سامانه مرصاد 16 جدید ترین سامانه نیروی پدافند هوایی ارتش

طراحی و توسعه و تولید سامانه های پدافندی داخلی با قابلیت های راداری و الکترونیکی که برای دشمن به طور قطعی مشخص نیست سبب افزایش فضای ابهام در توانمندی پدافند هوایی و به صورت کلان سبب ایجاد لایه های پنهان در پدافند هوایی کشور می شود. این امر در وهله اول به افزایش بازدارندگی دفاعی و در زمان جنگ به دفاع موثر در قبال هواگردهای دشمن منجر می شود. جدیدترین محصول این سازمان برای پدافند هوایی ارتش ، سامانه پدافندی مرصاد 16 است .

معرفی مرصاد 16

در رزمایش مشترک پدافند هوایی کشور به نام مدافعان آسمان ولایت 98 که درسال1398  در منطقه عمومی سمنان و در گستره‌ای به وسعت 416 هزار کیلومتر مربع برگزار شد، سامانه موشکی «مرصاد16» به عنوان جدیدترین گونه این سامانه بومی مورد آزمایش عملیاتی قرار گرفته و اهداف تعیین شده را با موفقیت مورد هدف قرار داد. در شهریور 1400 نیز در آستانه دهم شهریور روز پدافند هوایی ارتش، نسل جدید سامانه موشکی تماما بومی مرصاد16 در کویر مرکزی ایران علیه اهداف تعیین شده با موفقیت مورد ارزیابی قرار گرفت.

آزمایش موفق سامانه موشکی مرصاد ۱۶ در کویر مرکزی 

امیر سرتیپ دوم خوش‌قلب، معاون عملیات نیروی پدافند هوایی ارتش در این باره گفت: سامانه موشکی مرصاد16 کاملا بومی و از فناوری‌های نوین جهت مقابله با جنگ الکترونیک و درگیری همزمان با چند هدف متخاصم بهره‌مند است.

این سامانه موشکی برای اولین بار تحت کنترل شبکه یکپارچه پدافندی قرار گرفت و از مرکز فرماندهی و کنترل حضرت ولیعصر (عج) نسبت به کشف، شناسایی، درگیری و انهدام اهداف اقدام شد. تحرک و چابکی بالا از خصوصیت اصلی و منحصر به فرد این سامانه است، سامانه مرصاد 16 قادر است با اهداف سرعت بالا در ارتفاع کم مانند انواع موشک های کروز مقابله کند.

معاون عملیات نیروی پدافند هوایی ارتش با تاکید بر اینکه ارتباط با شبکه یکپارچه بصورت دیتا و در محیط کاملا امن برقرار می‌شود، تصریح کرد: سامانه موشکی مرصاد16 قادر است در لحظه، اهداف متخاصم را با هر ارتفاع پروازی شناسایی کند و وارد عمل شود و در لحظه مشخصات اهداف را به شبکه یکپارچه پدافند می‌دهد و مرکز کنترل فرماندهی می‌تواند مستقیم با سامانه درگیر شود. به زودی از نمونه بهینه شده سامانه مرصاد 16 جهت مقابله با اهداف با ارتفاع و سرعت بالا رونمایی خواهد شد.

نگاهی کلی

پویایی حلقه های تحقیق و توسعه، طراحی و ساخت، آزمایش و بهسازی و تولید در مجموعه صنایع وزارت دفاع و نیروهای مسلح به طور مشهود در سامانه پدافند هوایی مرصاد دیده می شود که 12 مرحله توسعه را در قالب سامانه استقراری و سپس 4 مرحله توسعه در نمونه متحرک تا رسیدن به مرصاد 16 را پشت سر گذاشته اند. سامانه مرصاد را می‌توان اولین سامانه بومی ایرانی دانست که تمام اجزاء آن از اولین نسخه سامانه، ساخت داخل بودند.

