بالگردها بدلیل برخورداری از ویژگی های خاص پروازی مانند سرعت کمتر از سرعت صوت، توانایی پرواز در ارتفاع پایین و زمان آماده سازی پرواز کمتر نسبت به هواپیما، همواره از جمله وسایل پرنده تاثیرگذار درعرصه های نظامی هستند کما اینکه ارزش بالگردها در جنگ تحمیلی در زمینه رزمی و ترابری به روشنی اثبات شد.
یکی از راههای مهم دستیابی به فن آوری پیشرفته نظامی و دفاعی ، مهندسی معکوس تجهیزات و تسلیحات مدرن و موفق است. توسعه و تولید بالگرد جدید بر اساس بالگردهای موجود درجهان کاری مرسوم است، چرا که علاوه بر کاهش هزینه طراحی باعث می‌شود تا در زمینه تعمیر و نگهداری هم هزینه‌ها کاهش پیدا کرده و به راحتی بتوان قطعات یک بالگرد را روی عضو دیگر آن خانواده جایگزین کرد.
ساخت بالگرد شاهد 278 نشان داد که می‌توان با استفاده از یک الگو و پلتفرم مناسب مانند بالگرد بل 206 جت رنجر ، بالگردی را تولید کرد که مزیت‌های زیادی مانند کاهش هزینه طراحی و ساخت، تعمیر و نگهداری و نیز امکان جایگزینی قطعات از روی یک بالگرد روی بالگرد دیگر داشته باشند. بالگرد شاهد ۲۷۸ حاصل بومی سازی بل ۲۰۶ بوده و بزرگ ترین برتری آن نسبت به ۲۰۶ بدنه سبک تر آن است . بل ۲۰۶ جت‌رنجر، که بالگرد شاهد 278 از آن اقتباس شده است ، در سال ۱۹۶۲ توسط شرکت آمریکایی بل هلیکوپتر برای شرکت در رقابت انتخاب یک بالگرد سبک شناسایی جدید برای هوانیروز ارتش آمریکا ساخته شد و از سال ۱۹۶۷ در خدمت نیروی زمینی ارتش آمریکا قرار دارد. ایران نیز در همین سال این بالگرد را خریداری کرده و تا قبل از انقلاب اسلامی حدود ۱۳۰ فروند از آن را دریافت کرده بود.
نگاهی کلی
شاهد ۲۷۸ در شرکت صنایع هوایی شاهد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسعه یافته، در سال ۱۳۸۰ آماده آزمایش شده و در سال ۱۳۹۱ گواهینامه (TC) آن صادر شده است و سپس چند فروند از آن در صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) تولید شده است. در مهر 1398 همزمان با هفته دفاع مقدس چند فروند بالگرد شاهد ۲۷۸ و ۲۸۵ با حضور جانشین وزیر دفاع، فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران و مدیر عامل سازمان صنایع هوائی وزارت دفاع در شرکت هسای اصفهان به نیروی زمینی سپاه تحویل داده شد.
این بالگرد اولین هلیکوپتر کاملا ایرانی در کلاس تهاجمی/شناسایی، پنج نفره، تک موتوره با کاربرد نظامی و تجاری با ماموریت هایی نظیر گشتی، اسکورت هوایی در کلاس سبک است . شاهد ۲۷۸ شباهت بسیار زیادی با بالگرد شاهد ۲۸۵ دارد که سال ۱۳۹۰ در دو مدل شناسایی/تهاجمی سبک و گشت دریایی رونمایی شد. ملخ‌های اصلی و ملخ‌های دم، بخش‌هایی از بدنه اصلی و دم در دو بالگرد شاهد ۲۷۸ و ۲۸۵ مشابه می‌باشند و با توجه به اطلاعات منتشره از قدرت موتور و بیشینه وزن برخاست این دو بالگرد، قاعدتاً موتور و سامانه انتقال قدرت دو بالگرد نیز مشترک است.
