با پایان سفر پاپ فرانسیس، ذکر چند نکته اهمیت دارد:
نکته نخست این است که پاپ فرانسیس قدرت اجرایی با اتخاذ تصمیماتِ دارای ضمانت اجرایی ندارد. بنابراین، از ابتدا قرار نبود سفر پاپ به عراق دستاورد اجرایی داشته باشد بلکه این سفر ابعاد تاریخی و نمادین داشته است.
به این دلیل که رهبر کاتولیک‌های جهان به یک کشور مسلمان دارای اکثریت جمعیت شیعه سفر و با مرجع عالیقدر شیعیان دیدار و گفت وگو کرد. بنابراین، اگرچه در این سفر به موضوعاتی نظیر نزدیکی ادیان، منع خشونت، منع تبعیض مذهبی یا مبارزه با تروریسم تأکید شده است، اما این اظهارات بیش از همه بیانگر دغدغه رهبران مذهبی بود و قابلیت اجرا شدن آن به اراده سیاسی دولت عراق و البته شرایط داخلی این کشور بستگی دارد.
نکته دوم این است که برخی معتقد هستند سفر پاپ به عراق سبب تقویت جایگاه حوزه نجف در جهان تشیع شده است. این دیدگاه بیش از همه با هدف قطبی‌سازی مرجعیت در جهان تشیع مطرح می‌شود، چرا که حوزه نجف و شخص آیت‌الله سیستانی از جایگاه رفیع و شایسته‌ای برخوردار هستند و سفر پاپ تاثیری بر این موقعیت ندارد.
این جایگاه رفیع است که سبب می‌شود پاپ فرانسیس شخصاً به دیدار آیت‌الله سیستانی در منزل ایشان برود. ایده تقویت موقعیت حوزه نجف بیش از همه با هدف اختلاف‌افکنی میان حوزه‌های علمیه در جهان تشیع مطرح می‌شود که البته با بیانیه مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم خنثی شد.
در این بیانیه با اشاره به دیدار آیت‌الله العظمی سیستانی و پاپ فرانسیس، آمده است: "اینک فرصتی مغتنم برای عالمان شیعی، روحانیت، حوزه‌های علمیه و تشکل‌های حوزوی فراهم شده است تا با الگو قرار دادن این دیدار، گفتگوی بین‌الادیان و بین‌المذاهب را با جدیتی بیشتر پیگیری کنند."
نکته سوم در خصوص این سفر، نگاه سیاسی است. صحنه سیاسی عراق به خصوص در زمانه کنونی، شاهد تعارض و واگرایی میان گروه‌ها است و دولت «مصطفی الکاظمی» نیز تحت فشار شدیدی قرار دارد. اگرچه تامین امنیت این سفر تاریخی، کارنامه مثبت دولت الکاظمی است، اما به نظر نمی‌رسد این سفر برای دولت بغداد و شخص نخست وزیر امتیاز سیاسی خاصی در پی داشته باشد. آنچه وجود دارد، تلاش حامیان دولت برای بهره‌برداری سیاسی از این سفر است.
این تلاش سیاسی از سوی دولت محلی اربیل کردستان نیز انجام می‌شود تا بار دیگر موضع کردها و دولت منطقه‌ای کردستان در افکار عمومی برجسته شود.
«محمد امین پنجوینی»، سیاستمدار کرد عراقی، در خصوص سفر پاپ به اربیل گفت: "سفر پاپ به اربیل انعکاس جهانی گسترده‌ای داشت و او در این سفر، مهمان کردها بود و این بدان معناست که بار دیگر مسئله کردها و حقوق و خواست‌های آنان در محافل جهانی مطرح شد."
این نوع تحلیل در حالی است که عامل اصلی سفر پاپ فرانسیس به اربیل، وجود جمعیت زیاد مسیحی در منطقه کردستان بود. از آنجایی که پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان است برای پیگیری امور مسیحیان و همچنین دیدار با مسیحیان به منطقه کردستان سفر کرد.
نکته پایانی اینکه، اگرچه سفر پاپ به عراق یک سفر نمادین مذهبی بود، اما نشان داد صلح، امنیت، کرامت انسانی و مخالفت با خشونت دال مرکزی و مشترک و مورد احترام در همه ادیان است و اگر در بعد اجرایی مشکلات جدی در این خصوص وجود دارد، مربوط به ضعف و نبود اراده جدی دولت‌ها در داخل کشورها و قدرت‌های جهانی است.
نویسنده: سید رضی عمادی
117
بیشتر بخوانید:
ورود پاپ به اربیل عراق
چرا پاپ به عراق سفر کرد؟
بیانیه دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی پس از دیدار پاپ فرانسیس
