تغییراتی که ملک سلمان انجام داد از دو بعد اهمیت نهادها و اهداف تغییر قابل بررسی است:
به لحاظ اهمیت نهادها باید گفت، هیئت کبار العلماء و مجلس شورا در زمره نهادهایی هستند که قدرتی ندارند، مشورتی هستند، اما به‌خصوص تصمیمات هیئت کبار العلماء مهم است. اعضای هیئت کبار العلماء که 21 نفر هستند همگی از سوی پادشاه معرفی می‌شوند. هیئت کبار العلماء عالی‌ترین نهاد مذهبی در عربستان است که مهم‌ترین وظیفه آن، فتوا دادن است.
«عبدالله بن عبدالعزیز» پادشاه سابق عربستان در این هیئت تغییراتی ایجاد کرده بود. تا قبل از ملک عبدالله فقط کسانی عضو این هیئت بودند که مذهب حنبلی داشتند، اما ملک عبدالله تغییراتی ایجاد کرد و حنفی، شافعی و مالکی‌ها را نیز به عضویت شورا در آورد.
اکنون ریاست این شورا بر عهده «عبدالعزیز آل شیخ» است.
تغییر مهمی که در ماهیت فعالیت هیئت کبار العلماء از زمان به قدرت رسیدن ملک سلمان و محمد بن سلمان ایجاد شد، این است که «حکومتی بودن» این هیئت افزایش زیادی داشته است.
«کامران کرمی» کارشناس حوزه عربستان می‌گوید: "ملک سلمان اواخر سال 2016 نیز با تغییراتی در ترکیب هیئت کبار العماء برخی روحانیون سنتی و محافظه‌کار را از این هیئت خارج و برخی روحانیون نوگرا را وارد کرد که نتیجه آن همسویی بیشتر این هیئت با ملک سلمان و پسرش، محمد، بود."
در واقع، هیئت کبار العلماء، هیئتی در کنار ساختار سیاسی و در خدمت حکومت است، اما در 5 سال اخیر نقش این هیئت فرمایشی‌تر شده است.
محمد بن سلمان اصلاحاتی در امور دینی و اجتماعی انجام داد که در گام نخست باید موافقت و حتی فتوای هیئت کبار العلماء را به دست می‌آورد، اما ولیعهد سعودی هیچ توجهی به این هیئت نداشته و آنها را عملاً در خدمت فعالیت‌ها و منافع خود قرار داده است.
مجلس شورا نیز از جمله نهادهایی است که همه اعضای 150 نفره آن از سوی پادشاه سعودی معرفی می‌شوند و این مجلس نیز ماهیت مشورتی دارد و صرفاً در اموری به پادشاه مشورت می‌دهد و پادشاه نیز در مد نظر قرار دادن مشورت این مجلس، الزامی ندارد.
به لحاظ اهداف تغییر می‌توان گفت، این تغییرات بیش از همه با هدف کادرسازی و منصوب کردن افراد مورد اعتماد برای به قدرت رسیدن محمد بن سلمان انجام می‌شود. سلمان بن عبدالعزیز در یک سال اخیر تغییرات زیادی در نهادهای مختلف عربستان به لحاظ نیروی انسانی ایجاد کرد که از جمله می‌توان به تغییر فرمانده نیروهای مشترک و شمار دیگری از افسران و مسئولان وزارت دفاع عربستان اشاره کرد.
بنابراین، تغییرات در هیئت کبار العلماء و مجلس شورا و همچنین تغییر مقامات قضایی در راستای تغییراتی است که از یک سال گذشته در عربستان آغاز شد.
موضوع دیگر این است که در این تغییرات، اقدام‌های نمادین نیز مد نظر قرار دارد که نشان می‌دهد تغییرات افراد و منصوب کردن افراد جدید با نظر محمد بن سلمان انجام می‌شود. در همین راستا، ملک سلمان در تغییرات روز گذشته در مجلس شورا، یک زن را به‌عنوان مشاور رئیس مجلس شورا منصوب کرد که برای نخستین بار چنین اتفاقی افتاده است.
نویسنده: سیدرضی عمادی
117
