پایگاه اطلاع رسانی فرنسوی زبان «بلوار اکستریور» در یادداشتی به بررسی اوضاع ترکیه و برگزاری انتخابات زود هنگام در این کشور پرداخت؛
«رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه تصمیم گرفت، زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی را جلو انداخته و این انتخابات را به جای نوامبر سال 2019 در 24 ماه ژوئن سال جاری برگزار کند.
ترکیه یک سال پیش در 24 ماه آوریل سال 2017 شاهد برگزاری همه پرسی بود که رژیم این کشور را از پارلمان محور به رژیم رئیس جمهوری محور مبدل کرد.
به این ترتیب اولین مرد قدرتمند ترکیه با بهره برداری از موج ملی گرایی در کشور که با حمله نظامی ارتش به سوریه همراه شد، اختیارات خود را افزایش داد.
«فرانسیس گوتمن» سفیر سابق فرانسه در اسپانیا به همراه شماری از کارشناسان مسایل سیاسی در انجمنی موسوم به گروه بیست در یادداشتی ضمن تحلیل تاریخ معاصر ترکیه، اهداف احتمالی فرانسه در این کشور را بررسی کرد.
وی در یاداشت خود نوشت:
از دمکراسی تا دیکتاتوری قانونی
جمهوری پارلمانی و لائیک ترکیه در سال 1923 توسط مصطفی کمال آتاتورک بنیان گذاشته شد. 80 درصد جمعیت ترکیه را مسلمانان تشکیل می دهند و 70 درصد از این تعداد، مسلمانان پایبند هستند.
مسلمانان درترکیه
پس از جنگ دوم جهانی مذهبیون قدرت گرفتند. ارتش از طریق کودتا حکومت لائیک آتاتورکی را بر کشور حاکم کرد. سپس شاهد دوره ای از حاکمیت بی ثباتی های سیاسی بودیم. در جریان این بی ثباتی ها جنبش های اسلامی توسعه یافتند. در سال 2002 حزب عدالت و توسعه قدرت را در ترکیه در دست گرفت و اردوغان به عنوان نخست وزیر انتخاب شد.
اردوغان طی ده سال با توسل به لیبرالیسم اقتصادی، اعطای برخی آزادی های فردی و بازگشت به ارزش های سنتی مذهبی، بر کشور حاکم بود. خارجی ها به ویژه اروپایی ها نیز به حکومت ترکیه به چشم نمونه ای موفق از یک حکومت مذهبی میانه رو می نگریستند.
اما رفته رفته نشانه هایی از استبداد نمایان شد. در سال 2013 مردم در استامبول و 24 شهر دیگر ترکیه علیه این استبداد تظاهرات کردند اما تظاهرات به شدت سرکوب شد.
حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی ژوئن سال 2015 اکثریت قاطع کرسی های مجلس را از دست داد.
در ماه دسامبر انتخابات پارلمانی مجدد همراه با تهدید خبرنگاران برگزار شد. خبرنگاران تهدید و به موضع گیری علیه احزاب مخالف دولت مجبور شدند، عده زیادی دستگیر و خبرنگاران زیادی تحت تعقیب قرار گرفتند.
در این بحبوحه، آنکارا در ماه ژوئن و پس از حمله تروریستی در شهر سروج مذاکره با حزب پ ک ک را قطع کرد و سرکوب کُردها از سر گرفته شد.
کودتای نظامی سال 2016 که برنامه ریزی منسجمی نداشت و فقط گروهی از نظامیان از آن حمایت می کردند، با شکست مواجه شد.
کودتای نظامی در ترکیه
شکست کودتا با پاکسازی های گسترده همراه شد.
نزدیک به 30 درصد ژنرال های ارتش، از جمله رئیس ستاد مشترک ارتش از کار برکنار شدند. در بخش های دولتی و اداری 150 هزار نفر اعم از پلیس، قاضی، کارمند عالی رتبه، دانشگاهی و آموزگار پاکسازی شدند. روزنامه ها و شبکه های تلویزیونی تعطیل و خبرنگاران زیادی به زندان افتادند. در مجموع بیش از 50 هزار نفر به زندان افتادند.
کودتای نافرجام به دسیسه چینانِ وابسته به عبدالله گولن، مخالفان لیبرال و چپ، افسران کمالیزم و کردها نسبت داده شد. در فهرست اسامی زندانیان نام 15 نماینده پارلمان نیز به چشم می خورد.
تمامی کشور به کنترل حزب حاکم در آمده است. ارتش که به شکل فزاینده ای سوی اسلامی شدن در حرکت بود، می بایست وفاداری ایدئولوژیکی خود به رئیس جمهوری را اثبات کند. صنایع تسلیحاتی نیز تحت کنترل دولت قرار گرفته است.
آزادی مطبوعات وجود ندارد و گروه های رسانه ای مهم توسط وابستگان اردوغان خریداری شده اند. 24 هزار حقوقدان برکنار شده اند. اعضای شورای قضات و دادستان ها توسط رئیس جمهوری معرفی می شوند و پارلمان در کنترل حزب عدالت و توسعه قرار دارد.
انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی که قرار بود در سال 2019 برگزار شود، در ژوئن سال جاری برگزار خواهد شد. به نظر می رسد که انتخابات ریاست جمهوری برای اردوغان یک موفقیت خواهد بود. وی در برابر مخالفانی که چندان سازماندهی شده عمل نمی کنند، قرار خواهد گرفت.
اردوغان همچنان محبوب است. از زمان به قدرت رسیدن اردوغان، ترکیه رشد اقتصادی خوبی داشته است. البته رشد اقتصادی این کشور و ارزش پول ملی این کشور اندکی کاهش یافته است. از طرف دیگر وی با سیاست های خارجی خود و با شکوفایی ترکیه مدرن، این یادگار عثمانی حس ملی گرایی ترک ها را تحریک کرده است.
سیاست خارجی تهاجمی
ترکیه در طول 5 سال گذشته به غرب نزدیک شده است. این کشور در گذشته مرز ناتو با شوروی بود. ترکیه به ناتو، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و سازمان امنیت و همکاری اروپا ملحق و در سال 1963 نامزد عضویت در جامعه اقتصادی اروپا شد. علاوه بر این، ترکیه با عضویت در کنفرانس همکاری های اسلامی با جهان اهل سنت نیز رابطه دارد.
در ابتدای کار دولت اردوغان، ترکیه به تحریک داوداغلو وزیر امور خارجه، سیاست «نو عثمانی» را در پیش گرفت؛ اما این اقدام پاسخگوی انتظارات وی نبود. از این رو در کسوت یکی از رهبران اهل سنت، روی مسایل ویژه ای چون مسئله کردها، سوریه و ... متمرکز شد. از سوی دیگر در خاورمیانه، ثبات بر روابط ترکیه با ایران حاکم است و آنکارا در کردستان ایران از نفوذ زیادی برخوردار است.
امروز تنش بین ترکیه و غربی ها به ویژه آمریکایی ها تشدید شده، اما این تنش ها تا زیر سوال رفتن عضویت ترکیه در ناتو پیش نرفته است. از طرف دیگر، ترکیه با روسیه ائتلاف غیرمنتظره ای تشکیل داده است.
حساسیت روی مسئله کردها
مسئله کردها در ترکیه به یک مسئله حساسِ مهم مبدل شده است. هدف اصلی ترکیه جلوگیری از ایجاد منطقه ای کردنشین در شمال سوریه تحت کنترل یگان های مدافع خلق که همان پ ک ک از نوع سوری است.
طرح ایجاد "روژاوا" - کردستان سوریه – با هدف ایجاد یک سرزمین یکپارچه تحت کنترل کردها که از قامشلی واقع در شمال شرقی سوریه تا عفرین در شمال غربی سوریه امتداد دارد، مطرح شده است. طرح روژاوا به طور غیرمستقیم از حمایت غربی ها برخوردار است، اما اجرای آن با مشکلاتی همراه است از جمله این که کردها در این سرزمین در اکثریت قرار ندارند.
ترکیه در بیستم ماه ژوئیه سال 2017 مداخله نظامی در سوریه را آغاز کرد. آنکارا با هدف جلوگیری از سلطه یگان های مدافع خلق بر منطقه عفرین و ممانعت از ایجاد یکپارچگی در کردستان سوریه، به این کشور حمله کرد. در حقیقت حضور نیروهای ویژه ارتش آمریکا و فرانسه در منبیج مانع ادامه عملیات نظامی ترکیه به سوی قامشلی شد.
تنش ها با کشورهای غربی
غربی ها از وضعیت حقوق بشر در ترکیه انتقاد می کنند، از تحویل گولن به آنکارا خودداری کرده و برخی از نزدیکان اردوغان را به اتهام پولشویی تحت تعقیب قرار داده اند. این مسایل روابط بین ترکیه و غربی ها را پرتنش کرده است. اما حمایت غربی ها از کردها تنش بین آنکارا و پایتخت های غربی به ویژه واشنگتن را بیش از پیش افزایش داد. آمریکا آموزش و تجهیز 3 هزار نیروی کرد را با هدف برقراری امنیت در مرزهای بین دو کشور سوریه و ترکیه برعهده گرفت.
ترکیه نیز در استفاده از پایگاه اینجرلیک از سوی غربی ها مشکل تراشی کرد.: یکی از کارکنان کنسولگری آمریکا در استانبول و چندین تن از شهروندان آمریکایی دستگیر شدند و یک کشیش تحت تعقیب قرار گرفت.
روابط ترکیه با اروپایی ها نیز دستخوش تنش و آشوب شده است. روند مذاکرات برای پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا در پی اتخاذ سیاست های سرکوبگرانه آنکارا در قبال مخالفان متوقف شد. اما باید توجه داشت که احساسات ملی گرایانه موجب کاهش تمایل شهروندان ترک به عضویت کشورشان به اتحادیه اروپا شده است.
