اندیشکده گروه بحران یادداشتی به قلم «نواح بونسِی»، با عنوان «تهاجم جدید ترکیه به سوریه برنده ای ندارد»، درباره حمله جدید ترکیه به منطقه عفرین در شمال سوریه برای مقابله با گروه های کرد و حواشی این تهاجم نظامی منتشر کرده است که در ادامه می خوانیم:
مدت ها است که انتظار می رفت ترکیه به «یگان های مدافع خلق»، شاخه سوری «حزب کارگران کردستان (پ ک ک)» حمله کند. اما برای بسیاری از ناظران سوال اصلی این نبود که چرا این حمله انجام می شود؛ بلکه زمان، مکان و شرایط آن مورد سوال بود.
اکنون مشخص شده است که ترکیه در پی تصمیم اخیر واشنگتن مبنی بر همکاری با «نیروهای دموکراتیک سوریه» وابسته به «یگان های مدافع خلق» در چارچوبی تازه (و تشکیل گارد مرزی جدید)، از زمین و هوا به منطقه عفرین در شمال سوریه حمله کرده است که در تصرف «یگان های مدافع خلق» قرار دارد.
نبرد تازه بین ترکیه و نیروهای دموکراتیک سوریه به احتمال زیاد نتیجه ای نخواهد داشت و برای دو طرف هزینه های زیادی خواهد داشت. این مساله مدت ها است که به دردسری بزرگ برای آمریکا و متحدان مشترک تبدیل شده و تنش زیادی را در «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» (ناتو) برانگیخته است. روابط آمریکا و ترکیه که هر دو عضو این پیمان هستند به چالش مهمی در این سازمان تبدیل شده و روابط دو کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد، مگر اینکه همه طرف ها راهبردهای خود را بازتنظیم نموده و به فرایند صلحی پایدار نزدیک شوند که در گذشته نیز سابقه آن وجود داشته و پیکارجویان پ. ک. ک چندین دهه با دولت ترکیه قرارداد آتش بس امضا کرده و دو طرف مدت ها به آن پایبند بودند. اگر این روند دنبال نشود، احتمال زیادی وجود دارد که اوضاع از این هم بدتر شود.
افزایش تنش ها در روابط آنکارا - واشنگتن
در هفته های اخیر رسانه های غربی از اقدام آمریکا برای تشکیل یک نیروی امنیتی جدید در شمال سوریه که بخش اعظم آن را نیروهای کرد سوری تشکیل می دهند خبر داده اند که این موضوع انتقاد و اعتراض آنکارا را برانگیخته‌است.
«نیروهای دموکراتیک سوریه»، گروهی شبه‌نظامی تحت حمایت ائتلاف به رهبری آمریکا است. این گروه هر چند دربرگیرنده اعراب سوریه هم است، اما هسته مرکزی و جنگجویان اصلی آن را کـردهای سوریه تشکیل می‌دهند. بسیاری از شبه‌نظامیان کرد با گروه «یگان‌های مدافع خلق» مرتبط هستند که آنکارا آن را بخشی از «حزب کارگران کردستان» و در نتیجه یک گروه «تروریستی» می‌داند. ایالات متحده نیز حزب کارگران کردستان (پ ک ک) ترکیه را سازمانی تروریستی قلمداد می‌کند اما ارتباط میان نیروهای دموکراتیک و پ .ک. ک را رد کرده و به کمک‌های خود به «نیروهای دموکراتیک سوریه» ادامه داده است.
«نیروهای دموکراتیک سوریه» با کمک مستشاران و حملات هوایی ائتلاف، موفق شده‌اند بخش‌هایی در شمال‌شرق سوریه را از حضور اعضای گروه تروریستی داعش پاکسازی کنند. در حال حاضر گستره حضور این گروه از شمال به مرزهای ترکیه، از شرق به مرزهای عراق و از غرب به ارتش و نیروهای حامی بشار اسد می‌رسد. نیروهای امنیتی جدید نیز قرار است در این مرزها مستقر شوند.
تشکیل نیروی امنیتی جدید، مدتی است که با اعتراض و نگرانی ترکیه روبه‌رو است. این موضوع دلیل احضار کاردار سفارت آمریکا در آنکارا بود و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه هم پیشتر اعلام کرده بود کشورش «ظرف چند روز آینده» به ناحیه کردنشین شمال سوریه حمله خواهد کرد. او همچنین خواستار حمایت آمریکا از تلاش های آنکارا شده بود.
