تجارب جنگها و درگیری های نظامی چند سال اخیر نشان داده که پهپاد ها می توانند نقش سرنوشت سازی در تعیین نتیجه جنگها داشته باشند و به همین دلیل باید بحث توسعه و تولید و عملیاتی کردن انواع پهپادها را بسیار جدی دنبال کرد.
برگزاری رزمایش بزرگ پهپادی ارتش جمهوری اسلام ایران در دی ماه 1399 فرصتی مناسب برای پرداختن به یکی از پهپادهای موفق و بسیار موثر نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یعنی پهپاد جت "کرار" است.
متخصصان نظامی ایران همواره در پی استفاده از پهپادها برای ایفای ماموریت های متفاوت، اما در قالب یک پلتفرم و محصول نسبتا یک شکل بوده اند تا علاوه بر کاهش هزینه های طراحی و ساخت، امکان تغییر کاربری پهپاد در زمانی کوتاه و با توجه به نیاز واحد عملیاتی فراهم شود.
پهپاد چند منظوره کرار که از جمله محصولات دفاعی شناخته شده و در عین حال دارای کاربرد گسترده در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود، در این زمینه یک نمونه قابل توجه محسوب می شود. این پهپاد با توجه به دوراندیشی و آینده نگری متخصصان دفاعی ایرانی، توانسته است تا نقش های مهم و متنوعی را بر عهده گیرد.
نگاهی کلی
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور آزمایش سیستم‌های ضد هوایی و موشک‌های هوا به هوای جنگنده‌های نیروی هوایی، ایران به خرید تعدادی از پهپادهای هدف پرنده "ام کیو ام107" (( MQM107 از آمریکا اقدام کرد. این پهپاد آمریکایی با موتور میکرو توربوجت خود می‌توانست به سرعت ۹۲۵ کیلومتر در ساعت رسیده و ارتفاع پروازی آن نیز در حدود ۱۲ کیلومتر بود. در سال های اخیر متخصصان ایرانی بر پایه پهپاد هدف پرنده "ام کیو ام 107 " توانستند پهپاد جدیدی را توسعه دهند که دارای مقدورات و توانمندی های بسیار قابل توجهی است.
پهپاد کرار ساخت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) است که به طور رسمی در روز صنعت دفاعی در سال ۱۳۸۹ رونمایی شد. دو مأموریت اصلی این پهپاد در زمان رونمایی از آن، استفاده به عنوان هدف پرنده برای آزمایش سامانه های راداری و پدافندی و اجرای عملیات بمباران هوایی عنوان شد. تا امروز ۴ نسل از پهپاد کرار معرفی شده است که تفاوت های مختصری در ابعاد و مشخصات پروازی، اما مأموریت های متنوع دارند. همه انواع پهپاد کرار با استفاده از پرتابگر ریلی و بوستر سوخت جامد پرتاب شده و شیوه فرود آنها نیز با چتر و کیسه هوا است.
پهپاد کرار قابلیت حمل و پرتاب تسلیحات مورد استفاده در هواپیماهای رزمی سرنشین دار را دارد. با نگاهی به پهپادهای مختلف نظامی در جهان می‌توان گفت پهپاد کرار به نوعی همه‌کاره‌ترین پهپاد جهان روی یک پلتفرم مشخص و تقریبا ثابت است. ماموریت های شناسایی، هدف پرنده برای تمرین هوایی، حمله علیه اهداف زمینی و دریایی، رهگیری هوایی، حمله انتحاری و در نهایت جنگ الکترونیک از جمله موضوعاتی است که تا به امروز برای این پهپاد تعریف شده و اگر ماموریت ضد اهداف زمینی و دریایی را از یکدیگر جدا کنیم، می توان گفت که پهپاد کرار در حال حاضر برای ۷ ماموریت تخصصی نظامی توسعه پیدا کرده و می‌تواند در این زمینه ها به ایفای نقش بپردازد.
با توجه به قابلیت ها و ماموریتهای مختلفی که برای پهپاد کرار تعریف شده، این پهپاد می تواند سال‌ها بخش مهمی از نیازهای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را تامین کند. در سال ۱۳۹۹ و در جریان رونمایی های مربوط به صنعت دفاعی، موشک هوا به هوای آذرخش، بمب هدایت لیزری ۵۰۰ پوندی، نمونه‌ای جدید از بمب بالابان و بمب خوشه‌ای سیمرغ به عنوان تسلیحات جدید پهپاد کرار معرفی شدند. اضافه شدن توان حمل بمب‌های دورایستا مثل سری بالابان و همچنین بمب‌های هدایت لیزری نشان‌دهنده یک تغییر مهم در سیستم های داخلی این هدف برای پذیرش این نسل از مهمات جدید است.
