معبد آناهیتا بر روی تپه ای طبیعی با حداکثر ارتفاع 32 متر نسبت به زمین های اطراف ساخته شده است. برخی از مورخین این بنا را معبدی برای الهه آناهیتا دانسته اند.
آناهیتا به معنی پاک و دور از آلودگی در اعتقاد ایرانیان باستان؛ الهه آب، فرشته نگهبان، چشمه ها و باران و همچنین نماد باروری، عشق و دوستی بوده است.
برخی دیگر از محققیق به تبعیت از نوشته های مورخین ایرانی و عرب این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده اند. ارتفاع ستون های این بنا نسبت به قطر آنها، سه به یک است و این باعث شده در میان تمام معابد دنیا بی نظیر و منحصر به فرد باشد.
معبد آناهیتا دومین بنای سنگی ایران پس از تخت جمشید به شمار می رود. نقشه این بنا چهار ضلعی و هر ضلع آن به شکل صفحه ای است که با سنگ و ملات گچ ساخته شده و نمای بیرونی آنها به وسیله سنگ های بزرگ تراشیده شده و به صورت خشک چین پوشش داده شده اند.
در قسمت جنوبی بنا پلکان دو طرفه ای به درازای بیش از هزار و پانصد متر وجود دارد. هر دو تا پنج پله در یک بلور سنگی ایجاد شده است.
در دو کیلومتری غرب این بنا معدن سنگ "چهل مران" قرار دارد که گفته می شود، سنگ های بنا در اینجا تراشیده خورده و به معبد آورده شده است.
بدون شک آناهیتا به لحاظ ارزش تاریخی از جمله برجسته ترین آثار و میراث های فرهنگی سرزمین ایران است. همچنین ویژگی های منحصر به فرد این محوطه تاریخی، باعث جذب گردشگران فراوانی می شود و همه ساله مورد بازدید و پذیرای گردشگران داخلی خارجی و باستان شناسان بسیاری است.
116
