سازمان همکاری شانگهای که بنیان آن در سال 1996 برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان نهاده شد، بعدها در سال 2001 با عضویت ازبکستان، به طور رسمی «سازمان همکاری شانگهای» نام گرفت.
پاکستان و هند هم بعدا به این سازمان اورآسیایی پیوستند و اکنون روند عضویت جمهوری اسلامی ایران به شانگهای هم تکمیل شده است. این سازمان با توجه به اهداف چندگانه خود در سطح منطقه ای، مرتبا نشست های سران و وزیران حوزه های مختلف را برگزار می کند.
در یک سال اخیر جنگ اوکراین، تحولات ژئوپلیتیکی، مبارزه با تروریسم و بی ثباتی در منطقه و مسئله افغانستان محورهای مورد بحث نشست های این سازمان در سطوح مختلف بوده است.
با توجه به عضویت ناظر افغانستان در سازمان همکاری شانگهای و تأثیر وضعیت این کشور بر مناطق پیرامونی کشورهای عضو سازمان، مسئله افغانستان به یکی از موضوعات مورد بحث در نشست های سازمان همکاری شانگهای تبدیل شده است.
چرایی اهمیت پرونده افغانستان باری اعضای سازمان همکاری شانگهای
با توجه به اهداف سازمان همکاری شانگهای نظیر مبارزه با تروریسم، مبارزه با تولید و قاچاق موادمخدر، حرکت به سوی ایجاد توازن قدرت در جهان چندقطبی و همکاری های اقتصادی؛ پرونده افغانستان در این سازمان برجسته می شود.
اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای قرار است در روزهای 15 تا 16 سپتامبر سال جاری در سمرقند برگزار شود و با توجه به شرایط موجود یکی از محورها، رایزنی های این نشست درباره وضعیت افغانستان و بازسازی آن است.
در این باره «شهرت قابل‌اف» عضو ارشد موسسه بین المللی آسیای مرکزی گفته است: "بازسازی اقتصادی افغانستان یکی از موضوعات کلیدی نشست سمرقند سازمان همکاری شانگهای خواهد بود چرا که پس از خروج کامل و ناگهانی نیروهای خارجی از افغانستان نقش و اهمیت سازمان همکاری شانگهای در تثبیت اوضاع در این کشور به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است."
با وجود گسترش نقش و کارکردهای سازمان شانگهای در منطقه اورآسیا و توان این سازمان، بازسازی افغانستان چندوجهی و پیچیده است چرا که این کشور هم قربانی تخریب و حمله های آمریکا شده و هم انسداد دارایی های مردم افغانستان باعث فشار مضاعف بر مردم و کُند شدن روند بازسازی این کشور شده است.
با این حال «وانگ یی» وزیر خارجه چین در این باره گفته است: "پکن با دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای همکاری خواهد کرد تا به مردم افغانستان کمک کند، مشکلات کنونی را پشت سر بگذارد."
آمریکا پس از به قدرت رسیدن مجدد طالبان در اوت 2021 بیش از 10 میلیارد دلار از دارایی های بانک مرکزی افغانستان را مسدود کرد که این مسئله به بزرگترین چالش این گروه برای انجام واردات کالاهای مورد نیاز برای تامین موادغذایی مردم این کشور تبدیل شده است و آمریکا با مقوله آزادسازی دارایی هایی مردم افغانستان همانند اعانه و امور خیریه رفتار می کند.
اگرچه سازوکارهای منطقه ای همانند نشست تاشکند در ماه ژوئیه گذشته درباره افغانستان با حضور 20 کشور باعث برداشته شدن گام های سازنده برای وضعیت افغانستان شده است، اما تخریب زیرساخت های اقتصادی افغانستان در زمان حضور نیروهای آمریکایی و هم اکنون انسداد دارایی های افغانستان از سوی امریکا مانع روند بازسازی افغانستان در چارچوب سازوکارهای منطقه ای می شود.
تشکیل دولت فراگیر، بهبود وضعیت زندگی مردم، کمک های اقتصادی و در نهایت بازسازی افغانستان در شرایطی اتفاق می افتد که هم طالبان باید گام های سازنده بردارد و هم آمریکا باید پول های بلوکه شده افغانستان را آزاد کند.
به طور کلی می توان گفت، کشورهای عضو سازمان شانگهای در نشست سمرقند باید طرح آزادسازی دارایی های بلوکه شده افغانستان توسط آمریکا را در دستور کار خود قرار دهند چرا که بدون بودجه و منابع ملی افغانستان، هرگز نمی توانند در بازسازی این کشور مشارکت کنند و نقش سازنده تر و فعال تری برای کمک به افغانستان داشته باشند.
بنابراین، نخست دولت طالبان باید در کنار تشکیل دولت فراگیر ملی با مشارکت همه اقوام و گروههای سیاسی افغانستان اقدام کند، تا کشورهای عضو سازمان شانگهای بتوانند از آمریکا به نفع ملت افغانستان مطالبه گری کنند.
نویسنده: هوشنگ شیخی
117
