روزنامه اینترنتی «القدس العربی» در گزارشی به قلم «اسماعیل جمال» نوشت: «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه روز دوشنبه مجدداً به آفریقا سفر کرد و برنامۀ سفرش شامل چهار کشور می شود و در سفر به قارۀ سیاه رکورد شکسته و از سران دیگر کشورها جلو افتاده است و هدفش از سفر به این قاره دستیابی به اهداف سیاسی، نظامی و اقتصادی است اهدافی که جنبه های استراتژیک آن روز به روز روشن تر می شود.
اردوغان در الجزایر
جذابیت قاره سیاه برای اردوغان چیست؟
اردوغان از سال 2003 که روی کارآمده است، توجه ویژه ای به قارۀ سیاه نشان می دهد و زمانی هم که نخست وزیر بود، پیوسته به این قاره سفر می کرد و تاکنون به بیش از 30 کشور آفریقایی سفر کرده است و به برخی از این کشورها چند بار سفر کرده است.
اردوغان در چند سال گذشته از اکثر کشورهای عربی قاره آفریقا دیدن کرده به عبارت دیگر به مصر، سودان، سومالی، تونس، مغرب و الجزایر رفته است و به کشورهای دیگری همچون چاد، اتیوپی، جمهوری آفریقای جنوبی، گابن، نیجر، سنگال، گینه استوائی، جیبوتی، ساحل عاج، کنیا، اوگاندا، نیجریه، تانزانیا ،موزامبیک، ماداگاسکار و غنا هم سفر کرده است.
اردوغان از زمانی که قدرت را به دست گرفته، معتقد است که ترکیه باید بیش از پیش به کشورهای جهان نزدیک شود و به انزوای چند دهۀ خود پایان دهد.
اردوغان به خاورمیانه و قارۀ سیاه به عنوان مناطق استراترژیک مهم نگاه می کند که باید با کشورهای این دو منطقه همکاری کند و به همین دلیل سرسختانه تلاش می کند که خود را به اکثر کشورهای عربی و آفریقایی نزدیک کند و این در حالی است که شانس آنکارا برای پیوستن به اتحادیه اروپا روز به روز کمتر می شود.
ترکیه برای افزایش جایگاه خود در منطقه و جهان خصوصاً در نهادهای سازمان ملل متحد و سازمان همکاری اسلامی تلاش می کند و کشورهای آفریقایی که آنکارا در چند سال گذشته روابطش را با آنها افزایش داده است، می توانند کمک بسیار خوبی برای ارتقای جایگاه تُرک ها بکنند به نحوی که ترکیه هم اکنون ریاست دوره ای سازمان همکاری اسلامی را به دست گرفته است و قبلاً نیز دبیر کل این سازمان منطقه ای بود و تلاش می کند که با کمک کشورهای آفریقایی و دیگر کشورها دبیر کلی سازمان ملل متحد را هم به دست بگیرد.
ترکیه خود را به قارۀ آفریقا چنین می شناساند که درپی اشغال یا چپاول منابع کشورهای این قارۀ سیاه نیست.
"ابراهیم کالین" سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه می گوید: با آفریقا نیز باید همچون دیگر کشورهای جهان همکاری کرد. این قاره نیاز به صلح، عدالت و آرامش دارد و نمی خواهد بار دیگر استثمار را تجربه کند.
اردوغان می گوید: ما با ملت های آفریقا رابطۀ برادری واقعی داریم. نزدیک شدن ترکیه به برادران آفریقایی خود برای تأمین منافع یکجانبه نیست بلکه برای تأمین منافع مشترک و سود رساندن به این قاره و بهبود اوضاعش است.
اردوغان می گوید که ترکیه با آفریقا براساس اصل "بُرد – بُرد" و تأمین متقابل منافع همکاری می کند و درپی چپاول منابع این کشورها نیست و نمی خواهد به گونه ای رفتار کند که کشورهای آفریقایی به یاد دوران استثمار خود بیفتند.
حزب حاکم "عدالت و توسعه" ترکیه از زمانی که قدرت را به دست گرفته، برنامه ای را به نام "سیاست همکاری با قارۀ آفریقا" را آماده کرده است به نحوی که ترکیه تعداد سفارتخانه های خود را در قارۀ سیاه از 12 سفارتخانه در سال 2009 به 40 سفارتخانه افزایش داده است و تلاش می کند که در آینده ای نه چندان دور یا دور در همۀ کشورهای آفریقا سفارتخانه باز کند و این در حالیست که 33 کشور آفریقایی در آنکارا سفارتخانه باز کرده اند.
- اهداف اقتصادی
گذشته از اهداف سیاسی؛ اقتصاد نیز یکی از مهم ترین اهداف ترکیه در قارۀ سیاه محسوب می شود و آنکارا معتقد است که در این قاره می تواند بازارهای نویدبخشی برای خود پیدا کند قاره ای که دارای جمعیت زیادی است و می تواند به یک گنج اقتصادی برای ترکیه تبدیل شود چون این قاره 54 کشور دارد و جمعیتش از یک میلیارد نفر فراتر رفته است و بیش از 70 درصد جمعیتش جوان هستند و رشد اقتصادی تُندی دارد و به علت موقعیت جغرافیایی اش از اهمیت اقتصادی خاصی برخوردار است و به منابع انرژی و مسیرهای ترانزیت انرژی نیز نزدیک است.
