ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بامداد پنجشنبه 24 فوریه 2022 در یک سخنرانی تلویزیونی، اعلام کرد که نیروهای این کشور در منطقه دونباس عملیات ویژه نظامی انجام خواهند داد.
پوتین بلافاصله پس از اعلام این عملیات نظامی، خواستار «توقف نظامی‌سازی» اوکراین شد و از نظامیان اوکراینی خواست سلاح های خود را زمین بگذارند. او در راستای توجیه قانونی بودن عملیات نظامی روسیه گفت: «طبق ماده 51 فصل 7 منشور سازمان ملل متحد، با تایید شورای فدراسیون و در اجرای معاهدات دوستی و کمک متقابل به دونتسک و لوگانسک، تصمیم به انجام یک عملیات نظامی ویژه گرفته ام.»
بدین ترتیب پس از به رسمیت شناختن دونتسک و لوهانسک از سوی روسیه در روز دوشنبه 21 فوریه و درخواست کمک روسای این مناطق از پوتین، روسیه سرانجام عملیات نظامی گسترده ای را از روز پنج شنبه 24 فوریه در نقاط مختلف اوکراین با بمباران پایگاه های نظامی و انبارهای مهمات آغاز کرد. در این راستا، پیشروی نیروهای روسیه در نقاط مختلف اوکراین از جمله دونباس آغاز شد و انواع ابعاد بسیار گسترده ای پیدا کرده و مناطق شرقی، جنوبی و شمالی اوکراین و حتی کی یف پایتخت این کشور را شامل گشت. بدین ترتیب پس از هشدارهای متعدد مقامات ارشد روسیه به اوکراین و بی اعتنایی کی یف به این هشدارها، مسکو در مقام عمل برآمد. جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا پس از سخنرانی پوتین با انتشار بیانیه ای روسیه را مسئول جنگ در اوکراین و تلفات فاجعه بار آن دانست؛ در حالی که واشنگتن نقش مستقیم خود در بروز وضعیت فاجعه بار کنونی را عمدا نادیده می گیرد.
الحاق 4 استان اوکراین به قلمرو روسیه
در جریان جنگ دوازده ماهه اوکراین تحولات سیاسی و نظامی بسیاری به وقوع پیوست اما شاید بتوان مهمترین دستاورد روسیه از این جنگ به رغم تلفات قابل ملاحظه انسانی و انهدام شمار قابل توجهی از تجهیزات نظامی را الحاق رسمی 4 استان اوکراین به قلمرو روسیه دانست. الحاق رسمی مناطق چهارگانه اوکراین به روسیه نقطه عطف مهمی در روند جنگ اوکراین بود. هر چند روسیه در اواخر فوریه 2022 در قالب عملیات ویژه نظامی برای حمایت از جمهوری های خود خوانده دونتسک و لوهانسک که استقلال آنها را به رسمیت شناخته بود وارد خاک اوکراین شد، اما مسیر جنگ و اهداف مسکو با تداوم آن و تغییر اوضاع و شرایط به تدریج تغییر کرد. روسها عملیات خود را در جنوب شرقی، شرق و شمال اوکراین آغاز کردند اما پس از ناکامی در جبهه شمالی ، تمرکز عملیات خود را در دو جبهه شرقی و جنوب شرقی نهاده و با اشغال بخش زیادی از 4 استان اوکراین یعنی لوهانسک ، دونتسک ، خرسون و زاپروژیا، مساله برگزاری همه پرسی به منظور الحاق این مناطق به روسیه را مطرح کردند.
پیش از آن، پوتین با امضای فرمانی استقلال خرسون و زاپروژیا به عنوان دو کشور مستقل را به رسمیت شناخت تا بدین ترتیب اشکالی قانونی برای الحاق این مناطق پس از همه پرسی وجود نداشته باشد. پس از برگزاری همه پرسی در این 4 استان و اعلام رای مثبت اکثریت ساکنان به الحاق به روسیه و طی شدن مراحل قانونی سرانجام ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه روز 30 سپتامبر 2022 در مراسمی با حضور روسای 4 منطقه اوکراین ، سند الحاق این مناطق به قلمرو روسیه را امضا کرد. پوتین در این مراسم ضمن اشاره به اینکه مردم در مناطق دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپروژیا یک انتخاب روشن انجام دادند تاکید کرد که کی‌یف باید به انتخاب مردم این مناطق احترام بگذارد. وی تاکید کرد: فقط از این راه می توان به صلح رسید.
