مسعود پزشکیان، رئیس جمهور منتخب ایران در یادداشتی در روزنامه فرامنطقه‌ای «العربی الجدید» نوشت: اَبَر اولویت سیاست خارجی ایران گسترش همکاری‌ها با همسایگان است و دولت جدید خواهد کوشید با حفظ و ارتقای رویکرد دولت فعلی در تحکیم روابط با کشورهای همسایه، در صورت همکاری فعال و متقابل کشورهای منطقه، روابط دوجانبه با آن‌ها را بر اساس احترام متقابل به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی یکدیگر ارتقا دهد.
در این یادداشت که روزنامه قطری «العربی الجدید» آن را شامگاه چهارشنبه، تحت عنوان «با هم برای منطقه‌ای قوی و شکوفا» منتشر کرده، آمده است: «اکنون که با رأی مردم رئیس‌جمهور ایران شده‌ام، تمایل دارم با برادران، خواهران و همسایگانمان در منطقه سخن بگویم تا با یکدیگر در مسیر گفت‌وگوی سازنده، تقویت همکاری‌ها و همبستگی میان ملت‌های منطقه و جهان گام برداریم.»
در ادامه این یادداشت آمده است: «اصول متعالی آموزه‌های جاودانه قرآن کریم «اعتصموا بحبل الله جمعیا ولا تفرقوا» و «تعاونوا علی البر والتقوی ولا تعاونوا علی الاثم والعدوان» و آموزه‌های رسول الله (ص) که فرمودند: «الله الله فی جیرانکم» و همچنین توصیه‌های امام علی (ع) که فرمود: «سل عن الجار قبل الدار» ما را در این مسیر رهنمون می‌سازد.»
در واقع "الجار ثم‌الدار" مبنای نظری سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهد که در اولویت سیاست خارجی دولت سیزدهم قرار داشته و اکنون دولت چهاردهم نیز در پی استمرار این سیاست است.
کشورها برای گزینش متحدین یا دوستان خود در گوشه و کنار جهان، حق انتخاب دارند؛ اما درمورد همسایگان خود از چنین حقی برخوردار نیستند؛ چراکه جغرافیا این امر را برای آن ها از قبل محتوم کرده است. ظهور مرزهای جغرافیایی و سیاسی و مفهومی بین کشورهای همسایه که به همسایگی آن ها رسمیت بخشیده، بستری برای همکارهای گسترده فرامرزی بین همسایگان فراهم کرده است.
کشورهای همسایه همواره به دلیل قرارگیری در محیط امنیتی و دارا بودن مزیت های اقتصادی ناشی از مجاورت جغرافیایی اهمیت بالایی دارند و در این قالب، در سلسله مراتب منافع ملی اولویت نخستین محسوب می شود.
از این رو، هیچ کشوری نمی‌تواند بدون مشارکت و همکاری همسایگان در دنیای کنونی به اهداف ملی خود دست یابد. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به مثابه یک واحد ملی همواره از منافع ملی تبعیت کرده و دولت های مختلف تلاش کرده اند تا منافع ملی را براساس اصول مبتنی بر «عزت، حکمت و مصلحت» پیگیری نمایند.
ایران دارای ۷ همسایه مرزی و ۱۰ همسایه ساحلی است که فرصت های بیشماری را برای دیپلماسی، اقتصاد و فرهنگ ایران فراهم آورده به ویژه اینکه فرهنگ ایران در بسیاری از کشورهای همسایه هنوز جریان و حضور قدرتمندی دارد.
در این چارچوب سیاست همسایگی به عنوان یک راهبرد نظام مند و هدفمند معنا پیدا می کند و ترجمان چنین سیاستی با محوریت ژئوپلیتیک، دیپلماسی، اقتصاد و فرهنگ شاکله بندی می شود. در سیاست همسایگی، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک مزیت ژئوپلیتیکی مطرح و با بهره گیری از درهم آمیختگی فرهنگی، دینی و تاریخی تلاش خواهد شد تا چالش های مشترک مهار و منافع اقتصادی مبتنی بر رویکرد برد- برد گسترش پیدا کند.
سیاست همسایگی مناسب و به دنبال آن ایجاد همگرایی منطقه‌ای بر اساس مدل و الگوی بومی و منطقه‌ای، همواره برای جمهوری اسلامی ایران امری مهم بوده که با گذشت زمان اهمیتی مضاعف یافته تا جایی‌که امروز به عنوان راهبرد اصلی سیاست خارجی دولت جمهوری اسلامی تعیین شده است.
اتخاذ سیاست همسایگی از سوی جمهوری اسلامی ایران به‌دلیل مرجعیت تمدنی آن در منطقۀ غرب آسیا، مزیت‌های پیش‌بینی‌پذیریِ رفتارها و اعتمادسازی و اعتمادآفرینی، کاهش نقش منفی قدرت مداخله‌گر جهانی و توانایی مدیریت بحران‌های منطقه‌ایی را در پی خواهد داشت.
آن چه سیاست همسایگی را از ضریب اطمینان بیشتر برخوردار کرده استقبال همسایگان ازاین رویکرد است که در دوره دولت سیزدهم با ازسرگیری روابط ایران و عربستان و افزایش تعاملات میان ایران با سایرهمسایگان متجلی شد و اکنون نیز سیل ارسال پیام های تبریک از سوی رهبران عربی منطقه به رئیس جمهور منتخب مردم ایران نشان می دهد که این کشورها نیز در پی استمرار سیاست همسایگی هستند که بی تردید این تمایلات رهبران از سوی مردمان دو طرف نیز حمایت و پشتیبانی می شود.
نویسنده: کاظم زاده
