نفت در سیاست معاصر ونزوئلا چه نقشی ایفا می کند؟

سیاست های چاوز و شکست برنامه های نفتی آمریکا در ونزوئلا

بیش از دو دهه قبل تر، پیش از آنکه "هوگو چاوز"، رئیس جمهوری فقید ونزوئلا به قدرت برسد، وضعیت دولت این کشور به گونه ای بود که وزیر نفت به عنوان اصلی ترین مرجع تصمیم گیری در چارچوب همکاری های بین المللی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، تصمیمی می گرفت اما مدیر شرکت ملی نفت ونزوئلا (PDVSA) به روشی متفاوت و مغایر با خواست وزیر عمل می کرد.

چاوز که در سال 1999 به قدرت رسید، از این عملکرد شرکت نفت ناراضی بود؛ بنابراین در گام نخست مخالفان اوپک را از آن شرکت اخراج کرد تا تصمیم گیری ها در خصوص نفت را متمرکز سازد.

پس از این موضوع و در 7 آوریل 2002، رئیس و اعضای اتحادیه شرکت نفت ونزوئلا به سبب اخراج مخالفان اعتصاب کردند.

این کارگران به احزاب سیاسی قدیمی که پس از انتخاب چاوز به عنوان رئیس جمهوری این کشور از سیستم اخراج شدند، وفادار بودند.

آنها این وضع را مخالف منافع اقتصادی خود می دیدند و حمایت رئیس جمهوری جدید از محصولات اوپك و كاهش سرمایه گذاری خارجی را بدون در نظر گرفتن اینكه قیمت بالای نفت به طور كلی برای كشور منافع داشته است، درست نمی دانستند.

5 روز بعد از آن تاریخ نظامیان شورشی، "هوگو چاوز" را بازداشت و به مکانی نامعلوم منتقل کردند؛ از آنجا اعلام شد كه رئیس جمهوری استعفا داده است.

"پدرو کارمونا" که از سوی رهبران کودتا به عنوان رئیس جمهوری جدید این کشور منصوب شده بود، بلافاصله از انحلال مجلس ملی ونزوئلا و همچنین از بین بردن همه اصلاحات اقتصادی و اجتماعی انجام شده توسط چاوز خبر داد.

دولت آمریکا که خود از حامیان کودتا در بسیاری از کشورهای منطقه آمریکای لاتین به شمار می رود، دولت جدید را به عنوان یک دولت غیرنظامی موقت در ونزوئلا به رسمیت می شناخت.

علت اصلی این اقدام کاخ سفید آن بود که ونزوئلا در آن دوران یکی از بازیگران مهم و اصلی نفت جهان بود؛ تصمیماتی که چاوز برای اصلاح صنعت نفت ونزوئلا اتخاذ کرد، مغایر با آن نقشه راهی بود که واشنگتن برای کشورهای صادر کننده نفت در نظر داشت.

دولت دیکتاتور بیش از یک روز دوام نیاورد. چتربازان وفادار به چاوز، رئیس جمهوری منتخب کودتا را در کاخ ریاست جمهوری حبس کردند و خواستار آزادی فوری چاوز شدند.

پس از شکست کودتا، چاوز بلافاصله اصلاحات را ادامه داد و بر این اساس از "علی رودریگز آراكه" که از افراد مورد اعتماد او بود، خواست كه به مقر اوپك در وین بازگردد و مدیریت امور را در دست گیرد. رودریگز با سرعت بالایی حمایت کارگران و برخی از رهبران سطح متوسط ​​این شرکت دولتی را جلب کرد.

بنابراین، آمریکا در برابر سیاست های نفتی "هوگو چاوز" شکست خورد.

از این رو احزاب و گروههای مخالف راستگرا از آن زمان تا کنون در تلاش هستند تا آنچه را که چاوز برای صنعت نفت این کشور به ارمغان آورده است، از میان ببرند. 

تلاش های آمریکا برای کنترل دوباره انرژی در ونزوئلا

کودتا علیه دولت ونزوئلا از جمله اقداماتی است که آمریکا برای در دست گرفتن منابع این کشور غنی ترتیب داده است؛ اما مردم این کشور هم در زمان چاوز و هم در برهه کنونی از دولت قانونی و منتخب خود حمایت کرده اند.

به رغم فشارهایی که بر چاوز ایجاد شد و مخالفت شدیدی که با سیاست های وی وجود داشت، شرکت ملی نفت ونزوئلا در سال 2006 حداقل 51 درصد از کنترل 32 توافق نامه امضا شده با شرکت های خصوصی در دهه 1990 را در اختیار داشت و همین موضوع عاملی بر عصبانیت آمریکا از نظام حاکم بر ونزوئلا بود.