جنگ اوکراین؛ فرصت غرب علیه روسیه و اوکراین
جنگ اوکراین را می توان حاصل سوء نیت و رفتار تهاجمی غرب در قبال روسیه دانست. واقعیت آن است که حمله روسیه به اوکراین در واقع واکنش مسکو به اقدامات تهاجمی غرب با تشویق اوکراین برای عضویت در ناتو و ایجاد مخاطرات جدی علیه امنیت ملی روسیه بوده است. این اقدام روسیه پس از پاسخ های منفی آمریکا و ناتو به درخواست های منطقی روسیه برای صرف نظر کردن از عضویت اوکراین در ناتو و عقب نشینی نیروهای ناتو به مرزهای سال 1997 یعنی قبل از آغاز روند عضویت کشورهای اروپای شرقی و مرکزی در ناتو صورت گرفت. شواهد حاکی از آن است که ناتو و آمریکا که در دوره پسا جنگ سرد به تدریج وارد موضع تخاصم با روسیه و تلاش برای تضعیف آن شدند، اکنون به جنگ اوکراین به مثابه فرصتی بی همتا برای درهم شکستن نظامی ، اقتصادی و در نهایت سیاسی روسیه و کاهش شدید مشروعیت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور می نگرند. آمریکا مدتهاست خواهان فروپاشی روسیه و حتی تجزیه آن است. نگرانی دولتمردان واشنگتن از زرداخانه هسته ای استراتژیک روسیه و اقدامات پوتین در مقابله با سیاست ها و اقدامات آمریکا در نقاط مختلف جهان و مهمتر از آن همسویی روسیه و چین در جایگرینی نظم بین المللی لیبرال غربی در جهان، موجب شده تا ایالات متحده از هر فرصتی برای کاهش توان و قدرت روسیه استفاده نماید. «نوام چامسکی» اندیشمند و و پژوهشگر آمریکایی می گوید: سیاست کنونی ایالات متحده جنگیدن تا آخرین شهروند اوکراین و هم زمان پیش بینی نکردن راهی برای جلوگیری از رخدادهای تراژیک بیشتر در این کشور و در واقع تضعیف چنین امیدهایی با قراردادن تنها دو راه در برابر پوتین برای بیرون رفتن از این مخمصه است: یا محاکمه او به عنوان جنایتکار جنگی در دادگاه لاهه یا ادامه همین وضع تا نابودی کامل اوکراین.
جنگ اوکراین؛ فرصت آمریکا و شرکای آن برای تسویه حساب با روسیه و پوتین
آمریکا و شرکای اروپایی و غیر اروپایی آن مانند کانادا و استرالیا و حتی ژاپن، جنگ اوکراین را به مثابه فرصتی بی همتا برای به اصطلاح تسویه حساب با روسیه و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور می دانند که به مدت بیش از دو دهه در مقابل زیاده خواهی های آمریکا و ناتو در اروپا، غرب آسیا و آمریکای لاتین و حتی شمالگان ایستادگی کرده است. از نگاه جو بایدن رئیس جمهور آمریکا و مقامات ارشد نظامی و امنیتی دولت او، این جنگ فرصتی بی همتا و غیر قابل تکرار برای ضدیت هر چه بیشتر علیه روسیه فراهم آورده است. ضمن اینکه از نگاه سران غربی پیروزی روسیه در جنگ اوکراین آنهم در مجاورت ناتو به معنای بی اعتباری این سازمان نظامی و گسترش هر چه بیشتر نفوذ و قدرت منطقه ای و بین المللی روسیه خواهد شد و معادلات امنیتی و نظامی و سیاسی را در اروپا به ضرر غرب تغییر خواهد داد. لذا آنها به اصطلاح عزم خود را جزم کرده اند تا به هر قیمت از پیروزی روسیه جلوگیری کنند.
«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه معتقد است که غرب به رهبری آمریکا و بریتانیا، اوکراین را به ابزاری برای مهار و خسته کردن روسیه تبدیل کرده است. «ماری دومولَن» مدیر برنامه اروپای بزرگ در« شورای اروپایی روابط خارجی» نیز معتقد است که حمایت شدید متحدان غربی از اوکراین، عقب نشینی هر یک از طرفین را اکنون دشوارتر کرده است. دومولَن می‌گوید: «هر یک از طرفین فکر می کنند که هنوز می توانند برتری نظامی داشته باشند، بنابراین بعید است که این جنگ به این زودی به پایان برسد.» در عین حال آمریکا خواهان تداوم جنگ اوکراین با هدف تضعیف هر چه بیشتر ارتش روسیه و نیز اثری گذاری افزونتر تحریم های گسترده وبی سابقه علیه روسیه است.
