در معرفی این شخصیت بلند مرتبه آمده است که امام جواد (ع) بسیار مهربان و خیرخواه بود. دست مردم را در دستان خدا می گذاشت و می فرمود: "کَیْفَ یُضَیَّعُ مَنِ اللّهُ کافِلُهُ / چگونه درماند کسی که خداوند سَرپرست او باشد؟ "
امام نهم شیعیان، امیدبخش دلها بود و مردم را ندا می داد: " تا وقتی در آغوش خدا هستید نگران گرفتاریها نباشید" و می فرمود: " لَؤْکانَتِ السَّمواتُ وَالْأرْضُ رَتْقَا عَلى عَبْدٍ ثُمَّ اتَّقىَ اللّهَ تَعالى لَجَعَلَ مِنْها مَخْـرَجا/ اگر آسمانها و زمین بر شخصى بسته باشد، ولى تقـواى الهى پیـشه کـند، خداوند گشایشى از آنها برایش قرار مى دهد."
عاشقان و دلدادگان اهل بیت (ع) در شب شهادت حضرت جواد (ع) لباس عزا می پوشند و در شهر کاظمین در شمال عراق، دسته های عزاداری برپا می کنند. در روز شهادت جواد الائمه (ع) حرم نورانی آن حضرت که کنار جدش امام کاظم (ع) آرمیده است، مملو از زائران عاشقی است که با حزن و اندوه خود را به کاظمین رسانده اند تا به محضر پیشوای خود، عرضه ارادت کنند. ما نیز دل را به کاروان عزاداران امام جواد (ع) پیوند می زنیم و ابراز می داریم :«السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَبَا جَعْفَر مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ الْبَرَّ التَّقِیَّ الْإِمَامَ الْوَفِیَّ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ...»
رسول گرامی اسلام از پیروان خود خواست که به قرآن و اهل بیت (ع) تمسک جویند تا رستگار شوند؛ سیره اهل بیت (ع) در کنار قرآن کتاب آسمانی، دو منبع اصیل برای هدایت بشر هستند. مطالعه زندگی پیشوایان دین (ع) از این جهت اهمیت دارد که روش و منش آن بزرگواران برای ما به عنوان یک الگو مد نظر است. سیره و منش امام جواد (ع) مانند دیگر ائمه معصومین برای انسانها الگو و نمونه ای سازنده است.
امام محمد تقی (ع) هنگام وفات پدر 7-8 ساله بود. پس از شهادت جانگداز حضرت رضا (ع) در اواخر ماه صفر سال 203 هجری، مقام امامت به فرزند ارجمندش حضرت جوادالأئمه (ع ) انتقال یافت. برخی به مخالفت برخاستند و گفتند مگر می توان از کودکی 7-8 ساله پیروی کرد؟ اما امام جواد (ع) با علم و حکمت، درایت و پاسخگویی به مسائل سخت و پیچیده نشان دادند که برگزیدگان الهی در هر سن و سالی که باشند از همه مردمان عصر خویش داناتر و شایسته ترند.
مأمون خلیفه عباسی که همچون سایر خلفای بنی عباس از پیشرفت معنوی و نفوذ باطنی امامان معصوم و گسترش فضایل آنها در بین مردم هراس داشت، سعی کرد ابن الرضا را تحت مراقبت خاص خویش قرار دهد.
او که در تزویر، گوی سبقت را از گذشتگان خود ربوده بود، برای ترمیم وجه خود نزد مردم پس از به شهادت رساندن امام رضا(ع)، به امام جواد (ع) توجه می کرد و ایشان را تکریم می نمود. حتی مجالسی ترتیب داد و بزرگان و دانشمندان را فراخواند تا امام جواد (ع) پاسخگوی سوالات آنها باشد و شأن علمی و حکمت و درایت امام جلوه گر شود. امام با سن کم، چنان پاسخ های عالمانه و جامع به سوالات سخت بزرگان و اندیشمندان می داد که آنان را حیرت زده می کرد. حتی علمای اهل سنت به این مساله اذعان کرده اند.
محی الدین عربی متوفای ۱۲۴۰م، ملقب به شیخ اکبر، اندیشمند و عارف بزرگ اهل سنّت، درباره شخصیت بی نظیر امام جواد (ع) می نویسد: " و (درود بر) باب گشوده الهی، کتاب شرح داده خدا، حقیقت حقایق، سِرِّ همه اسرار وجود، سایه کشیده شده خدا، نقش بسته در آینه عرفان و شناخت خدا، کسی که ریسمان وجدان به او نخواهد رسید (کنایه از مقام بالا)، غواص دریای الهی، احاطه کننده فضیلت و کرم، حامل اسرار رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، مهندس و آزموده روح‌ها و عقل‌ها، ادب کننده، معلم اسامی و شئونات، هدف ظهور و ایجاد موجودات، محمد بن علی ملقب به جواد (علیه‌السّلام)."
در توصیف ایشان همچنین گفته اند:«هر چند جوادالائمه صغیرالسّن بود اما کبیرالقدر و رفیع الذّکر بود و بر همین اساس لقب های قانع، مرتضی، تقیّ، عالم، منتخب، منتجب و جواد به وی داده‌اند که نشان از عظمت و بزرگی شخصیت ایشان دارد.»
