلبی کاتالونیا را از جمله مواردی دانست که احتمالا موجب بازگشت تقابل خشونت آمیز در عرصه سیاسی در اروپای قرن بیست و یکم خواهد شد.
اگر جدایی این بخش از اسپانیا عملی شود بایستی آن را به مثابه آغاز روند جدایی طلبی در دیگر نقاط اروپا و نیز آمریکا تلقی کرد که این مساله مسلما چالشی اساسی برای رژیم های سیاسی غربی خواهد بود.
به گفته «پیروز ایزدی»، کارشناس مسائل اروپا، ریشه همه تقاضاهای استقلال در اروپا مسائل اقتصادی است و تا زمانی که بهبودی در این مساله ایجاد نشود صدای جدایی طلبی بلند خواهد بود.
نگاهی به دیگر کانون های جدایی طلبی در اروپا می تواند اهمیت این مساله را بیش از پیش روشن کند.
مقامات اروپایی بر یافتن هرچه سریعتر راهی برای پایان دادن به بحران بوجود آمده در پی همه پرسی جدایی کاتالونیا از اسپانیا در این کشور تاکید دارند، اما مقامات اروپایی نگرانی جدی تری دارند و آن تشویق دیگر مناطق جدایی طلب در اروپا برای تلاش بیشتر به منظور جدایی از کشور های مادر است.
به گفته تحلیلگران، اساسا اتحادیه اروپا بر اساس ماهیت همگرایانه خود مخالف هرگونه جدایی طلبی و استقلال خواهی در منطقه یورو است.
بر این اساس طبیعی است که اگر مثلا منطقه ای مانند کاتالونیا بخواهد از اسپانیا جدا شود کلیه روندهای مربوط به پذیرش، عضویت و حضور در اتحادیه اروپا را دوباره از نو مورد بررسی قرار دهد.
در نتیجه اتحادیه به هیچ وجه نظر مثبتی در خصوص جدا شدن بخشی از یک کشور از اعضای خود ندارد.در راس این مناطق اسکاتلند قرار دارد که بویژه پس از همه پرسی جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) اکنون به طور جدی خواهان جدایی از بریتانیا و پیوستن به اتحادیه اروپا به عنوان یک کشور مستقل است.
در صورت عملی شدن استقلال کاتالونیا از اسپانیا، مقامات محلی اسکاتلند می توانند با استناد به آن ، خواهان تسریع و عملی شدن جدایی از بریتانیا شوند.
ضمن اینکه کانون دیگر جدایی طلبی مانند بلژیک و شمال ایتالیا نیز بیش از پیش فعال شده و این به مثابه نقض اساسی ترین اصل وجودی اتحادیه اروپا یعنی همگرایی اروپایی خواهد بود.
«علیرضا موسوی» کارشناس اروپا، با اشاره به وجود مناطق جدایی طلب در اروپا تاکید می کند که با برگزاری همه پرسی تجزیه طلبی در اسپانیا، این مناطق می توانند قدم های حقوقی را برای استقلال بردارند.
در حالی که اتحادیه اروپا بر وحدت و همگرایی کشورهای عضو در همه عرصه ها تاکید دارد، جدایی طلبی در این کشورها به مثابه حرکتی معکوس در مسیر همگرایی و در واقع به مثابه واگرایی و فرو پاشی اتحادیه اروپا خواهد بود.
لذا به رغم خواسته رئیس منطقه کاتالونیا که از اتحادیه اروپا به عنوان نهادی نام برده که باید وضعیت کنونی کاتالونیا را به دقت نظاره و به نتیجه همه پرسی آن توجه کند، اما اتحادیه اروپا هیچگاه به هواداری از استقلال کاتالونیا نخواهد پرداخت، بلکه خواهان حل و فصل مسالمت آمیز بحران سیاسی کنونی بین کاتالونیا و مادرید است.
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
116/111
بیشتر بخوانید:
نگرانی فزاینده اروپا از گسترش بحران کاتالونیا /تحلیل
مخالفت اسپانیا با میانجیگری برای حل بحران این کشور با منطقه کاتالونیا
نگرانی مقامات اروپا از سرایت ویروس جدایی کاتالونیا به سایر نقاط این قاره