چشم انداز جنگ: آمریکا گسترش جنگ را پیگیری می‌کند
به نظر می رسد در اولین سال جنگ اوکراین، آتش این جنگ ویرانگر به دلیل سیاست های مخرب غرب که بیشترین و بی سابقه ترین کمکهای نظامی و تسلیحاتی را به اوکراین ارسال نموده، به جای اینکه رو به خاموشی گذارد شعله ورتر خواهد شد و مناطق بیشتری را در بر خواهد گرفت . آمریکا به رغم شعارهای خود درباره لزوم پایان دادن به جنگ اوکراین اما عملا رویکرد تعمیق و گسترش این جنگ را با هدف تضعیف و درگیر ساختن هر چه بیشتر روسیه در پیش گرفته و در این مسیر سیاست تشویق و فشار بر متحدان غربی به ویژه اروپایی را برای افزایش هر چه بیشتر ارسال کمکهای نظامی و تسلیحاتی به اوکراین در پیش گرفته که نمونه اخیر و البته مهم آن ارسال تانکهای عمده رزمی از جانب کشورهای اروپایی از جمله آلمان برای اوکراین است. ضمن اینکه اکنون بحث تحویل هواپیماهای جنگنده به اوکراین به طور جدی در پایتخت های ارپایی و آمریکا در جریان است. در عین حال روسیه که تحرکات سیاسی و نظامی غربی ها را با دقت زیر نظر دارد درباره اقدام احتمالی اوکراین برای حمله به کریمه که البته به طور حتم با حمایت نظامی ، تسلیحاتی و اطلاعاتی ناتو همراه خواهد بود هشدار جدی داده است. این هشدار مسکو و تاکید بر اینکه حمله به کریمه با هر سلاحی پاسخ داده خواهد شد را می توان به منزله زنگ خطری جدی از جانب روسیه درباره استفاده از سلاح هسته ای تلقی کرد زیرا در دکترین هسته ای روسیه تاکید شده که تهدید تمامیت ارضی این کشور با واکنش اتمی مواجه خواهد شد و مقامات روسی بارها کریمه را جزء لاینفک خاک روسیه اعلام کرده اند. در عین حال حمایت های گسترده واشنگتن از کی یف در تهدیدهای اخیر اوکراین در زمینه حملات عمقی به روسیه و نیز حمله به کریمه نقش غیر قابل انکاری دارد.
هدف نهایی غرب: تضعیف هر چه بیشتر یا تجزیه روسیه
نکته مهمی که روسیه بر آن تاکید کرده هدف نهایی غرب به ویژه آمریکا و کشورهای عضو ناتو از ارائه کمک های عظیم نظامی و تسلیحاتی به اوکراین است. از دید مسکو هدف غرب از تداوم این جنگ تضعیف هر چه بیشتر روسیه با هدف نهایی تجزیه آن است. این مساله ای است که از دوره شوروی آمریکایی ها به دنبال آن بوده اند. پوتین در این زمینه با اشاره به سفر رئیس جمهور اوکراین به واشنگتن گفت: آمریکا از مدت‌ها پیش در منطقه درگیر عملیات بوده است و آنها در دوران شوروی زمینه را آماده می‌کردند. آمریکا برای مدت طولانی درگیر مناقشه علیه روسیه بوده است، نه فقط پس از سفر زلنسکی به واشنگتن. بدین ترتیب انتظار می رود که جنگ اوکراین که هم اکنون نیز موجب تلفات عظیم انسانی و خسارات نظامی گسترده و نیز نابودی زیر ساخت های اوکراین شده است نه تنها پایان نیابد بلکه با توجه به موضع زلنسکی و پشتگرمی او به حمایت های گسترده آمریکا در ماههای آتی نیز هم چنان با شدت ادامه پیدا کند. نماد این امر اعلام بسته های کمک های تسلیحاتی متعدد آمریکا و کمک کلی بیش از 40 میلیارد دلاری در سال 2023، و تحویل انواع مختلف سلاح های نیمه سنگین و سنگین مانند تانک های سنگین و انواع خودروهای زرهی ، سامانه های پدافند هوایی و انواع مهمات تهاجمی حتی دوربرد است. متحدان اروپایی واشنگتن نیز همین مسیر را دنبال کرده و انتظار می رود در تداوم رویکرد خصمانه ضد روسی خود دهها میلیارد یورو انواع تجهیزات نظامی و تسلیحات را به اوکراین ارسال نمایند. سناریوی مد نظر غرب تداوم و گسترش جنگ اوکراین است که به رغم ادعا درباره جلوگیری از وقوع آن، اما عملا در مسیر تحقق این سناریو با افزایش قابل ملاحظه کمکهای تسلیحاتی و نیز تشویق دولت کی یف برای تداوم جنگ حرکت می کند. البته این بار احتمال توسعه دامنه این جنگ به داخل خاک روسیه بسیار بیش از گذشته خواهد بود. مسلما تداوم این جنگ احتمال تسری آن به کشورهای همسایه اوکراین به ویژه لهستان و یا جمهوری های سه گانه بالتیک را افزایش خواهد داد که این امر به منزله تقابل نظامی مستقیم روسیه و ناتو خواهد بود./
نویسنده: سید رضا میرطاهر
