اولین بار نیست که کیفیت اینترنت در ایران به موضوعی برای موضع‌گیری‌های متضاد میان بخش‌های مختلف در کشور و مقامات دولتی تبدیل شد. اغلب گزارش‌ها حاکی از نارضایتی مردم و حتی رسانه‌ها و برخی از مقامات از کیفیت اینترنت است.
پایین آمدن سرعت اینترنت حین اغتشاشات سال گذشته در ایران، به دلایل امنیتی موضوعی طبیعی بود که حتی برخی قدرت‌های غربی نیز وقتی شرایط حتی به مراتب ضعیف تر از اغتشاشات ایران را تجربه کردند نیز سرعت اینترنت را دستکار کردند. وقتی امریکا در ژانویه 2021 با تهاجم حامیان دونالد ترامپ به کنگره مواجه شد، اینترنت توسط دولت قطع نشد اما تولیدی محتوا مدیریت شد. مدیریت اغلب شبکه‌های اجتماعی جهانی در آمریکاست و حاکمان این کشور هر زمان اراده کنند، می‌توانند این شبکه‌ها را محدود و یا حتی قطع کنند، اما آمریکا برای کنترل شهروندان در شبکه‌های اجتماعی، نیاز به قطع اینترنت یا قطع شبکه‌ها ندارد. پس از تهاجم حامیان ترامپ به کنگره، آمریکا با سانسور سازمان‌دهی‌شده در سطحی گسترده در همه شبکه ها، عملا کارایی را از آنها گرفت و نشان داد که مدیریت شبکه‌های اجتماعی برای تامین امنیت یک کشور اجتناب ناپذیر است.
در فرانسه که شاهد تظاهرات مردمی است، قطع اینترنت در دستور کار قرار گرفت. وزارت کشور فرانسه برای پاسخ به «شورش» های اخیر در شماری از مناطق این کشور و به منظور «حفظ آرامش و امنیت عمومی» با انتشار بیانیه‌ای از اجرای اقداماتی «استثنایی و فوق‌العاده» خبر داد. وزارت کشور فرانسه اعلام کرده که این اقدامات با هدف مقابله با افزایش خشونت‌ها و حفظ امنیت و ثبات در مناطق ناآرام است. در این بیانیه که تصویر آن را رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند، آمده که «به منظور مبارزه با سوء‌استفاده از رسانه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین برای هماهنگی فعالیت‌های غیرقانونی و تحریک خشونت، وزارت کشور دسترسی به اینترنت را برای محله‌های خاص در ساعات شب محدود خواهد کرد.»
بنابراین، دستکاری در کیفیت اینترنت در زمان‌هایی که کشورها شاهد ناآرامی‌های باشند، چندان عجیب هم نیست. با این حال، انتقادها مربوط به کیفیت اینترنت در ایران مربوط به دوران پس از اغتشاشات است. روزنامه همشهری، متعلق به شهرداری تهران در گزارشی که دوم دی ماه منتشر شد، نوشت: «بیش از سه ماه است که اینترنت کشور با اختلالات کم‌سابقه و گسترده، زندگی تقریبا همه مردم را تحت‌الشعاع قرار داده است.»
عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات شامگاه جمعه دوم دی ماه خیلی زود به گزارش همشهری واکنش نشان داد و در یک برنامه تلویزیونی مدعی شد سرعت اینترنت در ایران نه تنها کاهش نیافته بلکه ارتقاء هم پیدا کرده است. با این حال، وزیر ارتباطات در بخشی دیگری از سخنانش گفت «سرعت دسترسی به سایت‌های داخلی بیشتر از سایت‌های خارجی است.»
انتقادها باز هم ادامه پیدا کرد. صدیف بدری، نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی بهمن ماه 1401 گفت اوضاع نابسامان در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات بیشتر به تحریم ملت از سوی دولت شبیه است تا یک تصمیم سنجیده. پیش از اینکه ریشه کسب و کارهای اینترنتی کشور خشکانده شود، به تحریم داخلی ملت در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات پایان دهید.
اخیراً بار دیگر موضوع کیفیت اینترنت مطرح شد. عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات روز چهارم تیرماه در حالی که قرار بود در افتتاحیه نمایشگاه الکامپ سخنرانی کند، مشکلات فنی باعث شد مراسم افتتاحیه نیمه‌کاره بماند. زارع پور در پاسخ به انتقادها در خصوص کیفیت اینترنت در ایران گفت «با اینکه ۲.۵ ترابیت از ظرفیت کشور قطع شد ولی بلافاصله جایگزین شد، چون ما سه برابر نیاز کشور اینترنت تأمین کرده‌ایم. در سال ۱۴۰۰ زمانی که ۴۳۰ گیگ از ارتباط در خلیج فارس قطع شد ما تا چند روز اختلال داشتیم و این چند روز به چند ساعت کاهش پیدا کرده و این کار بزرگی است.»
