یکی از ویژگی‌های هشت سال دفاع مقدس ویژگی‌های منحصر به فرد فرماندهان بود؛ نگاهی به فرماندهان ایرانی در جنگ تحمیلی، گواه روشنی است بر نقش‌آفرینی بسیار درخشان جوانانی که شاید اولین تجربه جدی زندگی را در جبهه‌های جنگ با ارتش بعثی از سر می‌گذراندند، اما چنان با صلابت و قهرمانی پای به میدان گذاشتند که گویی سال‌ها تجربه جنگاوری داشته‌اند.
در ایام سالگرد تجاوز رژیم بعث عراق به ایران هستیم، تجاوزی که با مقاومت و حماسه آفرینی زن و مرد و جوان ایرانی برگی زرین در تاریخ کهن مردم ایران است و امروز هفتم مهرماه به نام روز بزرگداشت «فرماندهان شهید دفاع مقدس» نامگذاری شده است که متأثر از حادثه ای است که در هفتم مهرماه سال 1360 رخ داد.
صفحات تاریخ پرافتخار جنگ تحمیلی پر از مجاهدت‌های غرورآفرین جوانان ایران است. خلاقیت‌ها و ابتکار عمل‌هایی که با تکیه بر توان داخلی توسط جوانان رزمنده ایرانی رقم خورد در تاریخ جنگ‌های نظامی جهان کم‌نظیر بود، به‌طوری که بن‌بست‌های بزرگی را از سر راه برداشت. فرماندهی، استفاده از اقتدار در چارچوب اختیارات معین به منظور هدایت نیروهای تحت امر و تحقق اهداف از پیش تعیین شده با به کار گیری اصول مدیریت است.
حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، رهبری را جوهره فرماندهی نامیده اند و می فرمایند: "فرماندهی یک جوهری از رهبری در خودش باید داشته باشد و بدون آن فرمانده نیستند فرماندهی، فقط فرمان دادن نیست، فرماندهی یک امر معنوی است، یک نوع رهبری است، یک نوع اداره همه جانبه است، یک چیزی متکی به ذهن، احساس، عمل جسم و روح است."
در 7 مهر 1360 پس از پایان موفقیت آمیز عملیات ثامن الائمه و شکست حصر آبادان، پنج تن از فرماندهان رده بالای ارتش و سپاه پاسداران، جهت تقدیم گزارش به حضرت امام خمینی(ره) فرماندهی کل قوا، با یک فروند هواپیمای c130 عازم تهران شدند اما هواپیما در ۳۰ کیلومتری فرودگاه مهرآباد تهران دچار سانحه گردید. با وجود تلاش خلبان در کنترل هواپیما برای نشستن روی زمین، بال چپ به زمین اصابت کرد و هواپیما متلاشی و آتش گرفت که در نتیجه ۴۹ نفر از سرنشینان هواپیما از جمله پنج فرمانده به شهادت رسیدند.
سرلشکر «ولی اللَّه فلاحی» رئيس ستاد مشترک ارتش، سرلشکر «سیدموسی نامجو» وزیر دفاع، سرلشکر «جواد فکوری» مشاور رئيس ستاد مشترک ارتش، «یوسف کلاهدوز» قائم مقام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و «محمدعلی جهان آرا» فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خرمشهر و آبادان، پنج فرمانده ای بودند که در این سانحه به فیض عظیم شهادت نائل آمدند.
نگاهی به زندگی پربار پنج فرمانده شهید
شهید ولی الله فلاحی، 10 اردیبهشت سال 1310 در شهرستان طالقان متولد شد و پس از دریافت دیپلم در مهرماه سال ۱۳۳۰، وارد دانشکده افسری شد و با درجه ستوان دوم و رشته زرهی از آن دانشکده فارغ‌التحصیل شد.
شهید فلاحی در دوره ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۲ به دلیل اعتراضات خود در برابر حکومت پهلوی، چهار بار به زندان افتاد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سمت فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد. شهید فلاحی پس از پشت سر گذاشتن مشکلات فراوان، به خصوص بحران و تشنج در منطقۀ کردستان که به دست ضد انقلاب وابسته صورت می گرفت و همچنین پس از موفقیت در تحکیم نظم و انضباط و مقررات و سازماندهی نیروی زمینی، در تاریخ 29 خرداد 1358 شمسی به ریاست ستاد مشترک ارتش برگزیده شد.
وی در دوران جنگ عراق با ایران، همواره در مناطق جنوب یا غرب کشور حضور داشت و از نزدیک ناظر طرحهای مختلف عملیاتی و لجستیکی بود. آخرین حضور او در منطقه، همزمان با عملیات «ثامن الائمه» (شکست حصر آبادان) بود.
