ضمن اینکه در اختیار داشتن نیروهای مسلح قدرتمند نیازمند تجهیز این نیروها به آخرین تجهیزات نظامی و تسلیحاتی به روز است که وظیفه نخست و مهم صنعت دفاعی محسوب می شود.
در این راستا جمهوری اسلامی ایران در زمینه توسعه و ساخت و استقرار انواع تجهیزات نظامی و تسلیحات زمینی، هوایی و دریایی و انواع حسگرها و تجهیزات الکترونیکی به پیشرفت های شگرفی دست یافته است. صنعت دفاعی ایران نقش اساسی در زمینه توسعه فن آوری های پیشرفته در زمینه پیشرانه ها، حسگرها، تجهیزات الکترونیک، رادارها وسایر تجهیزات دارای فن آوری پیشرفته دارد .
یکی از عرصه هایی که ایران توانسته جایگاه ممتازی در عرصه جهانی به دست آورد توسعه وساخت انواع سامانه های پدافند هوایی در طیفی وسیع از کوتاه برد، میان برد و دور برد و نیز دستیابی به فن آوری های نوین در این زمینه از جمله سامانه های پدافند هوایی لیزری و ضد پهپاد ها است.
در جنگ های امروزی، سامانه های پدافند هوایی نقشی حیاتی به منظور مقابله با تهدیدات هوایی و نیز جلوگیری از تسلط دشمن بر فضای جبهه های نبرد برعهده دارند. به ویژه با توجه به افزایش روزافزون ماهیت و انواع تهدیدات هوایی مانند انواع هواگردها، موشکهای بالستیک، موشک های کروز و پهپادها لزوم در اخیتار داشتن انواع سامانه های ضد هوایی در بردهای مختلف بشدت احساس می شود.
وجود سامانه های پدافند هوایی دوربرد برای مقابله با تهدیدات از فواصل زیاد امری است که تجربیات جنگ تحمیلی و نیز جنگ های اخیر از جمله جنگ اوکراین ضرورت آن را نشان داده است.
جمهوری اسلامی ایران نیز به رغم تحریم های تسلیحاتی با اتکا به توانمندی ها و متخصصان داخلی پیشرفت های شگرفی در این زمینه داشته که سامانه پدافند هوایی دوربرد و استراتژیک باور ۳۷۳ مصداق بارز آن شمرده می شود.
کشور‌های پیشرفته دنیا مسیر دستیابی به سامانه های پدافند هوایی دوربرد را طی زمانی طولانی طی کردند ، در حالی که ایران طی یک دهه فناوری، دانش و تجربه خوبی را در این مسیر به دست آورد و قادر به ساخت سامانه باور ۳۷۳ شد.
نگاهی به انواع مختلف سامانه های پدافند هوایی که در سالهای اخیر معرفی شده اند نشانگر این است که ایران در سال های اخیر گام های بلندی در زمینه توسعه، ساخت و استقرار انواع سامانه های پدافندی کوتاه برد، میان برد و دوریرد برداشته و اکنون ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مجهز به انواع مختلفی از این سامانه ها برای مقابله با طیف گسترده ای از تهدیدات هواییی ، موشکی و پهپادی هستند.
از جمله مصادیق آشکار کارآیی سامانه های پدافند هوایی ایرانی می توان به سرنگونی پهپاد پیشرفته آمریکایی توسط سامانه پدافند هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره نمود. سامانه پدافند هوایی سوم خرداد نیروی هوافضای سپاه پاسداران در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹(۳۰ خرداد ۱۳۹۸) یک فروند پهپاد «آر کیو۴ گلوبال هاوک» متعلق به آمریکا که در نزدیکی تنگه هرمز پرواز می‌کرد را بدلیل نقض حریم سرزمینی ایران و بی توجهی به هشدارهای متعدد پدافند هوایی، منهدم کرد.
این اقدام شوک بزرگی به آمریکا وارد کرد کرده و موجب شگفتی جهان از توانمندی شگرف سامانه های پدافندی ایرانی شد.
در جریان حمله هوایی اخیر اسرائیل علیه اهدافی در ایران نیز که در بامداد شنبه ۲۶ اکتبر با استفاده از موشکهای بالستیک هواپرتاب صورت گرفت، سامانه های پدافندی ایران عملکرد موفقی داشتند. سامانه‌های پدافند هوایی کشور در این رویارویی شبانه، توانمندی‌های خود را بار دیگر به اثبات رساندند.
روزنامه انگلیسی «گاردین» در این زمینه نوشت" "گزارش‌ها حاکی از آن است که سامانه‌های پدافند هوایی ایران بخش قابل‌توجهی از حملات ورودی را رهگیری کرده‌اند و به گفته مقامات ایرانی، این نشان‌دهنده عملکرد موفقیت‌آمیز پدافند ایران است، پدافندی که برخی آن را از سامانه پدافند گنبد آهنین رژیم صهیونیستی هم قدرتمندتر می‌دانند."
