تحولات لیبی در سال 1395

 در اوایل دسامبر2016 نیروهای وابسته به دولت وحدت ملی توانستند  پس از حدود 8 ماه تلاش  شهر بندری سرت، را که پایگاه اصلی گروه تروریستی داعش در لیبی بود، پس بگیرند.

 پس از شکست سنگین گروه داعش در سرت، به نظر می رسید بیشتر موانع برای فعالیت دولت وحدت ملی و برقراری صلح و امنیت در لیبی، برطرف شده اما بقایای این گروه تروریستی،همچنین وفاداران به معمر قذافی، دیکتاتور معدوم لیبی  و برخی قبایل ناراضی که به داعش پیوسته بودند همچنان فضای این کشور را در نا آرامی و تنش نگه داشته است.

به ویژه آن که پس از  شکست های پیاپی گروه داعش در سوریه و عراق، کشور لیبی پناهگاه امنی برای سرکردگان و عناصر این گروه تروریستی شده است.

از سوی دیگر، برخی منابع هم از پیوستن مبارزان مسلح با تفکر افراطی از سودان، مصر، الجزایر و تونس به تروریست های داعش در لیبی، خبر داده اند.

در چنین شرایط حساسی که غلبه بر آن نیازمند وجود یک دولت مرکزی قدرتمند و مشروع است، اداره لیبی به دست سه قدرت اصلی است که دو قدرت در طرابلس پایتخت لیبی و دیگری در طبرق، شرق لیبی اداره می شود. همچنین وجود دو  «ارتش ملی» که به دنبال تحقق خواسته‌های خود هستند، سبب ادامه درگیری ها  و  نفوذ طرف های خارجی به این کشور جنگ زده شده  است.

مفاد صخیرات اجرایی نشد

فایز السراج نخست وزیر دولت وحدت ملی لیبی که از دسامبر2015 درپی توافقنامه صخیرات مغرب در طرابلس تشکیل دولت داد، نتوانست هیچ یک از مفاد این توافقنامه  را اجرا کند و صلح و ثبات را در لیبی به ارمغان بیاورد.  دولت موسوم به «نجات ملی» به نخست وزیری « الخلیفه الغویل»، ادعا کرد، سوء مدیریت و افزایش بحران اقتصادی  پس از تشکیل دولت وحدت ملی لیبی بار دیگر وی را  به عرصه سیاست کشانده است؛ بدین ترتیب دو قدرت موازی در طرابلس وجود دارد. 

فایز السراج، رئیس شورای ریاستی لیبی و منتخب اعضای این شورا  در 19 ژانویه 2016، با ادامه اختلافات میان اعضا،  تصمیمات این شورا را به ضرر منافع ملی دانست و همه آنها را لغو کرد.

السراج بر این باور بود که شورای ریاستی که متشکل از 9 نفر و  بر اساس توافقنامه صخیرات تشکیل شده مانعی بر سر توافق میان گروه های لیبیایی است.

از سوی دیگر «موسی کانی»، نایب رئیس دولت وحدت ملی لیبی نیز ضمن ابراز تاسف از شکست این شورا در بازگرداندن آرامش به لیبی، از سمت خود استعفا کرد و عملا میخ دیگری بر تابوت این دولت کوبید.

 در چنین شرایطی، دولت و پارلمان طبرق در شرق لیبی که پیشتر مورد حمایت سازمان ملل بود، همچنان تحت کنترل ژنرال خلیفه حفتر،فرمانده کل ارتش لیبی به فعالیت موازی خود در اداره دولت به ویژه  در بخش های نظامی و دفاعی ادامه داد.

حفتر با در دست داشتن  حدود 65 درصد از خاک لیبی ، بیش از دیگر افراد صاحب قدرت در لیبی توانسته است در این کشور تأثیر گذار باشد و توجه کشورهایی همچون روسیه و مصر را به خود جلب کند.

نگاهی به تحولات لیبی در سال 1395 هجری شمسی  نشان می دهد، اختلافات بین گروه های شبه نظامی و سیاسی که مدعیان قدرت دراین کشور هستند، شدت گرفته و اقدام به سوء قصد علیه کاروان  فایز السراج در  21 فوریه 2017  که خلیفه الغویل متهم طرح ریزی آن است، از اوج این تنش ها و ادامه آن در سال آتی هجری شمسی حکایت دارد.

شرایط برای انجام گفت و گوی وحدت بخش میان دولت های سه گانه لیبی آماده نیست زیرا این دولت ها و کشورهای حامی آنها دربرخی موارد اهداف گوناگونی را دنبال می کنند ازینرو حل بحران لیبی همچنان به تلاش و جدیت طرف های درگیر در لیبی، و نیز  حمایت طرف های بین المللی  نیاز دارد.

تلاش همسایه های لیبی برای آرام کردن این کشور

در سال گذشته هجری شمسی، مصر، الجزایر و تونس، کشورهای همسایه  لیبی تلاش کردند،  با گرد هم آوردن طرف های رقیب در این کشور، طی سلسه نشست هایی درپایتخت تونس برای اجرای بندهای اجرا نشده توافقنامه صخیرات راه حلی بیابند. در واقع هر یک از این کشورها ضامن گروه های مذاکره کننده لیبیایی در این نشست ها هستند و بر جریان مذاکرات و اجرای مفاد مورد توافق آن نظارت می کنند.

قاهره درکنار الجزایر، نقش حامی اصلی خلیفه حفتر را ایفا می کند و حزب النهضه تونس، از اعضای ترویکای حاکم این کشورنیز از دولت نجات ملی مستقر در طرابلس که به جریان اخوان المسلمین گرایش دارد حمایت می کند.

عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر که در سال2013 با کنار زدن محمد مرسی، رئیس جمهوری اخوان المسلمینی این کشور به  قدرت رسید می کوشد، نیروهای ارتش ملی لیبی و پارلمان طبرق را در مقابل پارلمان طرابلس تقویت کند تا مرزهای طولانی خود با لیبی را از نفوذ اندیشه های اخوان المسلمین دور نگاه دارد.

از سوی دیگر گسترش سلاح و افراد مسلح تندرو در لیبی از دیگر مشکلات گریبانگیر این کشور است که هر یک از همسایگان می کوشند از خطر انتقال سلاح و تروریسم از لیبی به کشورشان در امان باشند .

احمد العبود،مشاور سیاسی رئیس پارلمان طبرق به تازگی در گفت و گویی با شبکه تلویزیون المیادین لبنان اذعان کرد، نیروهای خلیفه حفتر بیشترین کمک های خود را از مصر دریافت کرده اند و بدون این کمک ها ادامه حیات آنها مقدور نبود.

روسیه حامی خلیفه حفتر

روسیه از دیگر حامیان مهم خلیفه حفتر در عرصه تسلیحاتی و سیاسی به شمار می  رود و در لیبی نقش فعالی دارد. سفرهای متعدد حفتر به روسیه و امضای توافق نامه هایی در زمنیه کمک های تسلیحاتی و آموزش نظامیان ارتش لیبی همچنین انعقاد قرارداد نفتی جدید میان دو طرف نشان دهنده شکل گیری پیوند های عمیق مسکو و حفتر است.

  در همین چارچوب روسیه به تازگی شماری از افسران خود را که به زبان عربی آشنایی دارند برای آموزش نیروهای تحت فرمان حفتر به لیبی فرستاده است.

دیدگاه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و دونالد ترامپ،همتای آمریکایی وی در پرونده لیبی در حال نزدیک شدن است.

روسیه تلاش کرد  با جلب حمایت آمریکا از حفتر، مرد نیرومند لیبی، موسسات نظامی را زیر پرچم وی متحد کند تا با شکست تروریسم، لیبی بار دیگر روی ثبات و آرامش را به خود ببیند.

چراکه حملات هوایی پیاپی پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) به ارتش لیبی ، زیر ساخت های ارتش را کاملا نابود کرده و سبب شده است، گروه ها و قبایل مختلف این کشور در هر کجا گروه های نظامی خود را تشکیل دهند.

از سوی دیگر مسکو که شریک اصلی نفتی لیبی در زمان قذافی بود، درصدد بازگشت به جایگاه پیشین خود است تا ضرر از دست دادن قرارداد 4 میلیارد دلاری خود را با این کشور در زمینه حمل و نقل و انرژی جبران کند و قراردادهای نفتی بیشتری با لیبی منعقد کند.

حمایت ایتالیا از دولت وحدت ملی لیبی

ایتالیا، استعمارگر پیشین لیبی که همچنان در این کشور نفوذ دارد به منظور احیای سرمایه گذاری های خود در لیبی و حفظ جای پای خود در این کشور، همسو با سازمان ملل از دولت وحدت ملی لیبی حمایت می کند.

هرچند دولت وحدت ملی لیبی نمی تواند برای معضل مهاجرت پناهجویان غیر قانونی از آفریقا به اروپا که عمدتا از خاک لیبی و دریای مدیترانه به سوی ایتالیا به عنوان نزدیک ترین مقصد اروپایی صورت می گیرد راه حلی بیابد.

از آغاز ژانویه 2017 بیش از 13 هزار و 400 مهاجر خود را به سواحل ایتالیا رسانده اند که در مقایسه با سال 2016 حدود 47 درصد و سال 2015 حدود 70 درصد افزایش داشته است.

تجمع مهاجران آفریقایی در لیبی

یکی دیگر از پیامدهای بی ثباتی در لیبی، تجمع هزاران مهاجرآفریقایی در این کشور است که قصد دارند خود را به اروپا برسانند . این کشور بویژه طی دو سال گذشته در حل این بحران با مشکلاتی جدی مواجه شده است.