فلاحی به کاربردی کردن دانش نظامی در جریان طراحی راهبردها و تاکتیک‌های جنگی متمرکز بود. او نزدیک به ده سال از دوران خدمت خود را در مقام استاد و مدیر آموزش دوره‌های عالی فرماندهی و ستاد در دانشگاه جنگ گذراند، و از این تجربه به‌کارگیری دانش روز نظامی و بکار گماردن نیروهای کاردان در ساماندهی مقاومت در شرایط بحرانی استفاده کرد.
در کل، فلاحی با توانایی‌ها و شخصیت قوی‌اش، توانست نقش بسزایی در مدیریت بحران‌ها و جنگ‌های مختلف کشور ایفا کند و به عنوان یکی از رهبران نظامی برجسته تاریخ ارتش ایران به‌یاد ماندنی باقی ماند.
شهید ولی الله فلاحی
شهید سید موسی نامجو متولد ١٣١٧ در بندر انزلی از نظامیان عالی‌رتبه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران بود.
او با مدرک لیسانس نقشه‌برداری (درجه ستوان دومی) در سال ۱۳۴۰ از دانشکده افسری فارغ‌التحصیل شد و پیش از انقلاب اسلامی به سمت عضو هیئت علمی دانشکده افسری منصوب شد که این مسئولیت، بعد از انقلاب به ریاست دانشکده، ارتقاء یافت.
شهید نامجو اولین فرمانده دانشکده افسری جمهوری اسلامی ایران بود که در سال ۱۳۵۸ دست اندر کار تحول اساسی در دانشکده افسری بود و در سمت های نماینده حضرت آیت الله خمینی (ره) فرمانده کل قوا در شورای عالی دفاع و وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به خدمت پرداخت.
وی از مخالفان جدی رژیم شاهنشاهی در جریانات انقلاب اسلامی نقش پررنگی ایفا کرد و با شروع جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران در جبهه‌ها حضور گسترده ای داشت.
وی در سال‌های نخستین پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه ایران با ارایه طرحهای ابتکاری و موثر خود، نقش بسزایی در تثبیت نظام جمهوری اسلامی و پیروزی نیروهای نظامی ایران در مقابل دشمن متجاوز ایفا کرد.
شهید سید موسی نامجو
شهید جواد فکوری، دی ماه ۱۳۱۷ در تبریز به دنیا آمد. بعد از اخذ دیپلم متوسطه وارد دانشکده افسری شد و پس از فراغت از تحصیل به نیروی هوایی پیوست. به مدت سه سال از مهر ماه ۱۳۳۹ دوره‌های تکمیلی خلبانی (F۴) و فرماندهی گردان هوایی را در آمریکا سپری کرد و پس از آن به ایران بازگشت.
وی مجددا در خرداد ماه ۱۳۵۶ با درجه سرهنگ دومی جهت گذراندن دوره «ستاد و فرماندهی» به آمریکا- پایگاه نیوجرسی و آلاباما- اعزام شد و در اسفندماه ۱۳۵۷ پس از پیروزی انقلاب اسلامی علیرغم چندین پیشنهاد از طرف ارتش آمریکا مبنی بر ماندن در آنجا به وطن بازگشت.
مسئولیت‌های عمده شهید فکوری در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی عبارتند از: فرماندهی پشتیبانی پایگاه دوم شکاری، فرماندهی پایگاه دوم شکاری، فرماندهی پایگاه یکم شکاری، معاون عملیاتی نیروی هوایی و فرماندهی نیروی هوایی.
شهید فکوری پس از تشکیل دولت شهید رجایی با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع برگزیده شد و پس از اینکه سرهنگ معینی‌پور به فرماندهی نیروی هوایی گمارده شد، مورد تشویق قرار گرفت و به عنوان مشاور رئیس ستاد مشترک ارتش انتخاب شد.
با شروع جنگ تحمیلی و حمله همه جانبه رژیم بعث عراق به خاک و آسمان جمهوری اسلامی ایران، شهید فکوری طرح کمان ۹۹ را که در واقع حمله سراسری به پایگاه های نیروی هوایی عراق و مراکز حساس نظامی و اقتصادی رژیم بعث بود، به اجرا در آورد.
از دیگر عملیات‌های موفق که شهید فکوری مستقیم در طرح و اجرایش شرکت داشت، عملیات پیروزمندانه اچ ۳ بود. این عملیات که در واقع حمله به پایگاه‌های نیروی هوایی عراق در جوار مرز اردن بود، از پیچیده‌ترین و دقیق‌ترین عملیات‌های هوایی در دنیا به حساب می‌آمد که خلبانان دلاور نیروی هوایی توانستند با چهار بار سوخت گیری و طی مسافتی بالغ بر هزار کیلومتر حدود پنج ساعت در آسمان پرواز کنند و حماسه‌ای بیافرینند که کارشناسان غربی را انگشت به دهان بگذارند.