ترکیه تعداد زیادی برنامه و کمیته همکاری اقتصادی با کشورهای آفریقایی به راه انداخته و تشکیل داده است که "کارگروه های مشترک با 35 کشور آفریقایی، انجمن اقتصاد و بازرگانی ترکیه و آفریقا، کنفرانس وزارتی ترکیه و آفریقا" جزء این فعالیت ها و کمیته ها است.
اتحادیه آفریقا
ترکیه هر سال به اتحادیه آفریقا کمک مالی می کند و در بسیاری از کشورهای آفریقایی به ارائه خدمات درمانی و آموزشی و کمک های غذایی می پردازد و نهادهای دولتی را بازسازی می کند که به عنوان مثال در سومالی چندین فرودگاه، بیمارستان، جاده و پل ساخته است. ترکیه اعلام می کند که با توجه به درآمدهای ملی اش رتبه اول جهان را در ارائه کمک های بشردوستانه به کشورهای مختلف دارد.
سیاستی که ترکیه در قاره آفریقا درپیش گرفته، بسیار نتیجه بخش بوده است به نحوی که میزان مبادلات تجاری ترکیه و آفریقا در مقایسه با سال 2003 – سال روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه - به 3 برابر افزایش یافته است و ارزش این مبادلات تجاری در سال 2017 به حدود 20 میلیارد دلار رسید.
بین سال های 2012 و 2016 ارزش صادرات ترکیه به کشورهای آفریقایی از مرز 65 میلیارد دلار گذشت و ارزش مبادلات تجاری به 5 / 93 میلیارد دلار رسید. ارزش مبادلات تجاری سالانۀ ترکیه و کشورهای آفریقایی در سال 2004 حدود 5 میلیارد و 600 میلیون دلار بود که اگر میزان مبادلات تجاری سال 2004 را با میزان مبادلات تجاری سال 2016 مقایسه کنیم ، می بینیم که مبادلات تجاری این دو طرف 200 درصد افزایش یافته و ارزش این مبادلات در سال 2016 به 16 میلیارد و 700 میلیون دلار رسید.
شرکت های هواپیمایی ترکیه فعالیت خود را در قارۀ آفریقا افزایش داده اند به نحوی که هواپیماهای خود را به 51 منطقه و شهر در 33 کشور آفریقایی می فرستند. ترکیه همچنین میزبان تعداد فراوان و روزافزونی از دانشجویان آفریقایی در مدارس و دانشگاه های خود است و هر سال به هزاران دانشجوی آفریقایی بورسیه اعطاء می کند.
- اهداف نظامی و استراتژیک
می توان سومالی را به عنوان بارزترین نمونۀ تلاش ترکیه برای دستیابی به اهداف نظامی خود در آفریقا به شمار آورد. ترکیه پس از اینکه کمک های فراوانی را به سومالی برای مبارزه با فقر و گرسنگی و ساخت فرودگاه ، بیمارستان و جاده ارائه کرده است، به پشتیبانی از دولت مرکزی این کشور آفریقایی برای مبارزه با گروه های تروریستی خصوصاً الشباب نیز می پردازد.
سرانجام ترکیه توانست موافقت دولت سومالی را برای احداث یک پایگاه نظامی با عنوان آموزش دادن به نیروهای ارتش این کشور آفریقایی به دست بیاورد ولی این پایگاه نظامی که به آرامی توسعه یافته ، برای آنکارا از اهمیتی استراتژیک برخوردار است زیرا مشرف بر خلیج عدن می باشد و سومالی نیز دروازۀ شاخ آفریقا محسوب می شود و تُرک ها می خواهند که با این کارها جای پایی برای خود در قارۀ سیاه باز کنند قاره ای که در چند سال گذشته به صحنۀ مداخلات خارجی تبدیل شده است.
ترکیه چند ماه قبل از احداث پایگاه نظامی در سومالی یک پایگاه نظامی در قطر احداث کرده بود که این پایگاه مشرف بر خلیج فارس است.
ترکیه همچنین تعداد زیادی توافقنامه با سودان خصوصاً توافقنامۀ بازسازی جزیره استراتژیک "سواکن" امضاء کرد که این توافقنامه ها در سفر اخیر اردوغان به خارطوم امضا شد.
هر چند آنکارا و خارطوم مساله احتمال احداث پایگاه نظامی در جزیره سواکن را رد می کنند ولی توافقنامه های دو جانبه زمینه را برای حضور نظامی ترکیه در مناطق ساحلی سودان فراهم کرده است مناطقی که مشرف بر دریای سرخ است و نزدیک به مناطق ساحلی عربستان سعودی و مصر می باشد.
ترکیه از چند سال پیش به توسعۀ صنایع نظامی و دفاعی خود می پردازد و امیدوار است که برای تسلیحات خود بازارهای خوبی در کشورهای آفریقایی پیدا کند تا بتواند جنگ افزارهای خود را به ارتش های این کشورها بفروشد که این اگر چنین بشود، شرکت های اسلحه سازی ترکیه فرصت خوبی به دست خواهند آورد شرکت هایی که فعالیت های خود را بسیار افزایش داده اند و با یافتن بازارهایی در آفریقا جای پای ترکیه را در این قارۀ سیاه محکم تر خواهند کرد.113/110
مترجم: منوچهر مهدوی
بیشتر بخوانید:
درخواست ضداسرائیلی اتحادیه عرب از کشورهای افریقایی
آناتولی: صف‌بندی افریقایی؛ مصر و اریتره دربرابر اتیوپی و سودان
سفر دوره ای وزیر امور خارجه برزیل به پنج کشور افریقایی