آمریکا در 11 ژانویه 2018 تنش های خود با ترکیه را علنی ساخت و در این روز دیوید ساترفیلد، معاون وزیر خارجه مطالبی را درباره برنامه های آمریکا در قبال سوریه عنوان و 6 روز بعد از آن یعنی در 17 ژانویه رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا، در دانشگاه استنفورد در یک سخنرانی، راهبرد آمریکا در قبال سوریه را مطرح کرد. در واقع نه بیانیه رسمی آمریکا در 13 ژانویه مبنی بر تصمیم برای تشکیل «گارد مرزی» در شمال سوریه، بلکه سیاست های اعلام شده در همین سخنرانی تیلرسون بود که خشم ترکیه را برانگیخت و آنها را کاملا ناامید ساخت. ترکیه معتقد است این اولین گام برای تشکیل دولت کرد در سوریه و اعمال فشار بر ترکیه خواهد بود.
جنگ سختی در پیش است
ترکیه در واکنش به این اقدامات شدیدترین حمله نسبت به «یگان های مدافع خلق» را در منطقه عفرین انجام داده تا به نوعی با متحدانش در ناتو به طور مستقیم درگیر نشود. آمریکا در این منطقه صعب العبور در شمال غرب سوریه که در کنترل نیروهای مدافع خلق قرار دارد هیچ نیرویی ندارد و واشنگتن همواره اعلام کرده بود که این منطقه خارج از چارچوب مبارزه با داعش قرار دارد.
عفرین که زیر چتر حمایتی آمریکا در شمال سوریه قرار ندارد، هدف به مراتب آسانتری از مناطق تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» در شرق این کشور برای ترکیه به حساب می آید. به جای آمریکا این روسیه بود که قبلا تا حدودی از این منطقه به صورت مشروط محافظت می کرد. روسیه کنترل فضای هوایی منطقه عفرین در بخش سوری آن را برعهده گرفته بود و حضور نظامی اندکی در این منطقه داشت. تایید روسیه (و یا حداقل موافقت آن) به عنوان پیش شرط هرگونه اقدام قابل ملاحظه ترکیه در این منطقه در نظر گرفته می شد.
در واقع گویی به همین دلیل بود که هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه، وخلوصی آکار، رئیس ستاد کل ارتش ترکیه، درست قبل از حمله ترک ها به مسکو رفته بودند. بعد از این دیدارها، روسیه نگرانی امنیتی ترکیه را قابل درک توصیف کرد و از «اقدامات یک طرفه» و بحران آفرین آمریکا در منطقه (با استناد روشن به سیاست های اعلام شده توسط تیلرسون) انتقاد کرد و بلافاصله نیروهایش در عفرین را از منطقه درگیری خارج کرد. تا اینجای کار، این تصمیم به روابط بسیار نزدیک پیشین مسکو با «یگان های مدافع خلق» به شدت آسیب زد اما روسیه به روشنی نشان داده است که این مساله هزینه اندکی برایش محسوب می شود و در مقابل به روشنی نشان داده که توانایی کنترل حوادث در میدان با همکاری ترکیه برایش ارزش بیشتری دارد.
از نظر نظامی اما، منطقه عفرین برای نظامیان ترکیه مشکلات زیادی خواهد داشت. «یگان های مدافع خلق» در این منطقه هم کنترل نظامی خوبی دارد و هم از ریشه های عمیقی در میان مردم عفرین برخوردار است. بر خلاف شمال شرق سوریه که بیشتر در کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» قرار دارد، منطقه عفرین کوهستانی و جنگلی است و جمعیت فشرده ای نیز دارد. «یگان های مدافع خلق» در محاصره نیروهای رقیبی همچون ترکیه در غرب و شمال، شورشیان تحت حمایت ترکیه در شرق، نیروهای ارتش سوریه در جنوب و شرق، و شبه نظامیان «هیات تحریرالشام» در جنوب قرار دارد و تنها یک جاده عفرین را به منطقه تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» در شمال شرق متصل می کند که آن هم از میان مناطق تحت کنترل ارتش سوریه عبور می کند. «یگان های مدافع خلق» ممکن است بتوانند با مذاکره با دولت دمشق از این جاده برای ارسال نیرو و تجهیزات استفاده کند.