شاهد 278 طولی در حدود ۱۲ متر، عرضی بالغ بر ۲ متر و ارتفاعی نزدیک به ۳ متر دارد، وزن خالی آن ۶۸۲ کیلوگرم و وزن برخاست آن به ۱۴۵۰ کیلوگرم می‌رسد. نکته بسیار مهم در این بالگرد ایرانی ، استفاده از یک موتور با توان ۴۲۰ اسب بخار است که باعث می‌شود تا شاهد ۲۷۸ با سرعت ۲۳۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کند. هر چند بالگرد شاهد ۲۷۸ بسیار شبیه به بالگرد بل 206 جت رنجر است، اما با بررسی دقیق می‌توان متوجه شد که با هم تفاوت هایی دارند، بالگرد ایرانی دماغه تیزتر و پنجره‌های بزرگتری نسبت به نمونه آمریکایی دارد و در هر سمت بالگرد دو درب برای مسافر و خلبان دیده شده، اما نکته مهم سبک‌تر بودن شاهد نسبت به بالگرد آمریکایی است.
افزایش عملکرد نسبت به بالگردهای مشابه در دنیا، کاهش هزینه تعمیرات و نگهداری و بومی سازی سامانه های مکانیکی، هیدرولیکی، الکترواویونیکی و بدنه کل بالگرد را از دیگر ویژگی‌های بالگرد شاهد 278 است. بالگرد شاهد ۲۷۸ با کاربری نظامی و تجاری اولین بالگرد کشور می باشد که با رعایت کلیه الزامــات بین المللی موفــق به اخذ گواهینامه های طراحی نوع(Type Certificate) و خط تولید(POA) از سازمان هواپیمایی کشوری شده است. خط تولیدآن همچنان فعال است.
شاهد ۲۷۸ یک بالگرد با ماموریت‌های متنوعی از جمله گشتی، شناسایی، جا به جایی فرماندهان، پشتیبانی نیرو‌های زمینی، فیلمبرداری، آموزشی و امداد هوایی و حمل مصدوم، تاکسی هوایی ، گشت حفاظت محیط زیست، بازدید خطوط نفت و گاز و برق است که قادر به اجرای مطلوب تمامی این ماموریت‌ها است.
بالگرد شاهد ۲۷۸ با استفاده از بروزترین فناوری های نوین طراحی و مواد اولیه پیشرفته در قسمت هایی مانند بدنه، ملخ اصلی و ملخ دم ساخته شده که علاوه برکاهش وزن هلیکوپتر، باعث جلوگیری از ایجاد خوردگی و زنگ زدگی می شود این امر موجب می شود بالگرد بتواند در محیط های گوناگون بدون هیچ مشکلی پرواز کند. این بالگرد با ساختار ماژولار و با بهره گیری از روش‌های نوین طراحی و مواد مرکب پیشرفته غیر فلزی در بدنه و پره‌های اصلی ساخته شده است. این ماده و کاهش وزن پرنده باعث شده تا توان حمل محموله به میزان بسیار زیادی افزایش یابد و از طرف دیگر استفاده از سطوح بزرگ شیشه‌ای در شاهد ۲۷۸ باعث شده تا دید تمام سرنشینان از جمله ۲ خدمه پرواز به شدت افزایش یابد که این می‌تواند در میدان نبرد بسیار موثر باشد.
این بالگرد قادر است با موتور قدرتمند خود برای ۴ ساعت در هوا مداومت پروازی داشته باشد که این موضوع به همراه برد بلند آن باعث می‌شود تا این پرنده چابک ایرانی برای پوشش مناطقِ تحت ماموریت خود نیاز بسیار کمی به سوخت داشته باشد و از طرف دیگر تجهیز این بالگرد به سامانه‌های کنترل پرواز دوگانه و نمایشگر‌های چند منظوره (MFD) رنگی و بزرگ در کابین باعث افزایش اطمینان پذیری و کاهش چشمگیر هزینه تعمیر و نگهداری می‌شود.
نوع مسلح شاهد 278
در سال‌های اخیر بحث مسلح کردن بالگردهای بومی در میان نیرو‌های مسلح مطرح شده است و تا امروز بیشتر بالگردها در قالب طرح‌های مختلف به سلاح‌های بومی مانند انواع راکت، موشک و تیربار تجهیز شدند تا در مواقع لازم از آن بتوان استفاده کرد. در همین راستا بالگرد شاهد ۲۷۸ نیز در قالب پروژه «او اچ 78» به انواع سلاح‌ها مسلح شده است. در حال حاضر این بالگرد به تسلیحات تهاجمی سبک از جمله یک یا دو پرتابگر هفت تایی راکت‌های ۲.۷۵ اینچی (۷۰ میلیمتری) که ۵۰۰ تا ۵ هزار متر برد دارد و یک قبضه تیربار ۱۲.۷ میلیمتری دوربین دار در زیر بدنه مجهز شده است. علاوه بر این تجهیزات، شاهد ۲۷۸ به علاوه یک سامانه اپتیکی دید در روز و شب دارای دو درجه آزادی برای امور نظارت هوایی و سامانه ذخیره اطلاعات است؛ در نتیجه به کمک تجهیزات و تسلیحات فوق، این بالگرد یک پرنده شناسایی مسلح قابل خواهد بود، مأموریتی که بالگردهای مختلفی در همین رده در دنیا برای آن ساخته شده است که برخی از آنها قابلیت شلیک موشک‌های ضد زره را نیز دارند.