مشخصات
کرار، پهپادی با بدنه استوانه ای شکل، بال نصب شده در پائین بدنه، یک موتور توربوجت در انتهای بدنه که ورودی هوای آن در بالا قرار گرفته و دم H شکل است. نوک بالهای این پهپاد تا حدودی به صورت منحنی طراحی شده تا از اثر پسای القایی کاسته شود. یک جایگاه زیر بدنه و امکان نصب یک جایگاه زیر هر بال برای حمل محموله خارج بدنه پهپاد کرار در نظر گرفته شده است.
طول ۳.۷۵، دهانه بال ۳.۱ و ارتفاع ۱.۵ متر و بیشینه وزن برخاست ۷۵۰ کیلوگرم با قابلیت حمل محموله ۲۵۰ کیلوگرمی از ویژگی های پهپاد کرار-۳ است. این نمونه به سقف پرواز ۳۵۰۰۰ پا معادل ۱۰۶۷۰ متر، سرعت نهایی ۷۰۰ و سرعت پیمایشی ۶۵۰ کیلومتر بر ساعت دست یافته و مداومت پروازی ۱ ساعت و ۱۵ دقیقه ای دارد. در این نمونه از موتور جت طلوع-۴ با سوخت جی پی 4 استفاده شده و جنس بدنه نیز عمدتاً از آلومینیوم است.
برای سایر نمونه های کرار قابلیت پرواز تا ارتفاع ۴۰۰۰۰ پا معادل ۱۲۲۰۰ متر و سرعت نهایی ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت ذکر شده است. پهپادهای کرار در صورت پرواز با ارتباط مستقیم با ایستگاه مبدأ تا برد ۲۰۰ کیلومتر (کرار-۳) و در صورت پرواز برنامه ریزی شده خودکار بدون نیاز به ارتباط دائم با ایستگاه بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر برد دارد.
نمایش توانمندی ها
در رزمایش بزرگ پهپادی ارتش در اواسط دی 1399، پهپاد کرار با شلیک موشک هوابه‌هوای آذرخش یک هدف هوایی با سطح مقطع راداری کم و در ارتفاع بالا را با موفقیت مورد اصابت و انهدام قرار داد. موشک آذرخش حاصل تلاش برای توسعه یک سلاح هوا به هوا و هوا به زمین بر اساس موشک هوا به هوای آمریکایی" ای آی ام 9 سایدویندر" است که چند سال پیش توسط سپاه پاسداران رونمایی شد.
تیراندازی پهپاد کرار با استفاده از محموله تیربار و انهدام اهداف متخاصم هوایی از دیگر اقدامات عملیاتی انجام شده در این بخش از تمرین بزرگ رزم پهپادی ارتش بود. همچنین انهدام اهداف سطحی، استحکامات و مواضع دشمن با پهپادهای کرار مجهز به بمب‌های ۵۰۰ پوندی ام کا 82 نیز در این رزمایش انجام شد.
مسئله مهم دیگر، نمایش دقت بالای این پرنده بدون سرنشین در حوزه بمباران حتی با بمب‌های غیر هوشمند است. بر اساس تصاویر منتشر شده توسط وزارت دفاع، این پهپاد با پرتاب یک تیر بمب مارک ۸۲ از ارتفاع ۶۴۰ متر و با سرعت ۵۹۳ کیلومتر در ساعت موفق شده است هدف مورد نظر را با دقت زیادی مورد اصابت قرار دهد. بمب مورد نظر در این تمرین از نوع هدایت شونده نبوده و در زیر پهپاد آزمایشگر نیز سیستم‌های هدف‌گیری بیرونی مشاهده نمی‌شود.
می‌توان این طور گمانه‌زنی کرد که نوع جدید پهپاد کرار به نوعی از سیستم‌های هدف‌گیری جدید مجهز شده که در درون آن نصب شده و در زمینه حمله به اهداف ثابت به دقت بسیار خوب رسیده است.
انواع ماموریت ها و ویژگی ها
روش پرتاب «کرار» به صورت پرتاب از روی پرتابگر با یک بوستر (پیشران) راکتی است که پس از اتمام انرژی آن، رها شده و موتور توربوجت خود پرنده روشن می‌شود. این پهپاد از موتورهای جت سری طلوع ساخت ایران بهره می‌برد. پهپاد کرار به تدریج ماموریتهای بیشتری را بر عهده گرفته است. نمونه اولیه پهپاد کرار در نقش هدف هوایی، بمباران اهداف زمینی و حملات ضد کشتی وارد خدمت شد. این پهپاد در ماموریت های تهاجم زمینی و دریایی علاوه بر بمب‌های ۲۵۰ و ۵۰۰ پوندی ، به موشک کروز دریایی «کوثر» نیز مجهز شد که این موشک می‌تواند اهداف سطحی متخاصم را در پهنه دریاها مورد هدف قرار دهد.