حضور مهاجران از جمله مهاجران غیرقانونی درمراکز اسکان و بازداشت در لیبی، برای دولت این کشور تاکنون حدود سیزده میلیون و پانصد هزار دلار هزینه در برداشته است.

اتحادیه اروپا برای حل این مشکل با انعقاد قراردادی، لیبی را متعهد به ایجاد اردوگاه هایی در خاک خود کرد تا پناهجویان غیرقانونی را بازداشت و در این اردوگاه ها نگهداری کند.

 چند صباحی از اجرای این توافق در لیبی نگذشته بود که سفارت آلمان در نیجر اعلام کرد، مهاجران در اردوگاه های لیبی با شکنجه، اعدام و نقض حقوق بشر روبه‌رو هستند.

در گزارش سفارت آلمان آمده است، اعدام مهاجران ، شکنجه، تجاوز، رشوه خواری و تبعید به صحرا از رویدادهای روزانه اردوگاه های مهاجران در لیبی است.

مارتین کوبلر، نماینده سازمان ملل در امور لیبی نیز در جریان بازدید از اردوگاه آوارگان  شرایط معیشتی پناهجویان را بر خلاف معیارهای انسانی توصیف کرد.

بسیاری از مهاجران و پناهجویان نیز بارها  از سوی  گروه های تبهکار با هدف دریافت رشوه ربوده می شوند و در زندان های موقت مورد آزارو  شکنجه قرارمی گیرند.برخی دیگر نیز تا زمان تامین پولی که این گروه ها مطالبه می کنند، به اردوگاه های کار فرستاده یا به روسپی گری وادار می شوند.

 در شرایطی که راه های خروج از لیبی را شبه نظامیان در کنترل دارند و بسیاری مرزهای این کشور بسته است و تنها راه فرار، قایق های پلاستیکی قاچاقچیان برای عبور از دریای مدیترانه است ، روزانه ده ها نفر  از مهاجران در امواج مدیترانه غرق می شوند.

جنگ افروزی کشورهای غربی در لیبی و برخی کشورهای خاورمیانه، سبب خلأ قدرت و در پی آن نا امنی و بی ثباتی و رویش گروه های مسلح و تندرو  در این کشورها شده است.

 چنین شرایطی سیل مهاجران را به سوی کشورهای اروپایی روان  کرده که حجم آن از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون بی سابقه بوده است این در حالی است که غرب می کوشد از قبول مسوولیت پذیرش این مهاجران شانه خالی کند و بار این مسوولیت را به  کشورهای مبدأ تحمیل کند.

اقتصاد تک محصولی و نفت مرغوب لیبی

اقتصاد  تک محصولی لیبی بر پایه نفت استوار است.نفت سبک لیبی از مرغوبترین نفت های جهان به شمار می رود و به دلیل همجواری با دریای مدیترانه، استخراج و صدور این نفت سبک از هلال نفتی منطقه ساحل شرقی خلیج سرت مقرون به صرفه است.

لیبی  در اواخر سال 1395 هجری شمسی، میزان تولید نفت خود را دو برابر کرد و به حدود 700 هزار بشکه در روز رساند. با این حال، میزان تولید در این کشور در مقایسه با یک میلیون و 600 هزار بشکه نفت در روز پیش از  انقلاب سال 2011 و سقوط حکومت معمرقذافی بسیار پایین است.

 افزایش میزان تولید منوط به سرمایه گذاری و تعمیر زیرساخت ها است و در صورت ادامه درگیری در این کشور تولید نیز متاثر خواهد شد.

لیبی یکی از اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) است که از کاهش میزان تولید مستثنی شده است.

شرکت ملی نفت لیبی در نظر دارد میزان تولید نفت را تا پایان سال 2017 میلادی به یک میلیون و 200 هزار بشکه و تا سال 2020 به 2 میلیون و 100 هزار بشکه در روز برساند.

حمله تازه افراد القاعده و گروه های شبه نظامی همپیمان قبایل شرق لیبی به منطقه هلال نفتی این کشور با هدف تصرف دوباره تاسیسات نفتی تحت کنترل دولت طبرق چالش مهمی برای  اقتصاد لیبی  به شمار نمی آید و به نظر می رسد  نیروهای خلیفه حفتر قادر به دفع حملات این افراد باشند.113/111

بیشتربخوانید:

تاکید شرکت نفت لیبی بر ضرورت حفظ این شرکت در مقابل نزاع سیاسی لیبی

تشدید نگرانی ها در قبال خشونت در لیبی

ترکیه حامی تروریست های مستقر در لیبی

چند گور جمعی در بنغازی لیبی کشف شد

ارتش مصر نیروهای ملی لیبی را آموزش می دهد

نیروهای خلیفه حفتر بر بنادر منطقه هلال نفتی لیبی مسلط شدند