مرصاد به نوعی حاصل تکمیل مسیر بهسازی سامانه پدافند هوایی آمریکایی MIM-23 هاوک در ایران است و برجسته‌ترین تغییرات در مرصاد نسبت به سامانه هاوک را می توان استفاده حداکثری از فناوری های جدید مانند الکترونیک دیجیتال، قطعات پیشرفته الکترونیکی با فناوری حالت جامد در رادارها و موشک و الگوریتم های بهبود یافته در کشف و ردگیری هدف و سامانه کنترل آتش برشمرد. سامانه موشکی مرصاد توسط متخصصان سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع به مرحله اجرا درآمده است. اجزای اصلی سامانه مرصاد که بطور کاملاً دیجیتال طراحی شده شامل قسمتهای ذیل است: رادارهای جستجو و تعقیب هدف، شبکه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، سکوهای پرتاب و مرکز کنترل و فرماندهی.

البته اجزاء مختلف سامانه مرصاد  در رژه های سال های گذشته و نیز رزمایش سال گذشته پدافند هوایی به نمایش در آمده و مورد آزمایش قرار گرفته بود. سامانه های مرصاد و مرصاد2 که از اواخر دهه 1380 و اوائل دهه 1390 عملیاتی شده اند در رزمایش‌های متعددی در برابر اهدافی با سطح مقطع راداری پائین ازجمله پهپادهای کوچک در چارچوب سناریوهای سختگیرانه مانند حمله همزمان ویا حملات در فواصل زمانی بسیار کوتاه مورد آزمایش قرار گرفتند.

با آزمایش سامانه پدافندی مرصاد 16 در شهریور 1400 به عنوان جدید ترین عضو سامانه های پدافندی مرصاد در شبکه یکپارچه پدافندی کارایی بالای آن علیه انواع اهداف پروازی به اثبات رسیده است. سامانه بومی مرصاد16، متشکل از پرتابگر سه فروندی با موشکی به نام شلمچه2 و سه رادار حافظ ، جویا و هادی است. رادارهای "حافظ" با وظیفه شناسایی در فاصله 250 کیلومتری، رادار جستجوگر ارتفاع پست "جویا "و رادار "هادی" برای قفل روی هدف و هدایت موشک رادار های این سامانه بومی هستند. اصلی‌ترین ویژگی سامانه مرصاد 16 در کنار قابلیت تحرک، برخورداری از راداری آرایه فازی جدید تحت عنوان «حافظ» است که در سال ۹۳ رونمایی شد و جایگزین رادار کاوش شده است.

ویژگی ها

مهمترین تفاوت های مشهود و قطعی مرصاد 16 با نسل های قبلی این سامانه را می‌توان در موارد زیر برشمرد:

-متحرک یا تاکتیکی شدن تمام اجزای سامانه با نصب روی کامیون: برای بهبود قابلیت های تاکتیکی سامانه مرصاد16، تمام اجزاء آن از جمله رادار کاوش و رادار هادی به صورت متحرک درآمده و در پشت  کامیون نصب شده اند.رادار کاوش از آنتن سه تکه لولا شده به هم استفاده می کند که برای شرایط حرکت، دو قسمت جانبی آن روی طرفین خودرو قرار گرفته و با اشغال فضای کم، به صورت جمع شده قرار می گیرند. همچنین رادار هادی نیز روی پایه جمع شونده ای قرار گرفته که برای شرایط کاری، با باز شدن پایه ها، آنتن رادار در ارتفاع بالاتری نسبت به اجزاء خودرو قرار گرفته و آماده عملیات می شود.

-به کارگیری رادارهای جدید حافظ و نجم 804: یکی از بهبودهایی که در در سال های اخیر در سامانه مرصاد از جمله مرصاد 16 به انجام رسیده افزوده شدن رادار آرایه فازی و پیشرفته حافظ است. این رادار که توانایی کشف و ردگیری اهداف را به طور همزمان و به صورت سه بعدی دارد برد بیشینه 250 کیلومتر داشته و توانایی ردگیری همزمان 100 هدف را دارد.

