تعریف مالیات و چرایی پرداخت آن
مالیات سهمی است که به موجب اصل تعاون ملی و بر وفق مقررات، هر یک از سکنه کشور موظف است از ثروت و درآمد خود به منظور تامین هزینه‌های عمومی و حفظ منافع اقتصادی یا سیاسی یا اجتماعی کشور با توجه به میزان قدرت و توانایی خود به دولت پرداخت نماید.شیوه محاسبه‌ی مالیات در ایران به دو صورت علی‌الرأس و خوداظهاری است.
خوداظهاری
امروزه نظام‌های مالیاتی پیشرفته تمایل دارند به جای شیوه‌ی علی‌الرأس که در آن مأموران اداره‌ی مالیات به تعیین میزان مالیات می‌پردازند، خوداظهاری را جایگزین کنند. خوداظهاری به این معناست که شخص حقیقی یا حقوقی اعلام می‌کند که در سالِ مالیاتی خود به چه میزان سود داشته و به چه میزان باید مالیات پرداخت کند.
علی الراس
مالیات علی الراس مالیاتی است که مبنای محاسبه آن به جای اسناد و مدارک مودی، قراین و ضرایب مالیاتی میباشد. به منظور تشخیص مالیات علی الرأس الزام است که در ابتدا درآمد مؤدی تعیین گردد. معیارها و ملاک هایی که برای تعیین درآمد مؤدی به کار می رود می تواند بسیار متفاوت و گوناگون باشد که با توجه به مشاغل گوناگون متغیر و متفاوت است.در تشخیص علی الرأس کارشناس مالیاتی فاقد مدارک و مستندات کافی برای تشخیص درآمد واقعی است. لذا مدارک و مستندات دیگری را مورد توجه قرار می دهد تا درآمد واقعی مشمول مالیات مؤدی را تعیین نماید. زیرا طبق ماده ۲۳۷ ق مالیات های مستقیم برگ تشخیص مالیات باید بر اساس مأخذ صحیح و متکی به دلایل و اطلاعات کافی و به نحوی تنظیم گردد که کلیه فعالیت های مربوط و درآمدهای حاصل از آن به طور صریح در آن قید گردد و برای مؤدی روشن باشد.
منابع مالیاتی در ایران
منابع مالیاتی در ایران به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول مالیات بر دارایی است که اساس و مبنای آن، ثروت مؤدی (مسئول پرداخت مالیات) در نظر گرفته می شود. مهمترین نوع مالیات بر دارایی که حتما شما هم نام آن را شنیده‌اید، مالیات بر ارث است. دسته ی دیگر مالیات بر درآمد است که درآمد افراد و شرکت‌ها (و نه ثروت آنها) مبنای مالیات است.
1- مالیات بر دارایی
مالیات بر ارث: هر گاه در نتیجه فوت شخصی اموالی از متوفی باقی بماند به شرح مذکور در ماده ۱۷ قانون مالیاتهای مستقیم مشمول مالیات خواهد بود. اموالی که مطابق ماده ۱۹ قانون مالیاتهای مستقیم مشمول مالیات بر ارث هستند عبارتند از کلیه ماترک متوفی در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیر منقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قوانین شرعی و دیون محقق متوفی.
حق تمبر: گرفتن مالیات از طریق الصاق و ابطال تمبر بر روی اسناد، اوراق و مدارک یکی دیگر از شیوه‌های اخذ مالیات است. در این روش هم به اسناد و مدارک مربوط اعتبار قانونی و رسمی داده می شود و هم درآمدی نصیب دولت می گردد. در این روش وجهی که به عنوان مالیات حق تمبر اخذ می شود مستقیما از خود مودی وصول نمی گردد به عنوان مثال بانک در موقع چاپ برای هر برگ چک مبلغ دویست ریال به حساب خزانه واریز می کند و سپس آن را از مشتری وصول می نماید لذا مالیات حق تمبر در واقع نوعی مالیات غیر مستقیم است.
2-مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد املاک: منظور مالیاتی است که از درآمد املاک یعنی از درآمد ناشی از واگذاری حقوق اشخاص نسبت به املاک خود در ایران وصول می گردد. واگذاری حقوق نسبت به املاک ممکن است به صورت انتقال حقوق مربوط به عین، منافع، حق کسب و پیشه یا رهن باشد.
مالیات بر درآمد حقوق: درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر اعم از حقیقی یا حقوقی در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران بر حسب مدت یا کار انجام یافته به طور نقد یا غیر نقد تحصیل می کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی: مطابق ماده ۱۰۵ اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می شود مشمول مالیات می گردد. تشخیص درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی به دو طریق صورت می گیرد یکی از طریق رسیدگی به دفاتر قانونی و دیگری به شیوه علی الراس می باشد.