نقش دیگری که برای پهپاد کرار تعریف و تصاویری از آن نیز پخش شده رهگیری و نبرد هوایی است که با نام کرار -4 شناخته می شود. این پهپاد با قابلیت رهگیری هوایی و گشت زنی احتمالاً از نمونه جدیدتر موتور طلوع-۴ با قابلیت تنظیم دقیق رانش استفاده می کند. در این نقش، پهپاد کرار به موشک‌های هدایت شونده مادون قرمز شهاب ثاقب مجهز شده که احتمالاً وزنی در حدود ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم دارد، اما با نمایش تصاویر اخیر در رزمایش پدافند هوایی ارتش مشخص شده که این پهپاد به موشک آذرخش نیز مجهز شده است.
در عملیات رهگیری معمولا پهپادهای کرار به صورت چند فروندی در پشت یک کشنده سنگین نصب شده و در زمان لازم به وسیله یک بوستر به ارتفاع مورد نظر رسیده و سپس پرواز با موتور توربو جت اصلی به سمت هدف را آغاز می‌کنند. در این شرایط نیازی به فرودگاه خاصی برای این پرنده نبوده و هر جایی که بتوان آن را نصب و بوستر را فعال کرد، می‌توان این پرنده را از آنجا به پرواز در آورد. در صورت نیاز به بازیابی این پرنده نیز سیستم چتر در آن تعبیه شده و پهپاد کرار مورد نظر بعد از عملیات با چتر به روی زمین فرود می‌آید.
در رزمایش مدافعان آسمان ولایت نیروی پدافند هوایی ارتش در سال 1398 ، نمونه دیگری از پهپاد «کرار رهگیر» موسوم به کرار -3 مورد استفاده و بهره‌برداری عملیاتی قرار گرفت که به صورت انتحاری، هدف خود را مورد اصابت قرار می‌داد. تصاویر منتشر شده از نمونه رهگیر انتحاری پهپاد کرار، نشان می‌دهد که برای افزایش دقت اصابت به هواگرد متخاصم، در قسمت دماغه آن سنسورهای اپتیکی و یا حرارتی نصب شده تا با تعقیب هدف به صورت قفل اپتیکی و یا قفل حرارتی، به آن اصابت کند.
نمونه انتحاری کرار در واقع حاصل تغییر نمونه های قبلی این پهپاد بوده است. با افزوده شدن سامانه های ناوبری متفاوت و نیز یک جستجوگر اپتیکی به نوک دماغه و البته خط امن داده بین پهپاد و ایستگاه های فرماندهی پدافند هوایی، کرار انتحاری این قابلیت را پیدا کرده است تا به صورت خودکار از محل ذخیره خود که می تواند هر نقطه ای در کشور باشد به پرواز در آمده و با دریافت مستقیم اطلاعات هدف، با بهینه ترین مسیر اوجگیری، به سمت آن حرکت کند.
کرار انتحاری با اصابت مستقیم یا نزدیک شدن تا فاصله مناسب از هدف، عمل انفجار سرجنگی را به انجام می رساند. هر یک از بیش از ۳۶۰۰ نقطه پدافندی که در سطح کشور گسترده شده اند و برخی از آنها فواصل اندکی با مرز کشور دارند، می توانند محل ذخیره تعدادی پهپاد انتحاری کرار -3 و پهپاد رهگیر کرار-۴ باشند که از نزدیک ترین نقطه پدافندی به محل نفوذ دشمن، بسته به شرایط هدف یا اهداف متخاصم در زمان بسیار کوتاهی پرتاب شده و وارد مرحله درگیری با هدف شوند.
در جریان رزمایش هوایی نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران موسوم به مدافعان آسمان ولایت 99 ماموریت جدیدی برای کرار معرفی شد که جنگ الکترونیکی توسط این پهپاد است. بدین ترتیب کرار می تواند به غلاف های جنگ الکترونیکی به صورت درونی یا نصب شده زیر بدنه مجهز شده و عملیات اخلال بر علیه رادارها یا سیستم های مخابراتی دشمن را به انجام برساند.//114
نویسنده: سید رضا میرطاهر
بیشتر بخوانید:
شلیک موشک آذرخش از پهپاد کرار
رهگیری هواگردهای آمریکایی توسط پهپاد کرار در رزمایش ذوالفقار 99