محمد سعید احدیان دستیار رسانه ای و سیاسی رییس مجلس شورای اسلامی در واکنش به اظهارات عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر اینکه «3 برابر نیاز کشور اینترنت تأمین کرده‌ایم» در حساب توئیتری خود نوشت: «از دو حالت خارج نیست، یا خبر ندارید وضع اینترنت چیست یا خبر دارید و اینگونه سخن می‌گویید. در هر دو صورت وای بر مردم و کسب و کارهای اینترنتی!»
پس از این کشمکش‌های رسانه‌ای، سید ابرهیم رئیسی، رئیس‌جمهور روز 6 تیرماه کارگروهی متشکل از مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مأمور کرد موضوع کندی اینترنت را بررسی و حداکثر تا یک ماه آینده نتیجه بررسی و راهکارهای رفع دغدغه‌های مردم را ارائه کند.
اکنون در گزارش جدیدی، انجمن الکترونیک ایران اعلام کرد کیفیت اینترنت در ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد، به‌طوری‌که ایران بعد از میانمار دومین اینترنت پراختلال جهان و پس از چین دومین اینترنت محدود را دارد. این داده‌ها نشان می‌دهند، اینترنت ایران جزو ۵ اینترنت کند جهان است. انجمن تجارت الکترونیک در این گزارش آورده است بر اساس نمونه آماری از ۳۰۰ وب‌سایت در ۵۰ کشور دارای بالاترین درآمد ناخالص ملی، ایران با ۳۳.۳ درصد فیلترینگ و ۱۸درصد اختلال در صدر پراختلال‌ترین اینترنت‌های جهان قرار گرفت.
این گزارش عنوان می‌کند که ایران، چین و ترکمنستان تنها کشورها در بین ۱۰۰ کشور مورد بررسی هستند که هر ۶ شبکه اجتماعی پراستفاده جهان را مسدود کرده‌اند و گستره این محدودیت‌ها به حدی است که استفاده از اینترنت بدون فیلترشکن عملا غیرممکن شده است. همچنین در این گزارش عنوان شد که فقط کشور‌های سودان، کامرون و کوبا از نظر سرعت از ایران وضعیت بدتری دارند.
زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری تاکنون در چند نوبت، مشکلات مربوط به کیفیت اینترنت در ایران را به خارج از دولت و موضوع فیلترینگ اینترنت به دلایل امنیتی مرتبط دانست. وی دی ماه گذشته گفت بخشی از این کندی «مربوط به فیلتر شکن‌ها است و گرنه بدون فیلترشکن، سرعت ارتقا هم پیدا کرده است.»
وزیر ارتباطات و فناوری روز 14 تیرماه در حاشیه حیاط هیئت دولت در جمع خبرنگاران اظهار کرد: «در بحث پیام رسان های خارجی، همچنان تابع مصوبات نهادهای بالادستی هستیم.» زارع پور ابراز امیدواری کرد: «مرکز ملی فضای مجازی با بهره گیری از ظرفیت و نقش فرادستگاهی خود، مشکلات اینترنتی را برطرف کند.» وی با بیان اینکه گوگل پلی و برخی بازیهای پرکاربرد می تواند رفع فیلتر شود، تاکید کرد: «بحث فیلترینگ، خارج از چارچوب تصمیم گیری دولت است.»
به نظر می‌رسد مسئله فیلترینگ اینترنت در ایران نیز بیش از همه ناشی از اجباری است که جنگ شناختی دشمنان تحمیل کرده است. استفاده دشمنان از اینترنت و فضای مجازی به عنوان یک ابزار جنگی علیه مردم و نظام سیاسی ایران سبب شد مردم ایران هم در حوزه اطلاع‌رسانی و هم در حوزه علمی و کسب و کار، فرصت استفاده بهینه و مناسب از اینترنت را از دست بدهند.
اکنون بنظر می رسد با مدیریت بحران و اوضاع آرام کشور، مردم باید آرامش و ثبات پس از بحران را حس کنند و به کسب و کار و زندگی و ارتباطات معمول خود بپردازند. آیا همچنان ضرورتی به محدودیت گسترده در پهنای باند اینترنت و برخی شبکه های اجتماعی وجود دارد؟
گردآوری: سید رضی عمادی
/ 114
