یکی از شاخصه‌های اصلی غرب آسیا در سال 2020، تقویت مداخله قدرت‌های جهانی در امور این منطقه بود. در این سال، به خصوص آمریکا نقش پررنگی در تحولات منطقه داشته است.
این نقش با ترور سردار سپهبد «قاسم سلیمانی» و «ابومهدی المهندس» در آغاز سال 2020 آغاز، با فشار گسترده بر جمهوری اسلامی ایران در اشکال مختلف پیگیری شد و به عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی انجامید.
این نقش به حدی پررنگ بود که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا به ترور شهید سلیمانی اذعان کرد و در عین حال، عادی‌سازی روابط چهار کشور امارات، بحرین، سودان و مغرب با رژیم صهیونیستی را نیز ترامپ اعلام کرد. بنابراین، غرب آسیا در سال گذشته میلادی بیشتر از سال‌های اخیر شاهد مداخله آمریکا بود.
علت اصلی این نقش پررنگ آمریکا در غرب آسیا این بود که واشنگتن و متحدانش بر این باور هستند «غرب آسیا دوران گذار خود را طی می‌کند.» بنابراین در این دوران باید به گونه‌ای عمل کرد که موازنه قدرت در منطقه به نفع محور مقاومت تغییر نکند و در عین حال، امنیت اسرائیل نیز تضمین شود. عادی‌سازی روابط بیش از همه با این اهداف انجام شد.
شاخصه مهم دیگر منطقه غرب آسیا در سال 2020، تداوم دولت‌گرایی بود. غرب آسیا از جمله مناطقی است که دولت‌ها بازیگران اصلی آن هستند، مردم نقش چندانی ندارند، نهادها تحت سیطره دولت‌ها هستند و کارآمدی نیز ندارند و همچنین نهادهای مدنی و غیردولتی نیز جایگاهی در این منطقه ندارند.
این وضعیت در سال 2020 نیز دیده شد. دولت‌های عربی بدون توجه به نظر و دیدگاه مردم به سمت عادی‌سازی روابط با اسرائیل حرکت کردند، جنگ علیه یمن با نقش‌آفرینی دولت‌ها و منازعه قدرت منطقه‌ای نیز به خصوص میان ایران و عربستان از سوی دولت‌ها پیگیری شد.
سومین شاخصه مهم غرب آسیا در سال گذشته، کمرنگ شدن هنجارها و ارزش‌های حقوق بشری بود. البته این شاخصه‌ای است که در یک دهه اخیر ویژگی پایدار غرب آسیا بود و در سال 2020 نیز وجود داشت. عربستان به فاجعه انسانی در یمن بی‌توجه بود، ولیعهد سعودی به خشونت داخلی علیه رقبا و فعالان مدنی ادامه داد، حکومت بحرین نیز به سرکوب جنبش‌های مدنی پرداخت، در عراق نیز اساساً در شرایط کنونی مسئله هنجار و حقوق بشر معنای چندانی ندارد.
شاخصه چهارم، پیگیری روند بی‌دولتی در محور مقاومت بود. بی‌دولتی یا دولت‌های ضعیف در محور مقاومت یکی از راهبردهای اساسی قدرت‌های غربی و محور سازش‌کار عربی است. لبنان سال 2019 را با دولت پیشبرد امور به پایان رساند که این وضعیت در سال 2020 نیز تکرار شد. عراق سال 2019 را با دولت پیشبرد امور به پایان رساند و در واپسین سال‌های 2020 نیز تکاپوی گروه‌ها برای انتخابات زودهنگام پارلمانی آغاز شد.
به طور کلی باید گفت، غرب آسیا در سال 2020 همچنان شرایط ناپایدار و نابسامان سیاسی و امنیتی را پشت سر گذاشت که این شرایط بیش از همه معلول سه عامل سیاست‌های دولت آمریکا، بازیگری اسرائیل و ناپختگی حکام برخی کشورهای عربی به خصوص عربستان سعودی بود.
به نظر می‌رسد، سال 2021 غرب آسیا نظم سیاسی و امنیتی باثبات‌تر و صلح‌آمیزتری را شاهد باشد. توافق قطر و عربستان برای کاهش تنش از نشانه‌های این موضوع است.
به نظر می‌رسد فشارهای حقوق بشری بر عربستان در سال آینده افزایش یابد و ریاض مجبور به تغییر در برخی از سیاست‌های تنش‌زای خود در منطقه شود. شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا عامل اصلی برای امیدوار بودن به ثبات و سامان بیشتر در منطقه غرب آسیا است.
نویسنده: سیدرضی عمادی
117
بیشتر بخوانید:
