امام خمینی (ره) در جمع اعضای سپاه پاسداران مرکز تهران، با تاکید بر لزوم وحدت و آمادگی در برابر تهدیدهایی که علیه کشورمان در جریان است، تاکید کرد: "مملکت اسلامی همه‌اش باید نظامی باشد و تعلیمات نظامی داشته باشد... همه جا باید این طور بشود که یک مملکتی بعد از چند سالی که بیست میلیون جوان دارد، بیست میلیون تفنگدار داشته باشد و بیست میلیون ارتش داشته باشد..."
هفته بسیج، بزرگ داشت جان فشانی هایی است که برای سربلندی این سرزمین انجام شده است. گمان غلطی است اگر بسیج را حاصل جنگ تحمیلی یا انقلاب اسلامی بدانیم. بسیج، فهم درست اتحاد، اراده و اخلاص مسلمانان است که با ظهور اسلام تولد یافته و در ملت های مسلمان رشد کرده است.
نگاهی به پیشینه بسیج
سازمان بسیج یکی از نیروهای پنجگانه سپاه پاسداران به شمار می‌رود که گردآوری، مدیریت و سازماندهی نیروهای داوطلب مردمی را در راستای اهداف سازمانی، بر عهده دارد.
این نیرو که با نامهای سازمان بَسیج مستضعفین یا نیروی مقاومت بسیج هم شناخته می‌شود در 5 آذر 1358 به فرمان حضرت امام (ره) تشکیل شد و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی در دی 1359 قانوناً رسمیت پیدا کرد و به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تعلق گرفت.
به اعضای این سازمان "بسیجی" می‌گویند و طبق ماده 13 قانون مقررات استخدامی سپاه، بسیجی به فردی اطلاق می‌شود که داوطلبانه جهت تحقق ارتش 20 میلیونی تحت پوشش سپاه در می‌آید. به موجب همین مادهٔ قانونی بسیجیان به سه دسته «بسیج عادی»، «بسیج فعال» و «بسیج ویژه» یا «پاسداران افتخاری» تقسیم می‌شوند. در جنگ ایران و عراق از بسیجیان بیشتر برای ارسال به صورت داوطلبانه و سازماندهی شده به جبهه‌ها استفاده می‌شد.
مقام معظم رهبری در مورد بسیج فرموده‌اند: "... اگر بخواهیم بسیج را در یک تعریف کوتاه معرفی کنیم باید بگوییم: بسیج عبارت است از مجموعه‌ای که در آن پاکترین انسان‌ها، فداکارترین و آماده به کارترین جوانان کشور، در راه اهداف عالی این ملت و برای کمال رساندن و به خوشبختی رساندن این کشور جمع شده‌اند... بسیج عبارت است از تشکیلاتی که در آن افراد متفرق و تنها، به یک مجموعه عظیم و منسجم، به یک مجموعه آگاه، متعهد، بصیر و بینا به مسائل کشور و به نیاز ملت، تبدیل می‌شوند. مجموعه‌ای که دشمن را بیمناک و دوستان را امیدوار و خاطر جمع می‌کند؛ در حقیقت همه انسان‌های مؤمن، آگاه، بصیر، عاشق ، متعهد و علاقه‌مند و آگاه به کار، در هر میدانی از میدان‌ها هستند که برای ملت مفید است، جزء بسیج‌اند؛ لذا بسیج یک نام مقدس است."
در پی شروع جنگ تحمیلی موضوع آموزش نظامی همگانی و تشکیل بسیج بسیاری از مشکلات پیش روی کشور را حل کرد و مردم آموزش دیده دسته دسته به جبهه‌ها اعزام شدند. 28 دی ماه 1359 شهید رجایی، نخست‌وزیر وقت با ارسال نامهای به مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: "قانون راجع به ادغام سازمان بسیج ملی (مستضعفین) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در جلسه مورخ بیست و هشتم دی ماه 1359 مجلس شورای اسلامی تصویب شده و به تأیید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره 16/ق/م مورخ 59/11/21 ریاست جمهوری به نخست‌وزیر واصل گردیده است، برای اجراء به پیوست ابلاغ می‌گردد."
