74 ماه از جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن می‌گذرد. اقدام‌های ائتلاف سعودی در این جنگ از جمله به شهادت رساندن بیش از 17 هزار نفر و زخمی کردن دهها هزار غیرنظامی و از بین بردن زیرساخت‌های یمن، مصداق بارز جنایت علیه بشریت، جنایت علیه صلح و جنایت جنگی است. با این حال، سازمان ملل متحد به عنوان مهم‌ترین نهاد متولی صلح و امنیت بین‌الملل تاکنون کارنامه مثبتی در این جنگ نداشته است.
سوال این است که سازمان ملل چه کارهایی می‌توانست انجام دهد؟
در مقدمه منشور ملل متحد، «محفوظ داشتن نسل‌های آینده از بلای جنگ» و در ماده یک نیز حفظ صلح و امنیت بین‌المللی به عنوان برخی از اهداف اصلی سازمان ملل متحد آمده است.
در همین راستا، این سازمان می‌توانست در جهت متوقف کردن جنگ و ایجاد آتش‌بس، لغو محاصره همه‌جانبه یمن از سوی ائتلاف سعودی، محکومیت اقدام ائتلاف سعودی در تحمیل جنگ بر یمنی‌ها و همچنین فراهم کردن زمینه گفتگو میان طرفین جنگ، اقدام‌هایی انجام دهد.
آنچه سازمان ملل متحد در 74 ماه گذشته انجام داد، میانجی‌گری میان طرفین برای گفتگو و رسیدن به توافقی برای آتش‌بس بود. مارتین گریفیتس نیز روز گذشته (31 می)، پیش از ترک یمن و در فرودگاه صنعا، گفت: «سازمان ملل متحد برای دستیابی به آتش‌بس سراسری، رفع محدودیت‌های مربوط به جابجایی آزادانه مردم و کالاهای اساسی به و از یمن و راه‌اندازی مجدد روند سیاسی میان طرفین واسطه شده است.» وی با اشاره به اینکه در طول یک سال گذشته راه های متعددی را برای رفع اختلاف میان طرفین یمنی پیشنهاد داده است، گفـت: «ما چندین بار با مقامات یمنی و سعودی در ریاض درباره طرح آتش‌بس رایزنی کردیم...»
سوال مهم دیگر این است که چرا سازمان ملل متحد در یمن ناکام بود؟
به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل این است که سازمان ملل متحد نتوانست در جنگ یمن بی‌طرف باشد. بارها مقامات دولت نجات ملی یمن از این موضوع انتقاد کردند. «محمد عبدالسلام»، سخنگوی انصارالله با بیان اینکه سازمان ملل در جنگ یمن از جانب حق حمایت نمی‌کند، گفت نیروهای متجاوز گزینه‌های مسالمت‌آمیز را قبول نمی‌کنند و حتی سازمان ملل جرأت محکوم کردن محاصره یمن را ندارد.
عامل دیگر این است که قدرت‌های بزرگ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد یا سکوت کرده و یا در کنار عربستان سعودی در این جنگ قرار گرفته‌اند. انفعال و رویکرد حمایتی قدرت‌های بزرگ سبب شد ائتلاف سعودی در تجاوز علیه یمن جسارت بیشتری داشته باشد و دغدغه واکنش بین‌المللی نداشته باشد و حتی تلاشی برای رفع محاصره همه‌جانبه یمن انجام ندهد. زمانی که قدرت‌های بزرگ تمایل و اراده‌ای برای حل یک بحران نداشته باشند، عملاً نیز بحران در جهت حل شدن حرکت نخواهد کرد.
عامل مهم دیگر مربوط به وابستگی مالی سازمان ملل متحد است. این سازمان استقلال مالی ندارد. بخش مهمی از نیازهای مالی سازمان ملل توسط قدرت های بزرگ و همچنین کشورهای سرمایه‌دار عربی از جمله عربستان سعودی و امارات تامین می شود. بر همین اساس زمانی که «بان کی مون»، دبیرکل سابق سازمان ملل، نام عربستان سعودی را در لیست سیاه ناقضان حقوق کودک قرار داد، با تهدید مالی کشورهای عربی و همچنین تهدید واشنگتن مواجه و مجبور شد نام عربستان را از این لیست خارج کند.
نکته پایانی اینکه، این دلایل نشان می‌دهد سازمان ملل متحد شاهد برتری نگرش سیاسی بر رویکرد حقوقی است و این وضعیت سبب می‌شود این سازمان عملکرد گزینشی در بحران‌ها داشته باشد و تابع منافع قدرت‌ها باشد.
سید رضی عمادی
