گیاه گشنیز با نام علمی Sativum Coriandrum یک سبزی معروف خوراکی است که در اکثر نقاط ایران پرورش یافته و بصورت تازه یا خشک کرده مصارف غذایی دارد. گشنیز سرشار از ویتامین C است و میوه یا تخم آن به مصارف دارویی می رسد.
گشنیز گیاهی علفی به ارتفاع 30 تا 60 سانتی متر و دارای ساقه راست، شفاف و کم و بیش شیاردار است. منشاء اصلی آن را به نواحی جنوب غربی آسیا و مدیترانه نسبت می دهند ولی امروزه آنچنان توسعه و پراکندگی یافته که در نواحی مختلف آسیا، اروپا و حتی آمریکا پرورش می یابد. گشنیز گلهای کوچک ریز به رنگ سفید یا صورتی و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد.
برگهای آن بر دو نوع متمایز یکی در قسمت پایین ساقه و دارای بریدگیهایی کم عمق و دندانه دار است و دیگری در طول ساقه بصورت رشته ای باریک و نخی شکل است. قسمت مورد استفاده گشنیز از نظر درمانی، میوه آن است که کروی شکل و ریز است. رنگ میوه گشنیز مایل به زرد است و در حالت تازه بوی کمی تند دارد ولی تدریجا بوی آن مطبوع می شود.
گفتنی است شکل ظاهری میوه، رنگ و مواد متشکله آن بر حسب محل پرورش گیاه و نژادهای آن متفاوت است. از نظر خواص درمانی میوه گشنیز نیرو دهنده، هضم کننده غذا، ضد کرم، ضد نفخ، مدر (ادرار آور) ضد تشنج و ضد صرع است.
مصرف میوه گشنیز به عنوان مقوی معده و به منظور معطر ساختن بعضی از اغذیه و شیرینی ها در خانواده های ایرانی معمول است. ولی مهمترین خواص آن ضد میکروب، ضد قارچهای بیماری زا، کم کننده قندخون و ضد چربی بودن آن است، ضمن اینکه این میوه گیاهی در درمان گریپ و سینوزیت نیز بکار می رود.
بمنظور استفاده درمانی بیمار می تواند صبح و ظهر و شب یک یا دو قاشق چایخوری از پودر تخم گشنیز را میل نماید، اما در درمان گریپ و سینوزیت باید پودر تخم گشنیز (چهار قاشق چایخوری) را دم کرده بخور دهند، سپس محلول حاصل را صاف نموده با افزودن کمی شیرینی دو فنجان در روز بخورند.
ذکر این نکته ضروری است که در مصرف میوه گشنیز نباید زیاده روی شود، زیرا مصرف زیاد میوه، اسانس میوه و حتی شیره گیاه نوعی حالت گیجی به شکل خستگی مفرط منجر به خواب عمیق همراه با عوارض ماهیچه ای بوجود می آورد. با در نظرگرفتن تمامی خواص گشنیز این هشدار را به خاطر داشته باشید که مصرف زیاد آب گشنیز خام شدیدا زیان آور است.
116