بدین ترتیب سازمان بسیج ملی که حالا نام بسیج مستضعفین را بر پیشانی داشت به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ملحق شد و در طول هشت سال جنگ تحمیلی نیروهای رزمی مردمی را برای اعزام به جبهه‌های جنگ سازماندهی کرد.
بسیج، بهترین پشتوانه مردم نظام اسلامی
مامویت های سنگین نیروهای بسیج در طول مبارزه با دشمنان خارجی و مزدوران داخلی همراه با روحیه ساده زیستی آنان را به دفعات مورد الطاف آن پیر سفر کرده قرارداد بطوری که بارها کشور را مدیون فداکاری آنان دانست، بهترین پشتوانه مردم نظام اسلامی تشکیل بسیج است که رهبر انقلاب از آن به عنوان عظیم ترین، ارزشمندترین و ماندگارترین یادگار امام راحل یاد می کند.
از همان ابتدای تشکیل، بسیج می توانست نقش موثری در حمایت و پاسداری از اهداف انقلاب اسلامی داشته باشد که به نسبت نوع حاکمیت و بی‌شبهه بودن آن برای مردم فعالیت هایش موثر بوده است.
لذا بسیج بعد از این حرکت و خلوصی که در دوران خودش داشت توانست از ابتدای جنگ نقش موثری را در جبهه ها ایفا کند که این نقش موثر از حضور نیروهای عمده و تکاور رزمنده اش در جبهه های جنگ گرفته تا پشتیبانی وسیع امکانات مادی مردمی از این کانال جبهه ها را بیش از پیش محکم تر کرد.
در حوادث طبیعی و بلایا حضور بسیجیان گره گشای مشکلات و مایه دلگرمی مردم و مسئولین بود مانند زلزله تاسف آور رودبار.
نگاهی به تاریخ ایران در سده های اخیر نشان می دهد که هیچ جنبش و تحولی بدون رهبری یا پشتیبانی روحانیان از سوی مردم آغاز نشده است. مبارزه با ستم و تلاش برای گسترش عدالت، از وظایف این قشر است. بسیج نیز نهادی است که از میان مردم برخاسته و همواره حضور پررنگ روحانیان مبارز را شاهد بوده است. روحانیان بسیجی که در دوران جنگ، شهیدان فراوانی را برای سرافرازی ملت تقدیم کرده اند، امروز نیز در بخش های عقیدتی، نظامی، سیاسی و… حضوری فعال دارند.
همچنین بخش عمده ای از هر جامعه را زنان تشکیل می دهند که اصلی ترین نقش تربیتی را بر عهده دارند. ادعای گرانی نیست اگر زنان را فرهنگ سازترین بخش هر ملت بدانیم. اسلام نیز توجه فراوانی به جایگاه زنان دارد و بر حضور مثبت آنان در اجتماع تأکید می کند.
جایگاه ویژه زنان در جامعه سبب شد تا اندیشه بسیج به صورت زنده و پویا در میان آنان نیز ریشه بدواند و رشد کند. زنان با حضور مؤثر خود در پیروزی انقلاب اسلامی و نیز کمک های بی دریغ در جنگ تحمیلی، حقی سترگ بر انقلاب دارند. بسیج خواهران با جذب، آموزش و سازمان دهی بانوان کشور، برای گسترش فرهنگ بسیج، تلاش های فراوانی کرده و تاکنون اقدامات مفیدی در زمینه های نظامی، امدادگری، عقیدتی، سیاسی و سوادآموزی انجام داده است.
ذکراین نکته ضروری است که تجربه های تلخ گذشته که به از دست دادن مردم ایران اسلامی در حوادث گوناگون به ویژه زلزله انجامید، زمینه حرکت مؤثر نیروهای بسیج در سراسر کشور شد.
آنان با آموزش شیوه های امداد و نجات و روش های پیش گیری و کاهش خسارت، آمادگی مردم را در برابر این حوادث، افزایش می دهند. هم اکنون ایران، یکی از سریع ترین کشورهای جهان در امدادرسانی به مناطق حادثه دیده است؛ چرا که نیروهای آگاه و هوشیار بسیج، در این برنامه نیز همچون فعالیت های دیگر خود، موفق عمل کرده اند.
نویسنده: مهرداد هاشمی
تهیه شده در «گروه ایران و خاورمیانه» اداره کل خبر و تفسیر برون‌مرزی
116/118