ائتلاف با روسیه
نزدیکی ترکیه و روسیه – این دو دشمن قدیمی - در راستای واقعیات سیاس محقق شده است.
نزدیکی ترکیه و روسیه
از نظر روسیه، ترکیه یک بازار 81 میلیون نفری، مسیر عبور گاز پس از دور زدن اوکراین و همکاری مناسب برای یافتن راهکار سیاسی برای سوریه است.
برای ترکیه نیز ائتلاف با روسیه تاکیدی بر استقلال این کشور در برابر آمریکاست. از نظر آنکارا نزدیکی به مسکو مانع کمک های روسیه به پ ک ک و یگان های مدافع خلق در سوریه می شود.
همکاری های بین روسیه و ترکیه در زمینه های مختلف گسترش یافته است: ترکیه در روند صلح سوریه در آستانه مشارکت کرده، توافقنامه ای برای ساخت اولین مرکز هسته ای تولید برق و توافقنامه نامه ای برای ایجاد خط لوله نفت «ترک استریم» منعقد کرده است. اما به هر ترتیب این همکاری ها اختلاف نظر دو کشور در موارد مختلف از جمله آینده سوریه را مرتفع نکرده است. ترکیه خواستار حذف بشار اسد است. از طرف دیگر این کشور از حملات آمریکا، انگیس و فرانسه به سوریه حمایت کرد. این در حالی است که حمله یاد شده از سوی روس ها مورد انتقاد قرار گرفت.
ادعای رهبری جهان اسلام
ترکیه به روشنی خود را رهبر جهان سنی معرفی می کند. این کشور ریاست کنفرانس همکاری اسلامی را بر عهده دارد و در راس جنبش مخالفت با انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس قرار گرفته است اما تحقق این جاه طلبی با موانع متعددی مواجه شده است.
ترکیه در منطقه ای که اکثر کشورهایش عرب هستند، عرب نیست. اسلام ترکیه به تفکرات اخوان المسلمین گره خورده است. شمار زیادی از اعضای اخوان المسلمین که در کشورهای منطقه تحت تعقیب هستند، در ترکیه حضور دارند. ترکیه در جریان تحریم قطر؛ از سوی عربستان، امارات متحده عربی و مصر، جانب قطری ها را گرفت. در کل روابط ترکیه با کشورهای مسلمان همسایه به ویژه عربستان سعودی (اصلی ترین رقیبش) تیره شده است.
سیاست فرانسه در قبال ترکیه چیست؟
حکومت ترکیه هر چه باشد و تصویر این کشور هر چقدر هم که تیره باشد، نباید فراموش کرد که ترکیه مهم ترین کشور منطقه است و در نبرد با تروریسم و همچنین در ثبات منطقه ای نقشی اساسی و مهم ایفا می کند. از طرف دیگر پذیرش 3 میلیون مهاجر که عمدتا از اتباع سوریه هستند، این کشور را در برابر اروپا در موضع برتر قرار داده است.
به تمامی این ها، منافع اقتصادی فرانسه در ترکیه نیز افزوده می شود. فرانسه همزمان ششمین خریدار کالاهای ترکیه و ششمین تامین کننده نیازهای این کشور است. علاوه براین فرانسه یکی از مهم ترین سرمایه گذاران خارجی در ترکیه قلمداد می شود. سیصد شرکت فرانسوی به ویژه در بخش خودرو با 50 هزار کارمند و کارگر در ترکیه فعال هستند.
اهداف فرانسه در ترکیه این طور توصیف می شوند:
- بهبود روابط با دولت قانونی ترکیه، زیرا هنوز جایگزین مناسب و جدی برای آن وجود ندارد.
- پایان دادن به مواضع مبهم در مورد پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا.
- تقویت روابط اقتصادی. عقد قراردادی با ترکیه در ماه ژانویه سال جاری در زمینه تحقیق در خصوص یک سیستم دفاع ضد هوایی و موشکی نشان می دهد که تیرگی روابط در همکاری بین دو کشور حتی همکاری در زمینه های حساس، مانعی ایجاد نکرده است.
- تقویت همکاری دوجانبه در نبرد با تروریسم.
- کاهش حمایت از کردهای پ ک ک و یگان های مدافع خلق. این کردها بیشتر از آن که به ریشه کن کردن داعش فکر کنند، با هدف ایجاد یک منطقه یکپارچه (کردستان سوریه) به استقرار در مناطق عرب نشین و ترکمن نشین فکر می کردند. تحقق احتمالی چنین خواسته ای قطعا خشم اعراب و متعاقبا موج جدیدی از خشونت ها را به دنبال خواهد داشت.
- توجه به نقاط اشتراک در خصوص سوریه؛ در حالی که تلاش ها برای حل سیاسی بحران چه در ژنو و چه در آستانه با ناکامی مواجه شده اند.
140/110