به خصوص پنج سامانه پدافندی ایران در مقابله با موشک های اسرائیلی نقش موثری داشتند. نخستین آنها سامانه پدافندی باور ۳۷۳ است. این سامانه نخستین سیستم دفاع موشکی برد بلندی است که در کشور ساخته شده است. همه اجزای سیستم پدافندی ضدهوایی باور۳۷۳ روی خودروهای ظفر و ذوالجناح سوار می‌شوند و متحرک هستند. این سامانه می‌تواند از فاصله ۴۵۰کیلومتری هدف را شناسایی و رهگیری کند. از سامانه باور۳۷۳با عنوان اس۳۰۰ایرانی هم یاد می‌شود.
در سال ۱۴۰۱ سامانه باور ۳۷۳ ارتقا یافته آزمون موفقی را صورت داد. در این آزمون ، هدف دور ایستا در برد بیش از ۴۵۰ کیلومتر را رادار بهینه شده سامانه باور ۳۷۳ کشف کرد و در برد حدود ۴۰۵ کیلومتر ردگیری و در برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر با موشک صیاد ۴ بی مورد اصابت و انهدام کامل قرار گرفت. بدین ترتیب ایران قدرت شگرف خود در زمینه ساخت واستقرار سامانه های پدافندی دور برد که نقشی حیاتی در ساختار دفاعی کشور دارند را به اثبات رسانده و تحسین جهانیان را برانگیخت.
دومین سامانه پدافندی سامانه ۱۵ خرداد است که توانایی درگیری مؤثر با اهداف هوایی با قابلیت‌های پدافندی بالا مانند هواپیماهای شناسایی، بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌های تاکتیکی را دارا است.
«۱۵خرداد» تحرک‌پذیری بالایی دارد و تنها با یک رادار، کار کشف و رهگیری را همزمان انجام می‌دهد و به نوعی سامانه‌ای با کمترین اجزا محسوب می‌شود. از دیگر ویژگی‌های این سامانه سرعت عکس‌العمل بالای آن است؛ به‌طوری که در زمان ۵دقیقه قابلیت عملیاتی پیدا می‌کند.
سامانه بعدی سامانه پدافندی مرصاد است .این سامانه می‌تواند هواپیماهای مدرن را در ارتفاع پست و متوسط منهدم کند. مرصاد در مقایسه با سامانه‌های پدافندی برد متوسط مشابه‌خود، همانند «هاوک» دارای خصوصیات بالاتری است. این سامانه پدافندی دارای تحرک زیاد بوده و توانایی رویارویی با جنگ الکترونیک و شبکه‌ای‌شدن با سامانه‌های راداری و پدافندی دیگر را دارد.
سامانه چهارم سامانه پدافندی سوم خرداد است . این سامانه از فناوری آرایه فازی بهره می‌برد و توانایی تمرکز همزمان روی ۴هدف و شلیک ۸موشک به طرف آنها را دارد.
«سوم خرداد» سامانه‌ای مستقل است و احتیاجی به همکاری همزمان با دیگر سامانه‌ها برای کاربردی‌شدن ندارد.
سامانه پنجم سامانه پدافندی رعد ۲ است که نسخه پیشرفته‌تر سامانه پدافند هوایی رعد ۱ بوده و موشکهای پدافندی قدرتمندتری را شلیک می‌کند. رعد۲ با بهره گیری از سامانه های الکترواپتیکی با برد بلند، مستقر شده روی یک خودروی جدا از پرتابگر، امکان درگیری مؤثر با اهداف هوایی متنوع را در شرایط مختلف خصوصاً وجود جنگ الکترونیک شدید دارد. سامانه رعد ۲ مجهز به موشکهای میان‌بُرد و ارتفاع متوسط است و قابلیت درگیری با اهداف در ارتفاع ۲۷ کیلومتر را دارد.
به طور کلی عوامل کلیدی از جمله خودکفایی و نوآوری داخلی، تربیت نیروی انسانی متخصص، تجربه دفاع مقدس، پیشرفت در حوزه رادار و سامانه‌های کشف، توسعه سامانه‌های یکپارچه پدافندی و پیشرفت در حوزه موشکی و پهپادی در سایه هدایت فرماندهی معظم کل قوا دست برتر را برای ایران در زمینه پدافند هوایی و ضد موشکی فراهم ساخته است.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
بیشتر بخوانید:
موشکهای رژیم‌صهیونی با آمادگی پدافند هوایی کشور ردگیری و رهگیری شد