وضعیت مناسب برای ونزوئلا در حوزه انرژی تقریبا تا زمانی که قیمت نفت بالا بود، ادامه داشت؛ اما پس از نزول قیمت انرژی در جهان، به سبب وابستگی ونزوئلا به نفت (به گفته مسئولان ونزوئلا، این کشور بیش از 90 درصد به نفت وابسته است) اقتصاد این کشور شکننده شد. این نقطه ضعف سبب شده است تا در سال های اخیر، اوضاع برای این کشور پیچیده دنبال شود.  

اکنون پس از گذشت تقریبا 2 دهه از زمانی که چاوز سیاست های خود را به اجرا گذاشت، سیاست های خصمانه آمریکا پایان نیافته و نوبت "دونالد ترامپ" است که دوباره از یک سری برنامه های بی ثبات کننده علیه دولت مشروع ونزوئلا، با استفاده از اهرم تحریم ها و محاصره نفتی، حمایت کند.

برنامه آمریكا از ابتدا این بود كه مشاركت این عضو فعال اوپك را كه همواره ابتکار عمل زیادی داشته است، از بین ببرد و از طریق دولت دست نشانده، به كاهش قیمت نفت دست یابد. اما کشورهایی مانند ونزوئلا با تحمل مشکلات زیاد، در برابر این فشارها تاکنون ایستادگی کرده اند و تسلیم عوامل بی ثبات کننده از سوی آمریکا نشده و بر عکس برای ثبات بازار نفت تلاش کرده اند.

طارق العیصمی، وزیر نفت ونزوئلا کنونی ونزوئلا یدر حاشیه 179 امین نشست سازمان اوپک اعلام کرد: «ما به یک بازار انرژی پایدار نیاز داریم. ما به قیمتهای عادلانه برای ثبات دادن به کل سیستم مالی اقتصادی جهانی نیاز داریم». وی تاکید کرد نقش اوپک در دوران بعد از همه گیری ویروس کرونا در جهان بیش از پیش مشخص می شود و این سازمان می تواند در سیستم مالی جهان تاثیری مستقیم داشته باشد.

واشنگتن برای ایجاد فشار بیشتر بر ونزوئلا و به نوعی از بین بردن توانایی تولید نفت در این کشور، شروع به جلوگیری از ورود مواد افزودنی و تجهیزات لازم برای پالایشگاه های این کشور به ونزوئلا کرد که در حال حاضر دلیل اصلی کمبود بنزین نیز به شمار می رود.  ونزوئلا برای پالایش نفت خام فوق سنگین خود، به موادی نظیر نفتا نیازمند است که پیش از این به واسطه شرکت های خارجی به ویژه آمریکایی تامین می شد. اکنون به واسطه تحریم ها، این مواد در اختیار پالایشگاه های ونزوئلا قرار نمی گیرد و همین موضوع عامل اصلی کاهش تولید این کشور است.

این در حالی است که یک سوم نفت ونزوئلا در پالایشگاه های ایالات متحده پالایش می شد و در حال حاضر به واسطه محدودیت های سخت بر شرکت نفت ونزوئلا، باید به دنبال منابع جایگزین نفت خام سنگین ونزوئلا باشند. به گزارش بلومبرگ، پالایشگاه های لوئیزیانا و تگزاس به شدت تحت تأثیر این تحریم ها قرار دارند. با این حال آمریکا ترجیح می دهد فشار بر ونزوئلا را همچنان ادامه دهد.

سال گذشته نیز "جان بولتون"، مشاور امنیت ملی وقت آمریكا اعلام كرد كه كاخ سفید تمام دارایی های شرکت نفت ونزوئلا را تحت صلاحیت خود مسدود كرده است و امضای توافق نامه با این شركت را ممنوع كرده است.

کلیه این مشکلات سیاسی در درجه اول به سبب وابستگی به نفت و تک محصولی بودن اقتصاد ونزوئلا رخ داده و در وهله دوم به سبب وابستگی صنعتی به شرکت های خارجی از جمله آمریکا ایجاد شده است.

اگر ونزوئلا روزی بتواند در صنعت نفت به خود کفایی حداقلی برسد و هم زمان از منابع غنی معدنی خود نیز بهره گیری کند، حتی با وجود تحریم های سخت کنونی، می تواند وضعیت موجود را به سمت ثبات و بهبودی سوق دهد.

محمد استادولی

بیشتر بخوانید:

محموله بنزین ایرانی به ونزوئلا رسید

اقدام پلیس کلمبیا خاطره مرگ جوان سیاه پوست آمریکایی را زنده کرد

مرز آمریکا و گزارش‌‌های دردناک از نقض حقوق بشر