وزارت دفاع ارمنستان دوشنبه شب با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: صدای انفجار ناشی از حملات نظامی ارتش جمهوری آذربایجان در چندین شهر مرزی شنیده شده است که آتش بس شکننده در قره باغ را تضعیف می کند. در این بیانیه همچنین آمده است: نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان، اراضی ارمنستان را هدف حملات توپخانه‌ای و پهپادی خود قرار داده اند.
وزارت دفاع جمهوری آذربایجان نیز ادعا کرد، به خاطر اقدامات تحریک آمیز ارمنستان، درگیری های مرزی رخ داده است.
پس از آغاز دوباره درگیری‌های مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان در نخستین دقایق بامداد سه شنبه، نخست وزیر ارمنستان در تماس تلفنی با رئیس جمهوری روسیه درباره این موضوع گفتگو کرد.
ساعاتی بعد اعلام شد که دو طرف برای آتش بس توافق کردند اما همچنان مرزها ناآرام و قرار آتش بس، بی‌ثبات است.
مذاکرات تلفنی پوتین و پاشینیان نشان می دهد، ارمنستان که یک کشور مخالف انحلال گروه مینسک است، روسیه را به عنون قیم اصلی توافقنامه صلح به رسمیت می شناسد.
گروه میانجیگر مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا به ریاست آمریکا، روسیه و فنلاند در سال 1992 میلادی تاسیس شد.
در سال 1997 میلادی، فرانسه جایگزین فنلاند در گروه مینسک شد اما این گروه در طول نزدیک به سه دهه فعالیت نتوانست به اهدافی نظیر تحقق صلح دست یابد. به همین دلیل، رئیس جمهوری آذربایجان با اعلام انحلال گروه مینسک، تلاش کرده است از روسیه به عنوان تنها میانجی صلح قره باغ درخواست کمک کند. در سال گذشته میلادی نیز رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه با طرح پیشنهادی صلح 3 + 3 ، فرمت جدیدی به طرح صلح در منطقه قفقاز جنوبی اضافه کرده است.
بر اساس این طرح صلح، سه کشور ایران، روسیه و ترکیه به عنوان ضامن توافقنامه های صلح در منطقه قفقاز جنوبی شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، ایفای نقش خواهند کرد و جایگزین گروه مینسک خواهند شد.
با وجود این پیشنهاد رئیس جمهوری ترکیه، این کشور با گره زدن از سرگیری روابط با ارمنستان با توافقات صلح قره باغ، در عمل مانع اجرای توافقنامه ده ماده ای صلح در منطقه قفقاز جنوبی شده است.
درباره نقض مقررات آتش بس در خطوط تماس نیروهای آذری و ارمنی دیدگاه های کارشناسی مختلفی مطرح است. یکی از مهمترین دیدگاه های مطرح شده در این زمینه، مربوط به «ویکتور نادین رافسکی»، مدیر مؤسسه تحقیقات سیاسی و اجتماعی منطقه دریای سیاه- خزر، محقق ارشد آکادمی علوم روسیه و ترک شناس معروف روس است که اخیرا در گفتگو با آرم اینفو مطرح کرده است. این کارشناس روس معتقد است:
"تمامی اقدامات اخیر جمهوری آذربایجان در قره باغ کوهستانی، بخشی از یک پروژه بزرگتر است. با تشدید تنش ها در باکو، آن ها در تلاش هستند تا بالاخره موضوع ارمنستان را ببندند و علاوه بر آن، با ترکیه با تمام اجزای آن ارتباط مستقیم زمینی برقرار کنند و به سمت آنچه که توران بزرگ می خوانند، پیش بروند".
در حقیقت، این کارشناس روس نقش ترکیه را در زمینه از سر گیری درگیری های مرزی بسیار مهم و جدی قلمداد می کند.
با توجه به این واقعیت ها، باید گفت: وقوع درگیری های فزاینده مرزی و طرح اتهام های متقابل مبنی بر نقض مقررات آتش بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را باید نتیجه بی اعتمادی طرفین متخاصم و تحریکات خارجی قلمداد کرد. با توجه به روند جاری، چنین به نظر می رسد که مذاکرات صلح باکو و ایروان با میانجیگری مسکو نیز پس از نزدیک به دو سال بی نتیجه بوده است.
در این زمینه تردیدی نیست که روسای مشترک غربی گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا شامل آمریکا و فرانسه به عنوان مخالفان خارجی توافقنامه ده ماده ای صلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری روسیه در طول دو سال گذشته همواره نارضایتی خود را از طرح صلح مسکو ابراز داشته اند. آمریکا و فرانسه که در کنار روسیه به عنوان روسای مشترک گروه میانجیگر مینسک در طول نزدیک به سه دهه نتوانسته بودند طرفین متخاصم را به توافقنامه صلح راضی کنند اما طرف های متخاصم با میانجیگری ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در نیمه شب نهم ماه نوامبر سال 2020 میلادی حاضر شدند توافقنامه ده ماده ای صلح پیشنهادی روسیه را بپذیرند.
با این اقدام، دولت های غربی و شرکای روسیه در گروه مینسک از روند مذاکرات صلح حذف شده اند. تردیدی نیست که این کشورها شامل آمریکا و فرانسه نیز، اکنون در پی ایجاد جنگ در قفقاز جنوبی و ایجاد بحران در این منطقه هستند تا بتوانند بار دیگر حضور خود را در این منطقه قطعی نمایند.
در یک جمع‌بندی کلی از تنش های جاری باکو و ایروان در خطوط تماس باید گفت: علاوه بر بی اعتمادی متقابل طرفین و ایجاد فضای کاذب قدرتمندی به دلیل تبلیغات نامناسب رسانه های منطقه، دخالت های خارجی مهمترین نقش را در تنش های جاری نظامیان جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارند.
محمدعلی طالبی