هر یک از القاب امام جواد (ع) بیانگر ویژگیهای اخلاقی و روحی، برجستگی های معنوی و رفتاری و فضایل و کمالات نفسانی ایشان است که آن حضرت را از دیگران ممتاز می کرد. جواد الائمه (ع) باتقواترین فرد اهل زمان خود بود و کسی در جود و بخشش در مرتبه آن حضرت قرار نداشت.
محمد بن علی هاشمی، یکی از مخالفان امامت می گوید:« روزی نزد امام جواد (ع) رسیدم؛ شب قبل، دارویی خورده بودم که موجب تشنگی زیاد من شده بود. من نمی‌خواستم از ایشان آب طلب کنم؛ اما امام (ع) به چهره من نگاه کرد و فرمود: به گمانم تشنه ای! جواب دادم: آری. فرمود: ای غلام برای ما آب آشامیدنی بیاور. من با خودم گفتم: اکنون آب مسموم می‌آورند. از این جهت اندوهگین و پریشان شدم. غلام آمد و آب آورد. حضرت به چهره من تبسمی نمود و فرمود: ای غلام آب را به من بده. آن را گرفت و آشامید (تا من یقین کنم که مسموم نیست.) سپس به من داد، و من آن را آشامیدم. بار دیگر تشنه شدم و باز کراهت داشتم که آب بخواهم؛ آن حضرت فرمود: باز هم تشنه شدی؟ جواب دادم: بلی. و غلام بار دیگر آب آورد. به خیالم افتاد که قطعاً این بار آب مسموم آورده اند، لذا از نوشیدن آب وحشت کردم. در آن حال امام (ع) جام را گرفت و قدری آشامید و سپس باقیمانده را به من داد در حالی که تبسم می فرمود. محمدبن علی هاشمی می‌گوید: با دیدن این رفتارهای کریمانه، مهر و سخاوت بیشمار ایشان را از نزدیک مشاهده کردم و باور کردم که عقیده شیعیان درباره ایشان صحیح است که می گویند جوادالائمه (ع) از دلهای مردم و اسرار نهانی آگاهی دارد.
امام جواد (ع) در صفات عالی انسانی و معنوی در حد کمال بود. فضائل و مکارم اخلاقی امام جواد (ع) به گونه ای بود که همگی حتی مخالفان و دشمنان بدان اعتراف کرده و با دیدن آن خصال برجسته ناخودآگاه مجذوب آن وجود الهی شده، زبان به مدح و ستایش می گشودند.
عبادت های پیوسته امام جواد (ع) و نیایش های شبانه آن حضرت مشهور بود. اظهار نیازمندی به درگاه ایزد متعال در ادعیه مختلفی که از ایشان به یادگار مانده، نمایان است. امام جواد برای تربیت شیعیان و مسلمانان در زمینه های مختلف اخلاقی و تربیتی، بیاناتی دارند که سازنده و تعالی بخش است. امام جواد پیروان خویش را از به تاخیر انداختن توبه، به تعویق انداختن کار، اصرار بر گناه و ایمن شدن از مکر خدا برحذر می دارند. در نگاه امام جواد (ع) سه چیز نیاز واقعی انسان مومن است؛ ایشان می فرمایند: « مؤمن در هر حال نیازمند به سه خصلت است: توفیق از طرف خداوند متعال، واعظى از درون خود، قبول و پذیرش نصیحت کسى که او را نصیحت نماید.»
آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی درباره امام جواد (ع) می فرمایند: " آن وجود مقدس و باعظمت، همچون دیگر ائمه اطهار(ع)، گوشه مهمی از جهاد همه جانبه اسلام را در عمل خود پیاده کرد و درس بزرگی را به ما آموخت. آن درس بزرگ این است که در هنگامی که در مقابل قدرتهای منافق و ریاکار قرار می‌گیریم، باید همت کنیم که هوشیاری مردم را برای مقابله با این قدرتها برانگیزیم. اگر دشمن، صریح و آشکار دشمنی بکند و اگر ادعا و ریاکاری نداشته باشد، کار او آسان‌تر است. اما وقتی دشمنی مانند مأمون عباسی چهره‌ای از قداست و طرفداری از اسلام برای خود می‌آراید، شناختن او برای مردم مشکل است... امام جواد (ع) می‌خواستند به مردم بگویند که من طرفدار اسلام و طرفدار خاندان پیغمبر هستم. امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ص) و امام جواد (ع) همت بر این گماشتند که ماسک تزویر و ریا را از چهره مأمون کنار بزنند و موفق شدند."
در نهایت نهمین امام شیعیان حضرت محمد بن علی تقی (ع)، مشهور به امام جواد (ع) در ۲۵ سالگی و پس از ۱۷ سال امامت، در ۳۰ ذی القعده ۲۲۰ هجری قمری به شهادت رسید. در میان امامان شیعه، ایشان جوان‌ترین امام در هنگام شهادت بوده اند.
نویسنده: رادان
112