شهید جواد فکوری
شهید یوسف کلاهدوز در روز اول دی‌ماه ۱۳۲۵ در شهرستان «قوچان» متولد شد. او در سال ۱۳۴۴ وارد دانشکده افسری شد و پس از آن به مدت هفت سال در لشکر شیراز به خدمت مشغول بود.
وی در زمان حکومت رژیم شاهنشاهی که شرایط جامعه در یک حالت خفقان به سر می‌برد، با چند واسطه با حضرت امام راحل (ره) ارتباط داشت و از راهنمایی‌های ایشان بهره می‌برد و در تشکل نیروها و شتاب بخشیدن به روند انقلاب فعالیت مستمر داشت.
ورود شهید کلاهدوز به گارد در حکم وسیله‌ای بود که بتواند اطلاعات کسب، و به دستگاه ضربه وارد کند و هسته‌های بینش را در گارد و ارتش شکل دهد. پس با امام رابطه برقرار کرد، و با راهنمایی‌های ایشان، نیروهای متعهد و انقلابی را جذب، و سعی کرد اطلاعات سری را در اختیار مبارزان مسلمان قرار دهد.
با سقوط رژیم شاهنشاهی، او به همراهی شهید منتظری و تنی چند از نیروهای متعهد تشکیلاتی به نام «سپاه پاسداران انقلاب» را ایجاد کرد. هنگامی که سپاه به صورت منظم به عنوان یک نهاد به امر حضرت امام (ره) ایجاد شد، کلاهدوز جزء اولین کسانی بود که با میل و رغبت خود به سپاه روی آورد و به عنوان یکی از اعضای شورای عالی سپاه انتخاب شد.
شهید کلاهدوز در دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدس و به ویژه در عملیات شکست حصر آبادان، که با فرمان صریح حضرت امام (ره) آغاز شد، نقش بسزایی داشت. کلاهدوز هرگز ارتباط خود را با ارتش قطع نکرد و براین اساس جلسات متعددی با افراد رده بالای ارتش و سپاه برگزار می‌کرد و در نزدیک شدن این دو نهاد مردمی، تأثیرگذار بود.
شهید یوسف کلاهدوز
شهید «محمدعلی جهان آرا» در نهم شهریور ۱۳۳۳ خورشیدی در خرمشهر دیده به جهان گشود و از ۱۵سالگی به مخالفت با رژیم پهلوی پرداخت و به عضویت گروه حزب الله خرمشهر درآمد در ادامه این فعالیت های سیاسی در ۱۳۵۱ خورشیدی به وسیله ساواک دستگیر و به یک سال زندان محکوم شد.
وی پس از قبولی در کنکور دانشگاه برای ادامه تحصیل راهی مدرسه عالی بازرگانی تبریز شد و در دانشگاه نیز در تداوم فعالیت های سیاسی خود به همراه دوستانش انجمن اسلامی مدرسه عالی بازرگانی را پایه‌گذاری کرد. اعلامیه‌های انقلابی و جزوه‌ها و بیانیه‌های ضد رژیم توسط این انجمن اسلامی میان دانشجویان توزیع می‌شد.
شهید جهان آرا پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با آغاز جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران در شکل‌گیری سپاه خرمشهر نقش فعال و اساسی داشت و موفقیت های این متفکر نظامی در خرمشهر باعث شد در اوایل ۱۳۶۰ با حفظ مسئولیت فرماندهی سپاه خرمشهر، به فرماندهی سپاه پاسداران اهواز منصوب شود. وی با وجود کمبود نیرو و امکانات از خرمشهر در برابر تهاجم متجاوزان رژیم بعث دفاع کرد.
شهید محمدعلی جهان آرا
پیام حضرت آیت الله خمینی (ره) پس از سانحه هوایی فرماندهان شهید دفاع مقدس:
"اینان، خدمت گزار رشید و متعهدی بودند که در انقلاب و پس از پیروزی انقلاب، با سرافرازی و شجاعت در راه هدف و در حال خدمت به میهن اسلامی به جوار رحمت حق تعالی شتافتند. شک نیست که همه باید این راه را برویم و به سوی حق و سرنوشت خویش بشتابیم، پس چه سعادتی بالاتر از آن که در حال جهاد با دشمنان اسلام و خدمت به حق و خلق و مجاهدت در راه هدف و شرف این راه طی شود و چه سعادت مند بودند، این شهیدان که دین خود را به اسلام و ملت شریف ایران ادا نموده و به جایگاه مجاهدین و شهدای اسلام شتافتند..."
سیما مشتاقان