حتی در برخی تصاویر منتشر شده از این بالگرد معلوم شده که در حال حاضر شاهد ۲۷۸ می‌تواند انواع موشک‌های ضد کشتی را نیز با خود حمل کند و به سمت هدف شلیک کند. این موشک ها وقتی روی بالگرد سوار می‌شوند برد آنها به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند.
تیربار مورد استفاده در بالگرد او اچ 78 از نوع «ان اس وی » NSV ساخت روسیه است که ۲۵ کیلوگرم وزن، برد مؤثر ۱۵۰۰ متر در برابر اهداف هوایی و ۲ کیلومتر در برابر اهداف زمینی در صورت شلیک از زمین و نرخ آتش ۷۰۰ تا ۸۰۰ گلوله بر دقیقه دارد. هر چند محل نصب این تیربار زیر دماغه، خلبان را مجبور خواهد کرد تا در هنگام نشست و برخاست بیشتر دقت کند، اما این شیوه نصب بی سابقه نبوده به طوری که در بالگرد رزمی آپاچی آمریکایی نیز توپ موجود در جلو دقیقاٌ با همین شکل نصب شده است، ضمن اینکه در نمونه‌های اولیه بالگرد تهاجمی بومی شاهد ۲۸۵ نیز همین شیوه نصب تیربار مورد استفاده قرار گرفته است.
نکته جالب در تیربار شاهد ۲۷۸ این است که دوربین آن با قابلیت زوم اپتیکی و بزرگ‌نمایی تصویر هدف که در نمایشگر موجود در کابین قابل رؤیت است امکان هدفگیری دقیق تر و اصابت تعداد بیشتری گلوله به هدف و یا ضربه زدن به هدف با تعداد شلیک کمتر و صرف زمان هدفگیری کمتر را می‌دهد.
سامانه الکترواپتیکی نصب شده در این بالگرد علاوه بر دارا بودن قابلیت دید در روز و شب و زوم اپتیکی و دیجیتال و فرستادن بی درنگ تصاویر به سایر واحد‌های زمینی و هوایی دارای مسافت یاب لیزری نیز هست که در این صورت دقت آتش راکت‌های آن را به نحو چشمگیری افزایش خواهد داد.
مشخصات بالگرد شاهد 278
سرنشین: ۵ نفر (یک خلبان و ۴ سرنشین)
سقف پرواز خدمتی: ۴۱۱۵ متر از سطح دریا
سقف پرواز ایستایی (IGE) : ۳۹۶۰ متر از سطح دریا
سقف پرواز ایستایی (OGE) ۲۷۴۰ متر از سطح دریا
حداکثر نرخ صعود: ۶٫۵ متر بر ثانیه
حداکثر سرعت: ۲۲۶ کیلومتر بر ساعت
حداکثر برد عملیاتی (پرواز در ارتفاع ۱۵۰۰ متری): ۶۵۵ کیلومتر
مداومت پروازی: بیش از ۴ ساعت
طول: ۱۱٫۸۴ متر
عرض: ۱٫۹۲ متر
ارتفاع: ۲٫۹۸ متر
قطر پروانه اصلی بالگرد: ۱۰٫۱۶۰ متر
قطر پروانه دم بالگرد: ۱٫۵۷ متر
وزن خالی: ۷۵۰ کیلوگرم
حداکثر وزن برخاست: ۱۴۵۰ کیلوگرم
حداکثر قدرت موتور: ۴۲۰ اسب بخار
جنگ‌افزارها
تیربار ۱۲٫۷ میلیمتری ان‌اس‌وی
۱۴ راکت هیدرا ۷۰
نویسنده: سید رضا میرطاهر
/ 114