اظهارنامه مالیاتی
مالیات به طور مستقیم و غیرمستقیم دریافت می شود، مالیات بر در آمد یکی از موارد مالیات مستقیم محسوب می شود که صاحبان کسب و کار ملزم به پرداخت آن هستند که این نوع مالیات در انتهای هر سال مالی میزان درآمد و سود و زیان و گزارش مالی در طی یک سال اخیر را با تنظیم اظهارنامه مالیاتی به اداره مالیات با تکمیل فرم اظهارنامه مالیاتی اعلام می کند.
ارائه اظهارنامه مالیاتی صحیح مبتنی بر مدارک مستند را باید یک تکلیف قانونی مهم مودیان مالیاتی در سراسر کشور دانست. عدم ارائه در مهلت مقرر قانونی، به معنی محروم شدن از معافیت ها و بخشودگی های مالیاتی و پرداخت جرایم تصریح شده در قانون مالیات های مستقیم است. مود تسلیم این کارنامه مالی الکترونیکی و ترازنامه و حساب سود و زیان و سر رسید پرداخت مالیات اشخاص حقیقی، ۳ ماه پس از پایان سال مالیاتی و برای اشخاص حقوقی، ۴ ماه پس از پایان سال مالی آن ها خواهد بود.
براساس مفاد ماده ۱۱۰ قانون مالیاتهای مستقیم کلیه اشخاص حقوقی می بایستی نسبت به تنظیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه وحساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود اقدام نمایند . براساس سایر مفاد مواد قانونی تنظیم و ارائه اظهارنامه مالیاتی برای تمامی مودیان مالیاتی اعم از مودیان معاف از مالیات، مودیان مشمول مالیات با نرخ صفر و نیر مودیان مالیاتی مقیم در مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی که دارای معافیت می باشند نیز الزامی می باشد و عدم ارائه اظهانامه منجر به عدم معافیت ایشان می گردد.
اظهارنامه مالیاتی برای این است که مودیان مالیاتی خود هر ساله میزان در آمد واقعی را که داشته اند به دولت اعلام نمایند و دولت با بررسی مدارک و اسناد موجود خود اظهاری مودی مالیاتی را بررسی می کند و در صورتی که مغایرتی بین اظهارنامه مودی با مدارک موجود وجود نداشته باشد، بر مبنای در آمد اعلام شده و قوانین مالیات های مستقیم میزان مالیات قابل پرداخت مودی را مشخص می کند.
مدارک مورد نیاز برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی
- هر گونه مجوزی که از مراجع ذی صلاح برای شما صادر شده است.
- مدارک شرکت از جمله اساسنامه و شرکت نامه و آخرین تغییرات اساسنامه و موضوع فعالیت شرکت
- اجاره نامه یا گواهی سند محل قانونی شرکت.
- رونوشت کارت ملی و شناسنامه اعضای هیات مدیره و صاحبان امضا اسناد تعهد آور
- گواهی ترازنامه اشخاص حقیقی یا حقیقی
- صورت سود و زبان کلیه اشخاصی که طبق قانون، مکلف به تنظیم اظهارنامه عملکرد هستند
- مبلغ درآمد و فروش داخل یا خارج از کشور.
- گواهی های گردش حساب ممهور به مهر شعبه شرکت /موسسه.
- صورت بهای تمام شده کالاها یا خدماتی که ساخته شده و به فروش رفته است.
- کلیه قراردادهای شرکت/موسسه با اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی یا دولتی.
- مانده سود و زیان دوره قبل و گردش حساب تعدیلات سنواتی
- شماره ثبت دفاتر قانونی و کد رهگیری.
- سند مالیات های پرداخت شده که به تایید سازمان امور مالیاتی کشور برای کسر مالیات رسیده باشد
- کارت بازرگانی (در صورت وجود)
- کد کاربری، رمز عبور، کد رهگیری پیش ثبت نام برای ارسال اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی
- گواهی حساب های سال های قبل مودی مالیاتی برای بررسی ممیز اداره مالیات.
- هر سندی که به تشخیص اداره دارایی نیاز باشد باید تهیه شود. مثل پرداختی های بیمه.
