پهناوری سرزمین ایران و موقعیت جغرافیایی ویژه آن امکانات اقتصادی بسیاری را از دیرباز تا کنون در اختیار مردم این کشور قرار داده است به طوری که بسیاری از محصولات و تولیدات متنوع ایرانیان در عرصه کشاورزی و صنعت قدمت تاریخی وجایگاه جهانی دارند. در کنار اقلیم و جغرافیای مناسب، نیروهای انسانی کارآمد و تحصیلکرده ایرانی در قالب تأسیس شرکتهای دانش بنیان با ثبت اختراعات، ابداعات و نوآوری های بسیار خود طی سالیان اخیر نشان داده اند که حرفهای بسیاری برای گفتن دارند. در مجموعه «بازار ایرانی» گوشه ای از تلاش و همت ایرانیان و تولیدات آنان در بخش های مختلف اقتصادی را بازگو می کنیم.
تاریخ کشاورزی یا همان کشت هدفمند گیاهان، قدمتی به تاریخ تمدن بشری دارد. گفته می شود ایران یکی از اولین سرزمین های جهان بوده است که کشاورزی در آن شروع شده است. صاحب نظرانی نظیر واویلوف (vavilov) براین باورند ایران منشأ و از مراکز اصلی گیاهان زراعی بوده است. یافته های باستانشاسی و تاریخی در نقاط مختلف ایران نظیر چغاگلان (دشت مهران استان ایلام)، تپه سیلک کاشان، کشفیات شهر شوش و... نشان می دهند که ایرانی ها طی قرنها به تیره های اصلی گیاهان از کشت گیاهان وحشی دست یافته‌اند و یا با حفر کاریز( قنات ) وبکارگیری روش های مختلف آبیاری، سیستم زراعی پیشرفته ای را پی‌ریزی کرده‌اند. پطروشفسکی، خاورشناس روس (1898-1977(، در یکی از تالیفات خود مربوط به دوران تاریخ ساسانیان (224-651 م ) به کاشت انواع درختان میوه، سبزی و گل در ایران اشاره می‌کند. از جمله این درختان، درخت پسته است.
از گذشته های دور انسانها از مغز پسته به عنوان یکی از خوراکی های لذیذ، مفید و نیروبخش استفاده می کردند . در برخی متون قدیمی و دینی نیز از این میوه سخن به میان آمده است. محمد بن جریر طبری (قرن سوم هجری قمری ) پیدایش پسته را با هبوط حضرت آدم (ع ) به زمین مرتبط دانسته و می نویسد: «گویند میوه هایی که خداوند هنگام هبوط به آدم (ع) داد 30 نوع بود: 10 نوع میوه پوست دار، 10 نوع میوه هسته دار و 10 نوع میوه بی پوست و هسته. میوه های پوست دار شامل گردو، بادام، هسته ..»
در تورات نیز از پسته سخن به میان آمده است. در باب 43 سفر پیدایش گفته شده است: «یعقوب هنگام فرستادن فرزندانش به دربار یوسف حاکم، توصیه می کند که از محصولات سرزمین خود به عنوان ارمغان برایش ببرند. در بین این هدایا از عسل، کتیرا و پسته نام برده شده است.»
در مورد محل پیدایش درخت پسته نظرات مختلفی وجود دارد. این امر شاید ناشی از آن باشد که محققان و پژوهشگران درباره نوع خاصی از پسته سخن نگفته اند بلکه به درختان مختلف از خانواده پسته توجه داشته اند. این امر باعث شده که سرزمینهای گوناگونی به عنوان محل رویش درخت پسته ذکر شود. چنانکه دایره المعارف های مختلف نظیر دانشنامه بریتانیکا پسته را بومی ایران، لاروس بومی آسیای صغیر و دایره المعارف امریکانا آسیای غربی را منشاء درخت پسته می دانند. «محمد حسن ابریشمی» نویسنده کتاب «پسته ایرانی» درباره مبداء رویش پسته می نویسد: «سرزمینی که بعدها پارت و سپس خراسان نام گرفت، رویشگاه اصلی و اولیه درختان پسته است. حد غربی دامنه رویش این درختان تا نواحی نیشابور و حد شرقی آن تا نواحی بلخ و در دو سوی جیحون بوده است. مستندات نشان می‌دهد که درختان پسته در عصر هخامنشیان خودرو بوده و اهلی نشده بودند و به جز محدوه فوق الذکر، درخت پسته در هیچ جا وجود نداشته است. بنابراین از دوران باستان، پسته صادراتی ایران منحصرا از قلمرو فوق صادر می‌شده است.»
