تنش در روابط عربستان سعودی و قطر از ژوئن 2017 آغاز شد. عربستان با محمد بن سلمان جاه‌طلبی‌های خود را افزایش داده و خواهان تبعیت کشورهای کوچک نظیر قطر و کشورهای ضعیف عربی نظیر یمن از ریاض بود. نگاه بن سلمان به کشورهای کوچک و ضعیف عربی، نگاه فئودالی بود، یعنی اینکه این کشورها اگرچه استقلال دارند، اما در سیاست خارجی باید تابع ریاض باشند. در واقع، عربستانِ محمد بن سلمان دیگر کشورهای عربی را زیرمجموعه خود می‌دانست که می‌توانند در داخل مستقل باشند، اما نمی‌توانند سیاست خارجی مستقل از ریاض اتخاذ کنند.
کشوری مثل بحرین از مدت‌ها قبل تسلیم این سیاست و نگاه سعودی شد، اما قطر بر حاکمیت و استقلال خود تاکید کرد و این نگاه سعودی را به چالش کشید. فشارهای همه جانبه سعودی و سه کشور مصر، بحرین و امارات منجر به تغییر نگاه قطر و تبعیت از سیاست‌های ریاض نشد و نهایتاً بعد از سه سال و نیم، دولت سعودی مجبور شد شکست سیاست‌های خود در قبال قطر را بپذیرد.
اکنون عربستان در تصمیمی جدید سفیر خود را به دوحه بازگرداند. «منصور بن خالد بن فرحان آل سعودی» سفیر عربستان سعودی در قطر روز دوشنبه استوارنامه خود را تقدیم «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر کرد. در خصوص این تصمیم جدید دولت سعودی ذکر چند نکته ضروری است.
ژوئن 2017 تا ژوئن 2021
سفیر جدید عربستان در ژوئن 2021 به قطر برگشت. سفیر سابق این کشور ژوئن 2017 از دوحه به ریاض بازگشته بود. انتخاب ماه ژوئن برای بازگشت سفیر سعودی به دوحه می‌تواند یک موفقیت برای دولت قطر باشد و شکست ریاض را برجسته‌تر سازد.
پذیرش نادرست بودن سیاست‌های گذشته سعودی
نکته دیگر این است که بازگشت سفیر ریاض به دوحه به منزله پذیرش کامل نادرست بودن سیاست‌های گذشته عربستان است. حاکمان سعودی به این جمع‌بندی رسیده‌اند که هیچ کشور «ایالتی» از عربستان نیست و هر کشور استقلال و حاکمیت خاص خود را دارد. بنابراین، ریاض در صدد اصلاح سیاست‌های مداخله‌گرایانه گذشته خود در قبال کشورهای دیگر از جمله قطر برآمده است.
عربستان هژمون منطقه نیست
شکست سیاست عربستان در مقابل قطر به حاکمان کم تجربه سعودی به خصوص محمد بن سلمان ثابت کرد که دنیای سیاست را نمی‌توان به صورت یکجانبه و خودخواهانه در نظر گرفت. کشورها برای تحمیل سیاست‌های خود بر دیگر کشورها باید هژمون باشند و از قدرت آمرانه بالایی برخوردار باشند. شکست سیاست‌های عربستان در برابر کشور کوچک قطر نشان داد که عربستان یک قدرت هژمون منطقه‌ای نیست و محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در برآورد قدرت خود دچار برداشت اشتباه شد.
عربستان باید به خود متکی باشد نه آمریکا
موضوع قابل ذکر دیگر این است که تاکید قطر بر استقلال و حاکمیت خود، شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و همچنین شکل‌گیری فشار جهانی علیه ریاض به دلیل نقض فاحش حقوق بشر، به حاکمان سعودی ثابت کرد که در سیاست خارجی باید بر توانمندی خود حساب باز کنند. تکیه بر مقامات دیگر کشورها در سیاست خارجی نظیر تکیه سعودی بر دونالد ترامپ، هرگز نه تنها تامین کننده منافع نخواهد بود بلکه عزت آن کشور نیز زیر سوال خواهد رفت و تغییر در راس قدرت کشور حامی (آمریکا) می‌تواند ضربه‌ای به سیاست‌ها و منافع کشور پیرو (عربستان) باشد. این اتفاق در قبال عربستانِ بن سلمان رخ داد و عامل مهمی در پذیرش اشتباه بودن سیاست فشار علیه قطر بود. // 114
نویسنده: سید رضی عمادی
