به گزارش خبرگزاری ایران پرس، رهبر معظم انقلاب اسلامی درهشتم ژانویه فرمودند: "ما عجله ای برای بازگشت آمریکا به برجام نداریم اما تحریمها باید برداشته شود."
حضرت آیت الله خامنه ای تصریح کردند: "اگر تحریمها برداشته شود، بازگشت آمریکا به برجام معنی پیدا میکند."
«جو بایدن» رئیس جمهور منتخب آمریکا هم گفته است که قصد بازگشت به برجام را دارد واگر ایران به برجام برگردد، آمریکا هم بازخواهد گشت. «حسن روحانی» رئیس جمهوری هم گفت: "ایران ظرف یکساعت به برجام برمیگردد اگر آمریکا برگردد."
پنج سال پیش شش قدرت جهانی بعد از سالها مذاکره، توافق هسته ای با ایران را امضاء و به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رساندند و طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران هم برجام را بطور کامل اجراء کرد.
تا اینکه در ماه می 2018، «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا از برجام خارج شد وبه تبع آن ایران هم بخشی از تعهدات برجامی خود را کاهش داد. اخیرا هم ایران غنی سازی خود را به سطح 20 درصد افزایش داد.
هرچند احیای برجام هنوز ممکن است اما آسان نخواهد بود زیرا طرفین باید 9 مانع زیر را بردارند:
1. ترتیبات بازگشت متقابل: ایران توقع دارد چون آمریکا برجام را ترک کرده، لذا ابتدا باید واشنگتن به برجام برگردد تا بعد تهران هم به اجرای کامل برگردد. هرچند این توقع ایران مشروع است اما واشنگتن ممکن است عکس این پروسه را بخواهد. در اینصورت نشست کشورهای گروه 1+5 و ایران میتواند روی طرح «بازگشت متقابل» همراه با «اقدامات متناسب و زمانبندی» توافق کند.
2. نحوه اجرا: در زمان ریاست جمهوری «باراک اوباما» تحریم‌های اولیه آمریکا مربوط به دوران قبل از بحران هسته ای، مانع انجام تجارت نرمال با ایران بود. لذا دردوران اوباما برجام بطور ناقص اجراء شد باوجودیکه آمریکا قصد اجرای برجام را داشت.
طبق بند 29 برجام، کشورهای 1+5 متعهد شده اند که از هرسیاستی که مانع تجارت نرمال با ایران باشد، بپرهیزند. بنابراین اجرای کامل برجام مستلزم رفع این نوع تحریم‌هاست درغیر اینصورت اجرای آن توسط کشورهای 1+5 بطور ناقص خواهد بود.
3. تحریم‌های دوران ترامپ: ترامپ اقیانوسی از تحریم های جدید تحت پوشش تروریسم و حقوق بشر علیه ایران اجراء کرده که هدفش عدم امکان بازگشت دولت بعدی به برجام بوده است. اجرای درست و کامل برجام، مستلزم رفع این تحریم ها توسط بایدن خواهد بود.
4. ضمانت اجراء: خروج ترامپ از برجام و زیر پا گذاشتن قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، به اعتبار آمریکا ضربه زده است و این باور را در ایران و بسیاری از کشورهای جهان بوجود آورده که آمریکا به راحتی تعهدات بین المللی اش را زیر پا میگذارد. بنابراین درصورت بازگشت بایدن به برجام، این سوال برای ایران و سایراعضاء برجام وجود خواهد داشت که چه تضمینی وجود دارد که رئیس جمهور بعدی آمریکا مجدد از برجام خارج نشود.
5. تامین خسارات: خروج ترامپ و اتخاذ سیاست فشار حداکثری، صدها میلیارد دلار به اقتصاد ایران خسارت وارد کرد درحالیکه ایران درحال اجرای کامل و بدون نقص برجام بود. برخی از مقامات ایران از جمله «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه، خواستار جبران خسارتهای ایران شده اند. یافتن مکانیزم تامین خسارتهایی که بخاطر خروج ترامپ از برجام به ایران وارد شده، یکی دیگر ازچالشهای پیش رو خواهد بود.
6. مکانیزم اسنپ بک: این مکانیزم دربرجام اجازه میدهد که درصورت عدم پایبندی ایران به تعهداتش، تحریم های شورای امنیت سازمان ملل مجددا برگردد. اما این مکانیزمی یکطرفه است زیرا اگر قدرتهای جهانی به تعهداتشان عمل نکردند، هیچ عواقبی برای آنها نخواهد بود.
در دوره ترامپ اتفاقی عجیب افتاد. آمریکا هم از برجام خارج شد و بعنوان ناقض برجام؛ خواستار اسنپ بک یعنی بازگشت فوری تحریم های گذشته علیه ایران شد درحالی که ایران درحال اجرای کامل برجام بود. این حادثه مثل این است که قاتل خواستار مجازات مقتول شود. هرچند شورای امنیت سازمان ملل درخواست آمریکا را رد کرد، منتهی این حرکت آمریکا، مشکل «رخنه ساختاری مکانیزم اسنپ بک» در برجام را روشن کرد که باید تکلیف آن روشن شود.
7. مصوبه جدید مجلس ایران: در هفته اول دسامبر مجلس شورای اسلامی طی مصوبه ای، دولت ایران را مکلف به آغاز غنی سازی 20 درصد کرد. این مصوبه دو ماه مهلت داده تا تمام تحریم ها علیه ایران برداشته شود درغیر اینصورت دولت باید از پروتکل الحاقی خارج و پس از سه ماه، حداقل هزار سانتریفیوژ نسل 2 را فعال کند. لذا بایدن باید سریعا اقدامات لازم را انجام دهد.
8. کارشکنی اسرائیل: درحالیکه برخی نگران اقدام نظامی آمریکا دراواخر ریاست جمهوری ترامپ بوده اند، شکی نیست که شرکای منطقه ای آمریکا همچون اسرائیل و عربستان ازتمام ظرفیت خود برای جلوگیری از بازگشت بایدن به برجام استفاده خواهند کرد.
«بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی خواسته که بایدن به برجام برنگردد.
9. موضوعات فرابرجامی: برخی از سیاستمداران در واشنگتن از بایدن میخواهند که از اهرم تحریم های ترامپ بعنوان ابزار فشار علیه ایران استفاده کند تا ایران مجبور به پذیرش تعهدات فرابرجامی شود.
آنها ازموضوعات توان موشکی ایران، گسترش محدودیت های برنامه هسته ایران و بحران های منطقه ای بعنوان تعهدات فرابرجامی ایران نام برده اند. اما ایران همه موضوعات فرابرجامی را رد کرده است.
سخنگوی وزارت خارجه ایران تصریح کرد که تهران راجع به توان دفاعی خود مذاکره نخواهد کرد. بایدن باید بدون طرح موضوعات فرابرجامی به برجام برگردد.
علیرغم این موانع، بایدن باید به برجام برگردد. تنها اجرای کامل و دقیق برجام توسط همه طرفهای متعهد میتواند برجام را بعنوان جامع‌ترین سند تاریخ عدم اشاعه بمب هسته ای احیاء کند، تنش بین آمریکا و ایران را کاهش دهد و راه را برای اعتماد سازی‌های بیشتر بازکند.
سید حسین موسویان
بولتن دانشمندان هسته ای آمریکا
117
بیشتر بخوانید:
انتقاد ظریف از سه کشور اروپایی: هیچ کاری برای حفظ برجام انجام نداده‌اید
ربیعی: مذاکره مجدد برای برجام ممکن نیست