برتولد لوفر ایران شناس امریکایی در سال 1926 با انتشار تحقیقات خود در مورد برخی میوه ها و رستنی‌های بومی ایران درخصوص پسته اظهار می دارد که این میوه، از دوران باستان در زندگی ایرانیان اهمیت بسزایی داشته است . مطابق نظر او نام درخت پسته در زبان های اروپایی نظیر یونانی و لاتین و نیز زبانهای عربی، ترکی، روسی وژاپنی برگرفته از وجه تسمیه ایرانی این درخت است که طی ادوار مختلف به ملل دیگر معرفی شده است . نام این درخت در پارسی قدیم پیستاکا و در پارسی میانه ( پهلوی) پیستاک و در فارسی متاخر پسته تلفظ شده است.
مرحوم پرویز خانلری (1292-1369) نویسنده و زبان شناس ایرانی نیز در یکی از تالیفات خود بر این سخن صحه گذاشته و معتقد است درخت پسته از جمله گیاهانی است که مبدا ایرانی داشته و نام آن با اندک تغییر صورت به زبان مردم کشورهای دیگر داخل شده و رواج یافته است. به اعتقاد او پسته ،خاص ناحیه سغد (Sogdia) و شمال خراسان بوده است و هنوز هم در آن ناحیه از نباتات اصلی بحساب می‌آید. امروزه پسته در کشورهای مختلف نظیر امریکا، ترکیه، سوریه، تونس و نیز برخی کشورهای اروپایی تولید می‌شود ولی همچنان پسته ایران نسبت به کشورهای دیگر از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است .
در ایران حدود 90 رقم پسته شناخته شده که تعدادی از آنها بصورت گسترده و تجاری نظیر اوحدی (یافندقی با نام تجاری Round)، اکبری ( با نام تجاری Super long)، کله قوچی ( درشت ترین نوع پسته با نام تجاری Jumbo)، احمد آقایی ( با نام تجاری Long ) و... برخی نیز بصورت پراکنده و محدود کشت می شوند.
امروزه این محصول در بیشتر استان های کشور همانند کرمان، یزد، خراسان جنوبی و مرکزی، فارس، سمنان، سیستان وبلوچستان، اصفهان، قزوین و تهران کشت و پرورش می یابد و ایران جزو مهمترین صادر کنندگان این محصول در جهان محسوب می شود.
پسته: ثروت خندان ایرانی
برای پسته خواص درمانی متعددی بیان شده است. از جمله فواید این مغزی خوشمزه ارزش غذایی بالای آن است. مغز پسته دارای مقدار فراوان آهن است که بدلیل توانایی بدن در جذب بالای آن ماده غذایی مناسبی جهت درمان کم خونی و فقر آهن محسوب می شود. پسته سرشار از مس، پتاسیم،کلسیم، فسفر، منیزیم و انواع ویتامین های B است که برای تقویت سیستم ایمنی بدن لازم است. تقویت مغز و ذهن، تسکین اعصاب، تقویت معده، کاهش کلسترول بد، تنظیم و سلامت قلب، بهبود بینایی، تامین‌کننده ترکیبات ضروری دستگاه گوارش بدن و.. از جمله خواصی است که برای استفاده از پسته گفته شده است . تحقیقات پژوهشگران نشان داده است که مصرف پسته باعث مدیریت استرس در بیماران مبتلا به دیابت می شود. اگر می خواهید پوستی شاداب، بانشاط و سالم داشته باشید مصرف روزانه پسته را فراموش نکنید چون پسته حاوی ویتامین E است و پوست شما را درمقابل آسیب اشعه ماوراء بنفش محافظت می کند. طب قدیم ایرانی اعتدال در مصرف پسته را برای تقویت عمومی بدن توصیه کرده است .
پسته در ایران از جمله محصولات سودآوری است که در بازارجهانی با تقاضای خرید بالا روبروست. پسته ایرانی به دهها کشور جهان صادر می شود.بسیاری از کشورهای جهان در اروپا، آسیا و آمریکا خریدار پسته ایرانی هستند. آلمان، اسپانیا، ایتالیا، سوئد، سوئیس، ژاپن، روسیه، امارات، ترکیه، قزاقستان، تونس، کانادا، شیلی، برزیل از جمله این کشورها می باشند.
پسته؛ ثروت خندان ایرانی
کیفیت و طعم و مزه پسته ایرانی باعث شده سایر کشورهای تولید کننده پسته بعضاً با مخلوط کردن تولیدات خود با پسته ایرانی، پسته خود را به سایر کشورها صادر کنند و یا همچون آمریکا با بستن تعرفه های سنگین چند صد درصدی بر پسته ایرانی از ورود این محصول خوشمزه به کشورشان جلوگیری کنند تا به نوشته پایگاه اقتصادی بلومبرگ از تشدید نگرانی های تولیدکنندگان پسته در امریکا بکاهند.
مهم ترین مناطق کشت پسته در جهان که به رنگ زرد مشخص شده اند.