اظهارنامه الکترونیکی
مودیان بعد از تکمیل فرم های اظهارنامه مالیاتی باید به مراکز مالیاتی طی مدت مشخصی ارسال می کردند. این روش هم پر هزینه بود و هم زمان بر بود بنابراین از سال 1391 اداره مالیات نیز برای پیوستن به عملکرد دولت الکترونیک در سامانه اداره مالیات این امکان را برای مودیان مالیاتی فراهم کرد تا اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی را تکمیل نمایند و به اداره مالیات ارسال کنند.
چه اشخاصی، باید اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی تنظیم کنند؟
اشخاص حقیقی و حقوقی زیر، موظف به ارائه اظهارنامه الکترونیکی مالیاتی هستند:
- کلیه شخصیت های حقیقی که در ایران مشغول به فعالیت بوده و معاف از مالیات نیستند.
- کلیه شخصیت های حقوقی که در ایران مشغول به فعالیت بوده و معاف از مالیات نیستند (مثل ناشران).
- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی که در خارج از کشور مشغول به کار هستند.
- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که خارج از کشور اقامت دارند اما درآمد آن ها از داخل ایران است.
- کلیه اتباع غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) که در ایران، درآمد دارند، مشمول مالیات هستند.
سامانه اظهارنامه مالیاتی
سازمان امور مالیاتی کشور، با هدف الکترونیکی نمودن و تسهیل روند امور مربوط به مالیات، اقدام به راه اندازی سامانه عملیات الکترونیکی یا سامانه اظهارنامه مالیاتی نموده است. از جمله موارد مهمی که مشمولین مالیات، هر ساله باید نسبت به آن اقدام نمایند، پر کردن و ارسال اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت شان می باشد که امروزه، این اقدام، باید به صورت اینترنتی و از طریق سامانه آن، صورت گیرد.
سامانه اظهارنامه مالیاتی، به آدرس tax.gov.ir، اقدام به ارایه خدماتی، نظیر استعلام بدهی مالیاتی، پرداخت قبض مالیات، صدور صورت حساب الکترونیکی، ثبت نام و پیش ثبت نام الکترونیک، جهت پر کردن اظهارنامه موارد مختلف، نظیر املاک، اجاره، سکه و سایر موارد می نماید. متقاضیان پر کردن انواع اظهارنامه، می توانند با ورود به سایت و پس از طی کردن مراحل پیش ثبت نام و ثبت نام، اقدام به پر کردن و سپس ثبت اظهارنامه مورد نظر خود نمایند.
مراحل ۵ گانه ثبت نام الکترونیک اظهارنامه مالیاتی
چند سالی است که تنظیم اظهارنامه مالیاتی به دستور سازمان امور مالیاتی به شیوه الکترونیک و بدون مراجعه حضوری انجام می پذیرد و در 5 مرحله انجام می شود:
مرحله اول: پیش ثبت نام الکترونیک اظهارنامه های مالیاتی
در این مرحله، شما باید کد اقتصادی داشته باشید. اطلاعات پایه ای شرکت دریافت شده و پس از تایید شماره تلفن همراه اعلامی در سیستم، تاییدیه پستی با کد پستی ۱۰ رقمی را در سیستم بارگذاری کنید.
مرحله دوم: صحت سنجی اطلاعات
در این مرحله پس از انجام پیش ثبت نام الکترونیک، می بایست بخشی از اطلاعات ثبت شده در مرحله قبلی از منابع مختلف، استعلام و راستی آزمایی شده و پس از تایید صحت اطلاعات، وارد مرحله سوم شوید. اگر اطلاعات صحیح نبود، موضوع با پیامک به شماره تلفن وارد شده اطلاع داده خواهد شد.
مرحله سوم: تولید و ارسال اطلاعات کاربری برای اظهارنامه مالیاتی
در این مرحله، اگر اطلاعات پیش ثبت نام مورد تایید سازمان امور مالیاتی کشور قرار بگیرد، کد کاربری و رمز عبور برای شما ایجاد شده و به صورت پیامک ارسال می شود.
مرحله چهارم: ثبت نام الکترونیک
در این مرحله، بعد از دریافت اطلاعات کاربری، وارد سامانه شده و اطلاعات اقتصادی بنگاه خود را پر کنید.
مرحله پنجم: اعتبار سنجی
اعتبار سنی ستادی و میدانی اطلاعات وارد شده اتجام می شود و با پرونده‌های فزیکی تطبیق خواهد شد. اگر مغایرتی پیدا شود به صورت پیامک اطلاع رسانی خواهد شد. اگر اطلاعات شما مورد تایید سازمان باشد، وارد وضعیت ۴۵ می شوید که ارسال اظهارنامه الکترونیک است.
سمیرا اکبری
116