ترکیه و گروه های شبه نظامی وابسته به آن که پیشتر برای در اختیار گرفتن مناطقی در شمال سوریه در عملیات موسوم به «سپر فرات» در اواخر 2016 و اوایل 2017 با مشکلات زیادی مواجه شده بودند به احتمال زیاد در مواجهه با نیروهای بهتر آموزش دیده «یگان های مدافع خلق»، دشواری های بسیار بیشتری خواهند داشت. حتی اگر آنها موفق شوند این منطقه را تصرف کنند، معلوم نیست که چگونه خواهند توانست امنیت مناطق تصرف شده را با وجود مردمی که آنها را دشمن می دانند و مناطقی که برای عملیات های چریکی بسیار مستعد است، تامین نمایند. احتمالا ترکیه جنگ طولانی مدتی در مقابل مخالفان با انگیزه و قدرتمند این منطقه خواهد داشت.
آنطور که پیشتر اردوغان اعلام کرده بود، هدف بعدی ترکیه، شهر منبج خواهد بود. اگر ترکیه به این شهر واقع در گوشه غربی منطقه تحت کنترل «نیروهای دموکراتیک سوریه» حمله کند، شرایط بسیار پیچیده تر خواهد شد. منبج منطقه ای حساس و مورد مناقشه است. آمریکا در سال 2016 به «نیروهای دموکراتیک سوریه» کمک کرده بود تا این منطقه را از تصرف داعش خارج کند و به ترکیه اطمینان داده بود که پس از تصرف شهر، «یگان های مدافع خلق» از این شهر و مناطق نزدیک به رود فرات خارج خواهند شد. هر چند در عمل، «یگان های مدافع خلق» کنترل بر این منطقه را به وسیله شرکای خود منطقه همچنان حفظ کرده است. واشنگتن با اطلاع از اینکه تعهدی که به ترک ها داده بود به طور کامل اجرا نشده در برخی مواقع، نیروهای خود را برای مقابله با حمله احتمالی نیروهای ترکیه به منطقه اعزام کرد. اگر آنکارا بخواهد حمله جدید خود را به آن منطقه هم بکشاند، با توجه به احتمال برخورد مستقیم نیروهای آمریکایی و ترک، خطر عمیق تر شدن اختلاف با واشنگتن را در پی خواهد داشت.
راه حلی بهتر (برای آمریکا)
حمله به عفرین، ممکن است به طور موقت به بهبود وجهه رهبران ترکیه در داخل کشور کمک کند اما خطرات زیادی خواهد داشت و بعید است که بتواند به میزان موثری «یگان های مدافع خلق» را تضعیف کند. این حمله همچنین می تواند پ . ک.ک را تحریک کند که پس از یک دوره آرامش یک ساله، بار دیگر، بمب گذاری در خاک ترکیه را آغاز کند. بعید به نظر می رسد که این جنگ سودی برای هیچ یک از طرفین داشته باشد و بیشتر ضرورت حل نزاع طولانی مدت ترکیه با پ.ک.ک و «یگان های مدافع خلق» و در پی آن تعارض سیاست آمریکا را نشان می دهد.
ترکیه از یک سو و پ.ک.ک و «یگان های مدافع خلق» از سوی دیگر، به جای درگیر شدن در جنگی که هر دو طرف را ضعیف خواهد کرد، بهتر است وارد فرایند امتیاز در مقابل امتیاز شوند؛ یعنی آتش بس فوری و خروج تسلیحات نظامی پ .ک.ک از خاک ترکیه در مقابل بازگشت ترکیه به فرایند صلح و موافقت با ادامه کنترل «یگان های مدافع خلق» بر مناطق شمالی سوریه.
موانع این مسیر بسیار هستند، اما غیر قابل عبور نیستند. در کنار تلاش های مقامات آمریکایی برای پایان دادن به این نزاع، آنها باید مقدمات توافقی احتمالی را فراهم کنند که در آن هر دو طرف بتوانند به امتیازات مورد نظر خود دست یابند. بدون چنین درکی، رویکرد تازه واشنگتن در سوریه به روابطش با هر دو متحدش آسیب خواهد زد؛ در حالی که اگر آمریکا می خواهد در پایان دادن به جنگ سوریه نقشی داشته باشد، به همکاری این متحدان (ترکیه و کردها) نیاز دارد. 111/114
مترجم: محمود مجدی
بیشتر بخوانید:
بازدید اردوغان از مقر فرماندهی عملیات «شاخه زیتون» در مرز سوریه
واکنش اردوغان به درخواست آمریکا درباره عملیات «عفرین»/ تحلیل
کردهای سوری، خواهان حمایت دولت دمشق در برابر حملات ترکیه به عفرین