با توجه به حد تفکیک بالا در برد، زاویه و سرعت، رادار حافظ می‌تواند در مقابل تهدیدات گروهی که در حال پرواز نزدیک به هم هستند به خوبی عمل کند. این رادار دارای توانایی کار به صورت 24 ساعته بوده و با توجه به استقرار آن بر روی کامیون از تحرک بسیار خوبی برخوردار و در زمان بسیار کوتاهی قادر به شروع عملیات است.

رادار حافظ از روش‌های پیشرفته و به روز ضد جنگ الکترونیک بهره‌مند بوده و قادر است در محیط‌های حاوی اختلال و جنگ الکترونیک انواع اهداف مختلف از جمله موشک های کروز و پهپاد را کشف و ردگیری کند. این رادار قادر است انواع پرنده‌های مهاجم از جمله جنگنده‌ها و پرنده‌های بدون سرنشین و موشک‌های کروز را در ارتفاع پست و ارتفاع متوسط کشف کرده و موقعیت دقیق آنها را در سه بُعد "برد" و "زاویه سمت" و "زاویه ارتفاع" در اختیار رادار کنترل آتش سامانه مرصاد قرار دهد.

- استفاده از پرتابگر جعبه ای برای موشک ها: به واسطه اینکه موشک های جدید سامانه مرصاد 16 از پرتابگرهای دارای محفظه یا کنیستر پرتاب می شود، قابلیت های تحرک و جابجایی بالاتری نسبت به موشک های شلمچه و شاهین خواهد داشت.این پرتابگرها موشک را در برابر عوامل خارجی از تأثیرات انفجار گرفته تا شرایط مختلف آب و هوایی مورد حفاظت قرار داده و کار حمل و انتقال سامانه شامل پرتابگر حاوی موشک آماده شلیک را نیز ساده‎تر و مطمئن‎تر می‎کنند. همچنین بارگذاری مجدد موشک های داخل کنیستر روی خودروی پرتابگر نسبت به پرتابگرهای بدون کنیستر قبلی سریعتر و با ایمنی بیشتری صورت می پذیرد.

پرتابگر جدید با استفاده از تجربه ساخت پرتابگرهای جعبه ای موشک های صیاد2 وصیاد 3 ساخته شده است. این پرتابگرها که مشابهت های بالایی با نمونه مورد استفاده در سامانه آمریکایی MIM-104 پاتریوت آمریکا دارند برای اولین بار به همراه موشک صیاد 2 در سال 1392 مشاهده شدند. پرتابگر موشک شلمچه 2 به وضوح کوچکتر از پرتابگر صیاد 2 است.

این امر نشان می دهد که این پرتابگر با توجه به ابعاد کوچکتر شلمچه 2 باز طراحی شده است.در این پرتابگر یک سطح شیبدار بین کابین خودروی حامل و تجهیزات الکتریکی با پرتابگر موشک، حائل شده است که مانع از برخورد مستقیم گازهای داغ حاصل از احتراق پیشران سوخت جامد موشک به این تجهیزات می شود.

-به خدمت گرفتن موشک جدید شلمچه 2: موشک شلمچه 2 مستقر بر روی سامانه پدافندی مرصاد 16 ، نمونه کاملاً ساخت داخل موشک های استاندارد و محراب است. سامانه های هدایت، کنترل و ناوبری توسعه یافته برای آخرین نمونه های موشک شلمچه 1 و برخی پیشرفت های سایر موشک های پدافند هوایی بومی که با جدیدترین فناوری های الکترونیک دیجیتال در داخل کشور ساخته شده در موشک شلمچه 2 مورد استفاده قرارگرفته است. برد موشک  شلمچه 2 برابر 40 کیلومتر عنوان شده که بهبود 10 درصدی نسبت به موشک استاندارد 1  به عنوان  الگوی ساخت موشک محراب و شلمچه را نشان می دهد.

سیدرضا میرطاهر

بیشتر بخوانید:

سامانه پدافند هوایی مرصاد؛ نخستین گام ایران در زمینه ساخت سامانه پدافندی میان‌برد