در این راستا، دولت ازبکستان اعلام کرده است قصد دارد تا آغاز سال 2023 میلادی زبان ازبکی را به‌طور کامل از الفبای سیریلیک روسی جدا و از الفبایی لاتین استفاده کند. وزارت دادگستری ازبکستان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: دولت تاشکند تاریخ مشخص‌شده و نقشه راه این طرح را تائید کرده است.
پیش‌ازاین، جمهوری‌های آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی، اروپای شرقی و مرکزی حذف پسوند نام خانوادگی و خط و زبان روسی را در دستور کار قرار داده بودند.
در همین ارتباط، برخی کشورهای این مناطق پس از اعلام حذف خط و زبان روسی، از مواضع خود عدول کرده و بار دیگر موضوع استفاده از خط و زبان روسی را در دستور کار قرار داده‌اند. به‌عنوان مثال، جمهوری آذربایجان پیش از جنگ قره‌باغ، تلاش کرد زبان روسی را از گفتمان رسانه‌ها و جامعه این کشور بزداید. اما پس از مدتی و احتمالاً تحت فشارهای روسیه، بار دیگر به زبان روسیه به‌عنوان یک اولویت بازگشته است.
در این زمینه، "پیوتر کلومتس" کارشناس سیاسی در حوزه آسیای مرکزی و قفقاز، گفته است: «با نگاهی به حوادث اخیر قره‌باغ و دوری نخست‌وزیر ارمنستان از روسیه این موضوع کاملاً درک می‌شود که فاصله گرفتن کشورهای این حوزه از مسکو، مخاطرات برای کشورهای منطقه آسیای مرکزی و قفقاز در پی خواهد داشت.»
دور شدن کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از فرهنگ روسی
بدیهی است که حذف خط و زبان روسی می‌تواند کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی را از فرهنگ روسی دورتر و در نهایت مستقل‌تر کند.
درحالی‌که رهبران کشورهای این حوزه در تمامی نشست‌های رسمی در سال‌های پس از استقلال از سال 1991 میلادی، همواره به زبان روسی با یکدیگر گفتگو کرده‌اند.
این موضوع نشان می‌دهد که کشورهای این منطقه تحت فشارهای خارجی به سمت تغییر خط و زبان لاتین یا روسی متمایل و ترغیب شده‌اند. این در حالی است که آداب‌ورسوم ملت‌ها به زور و اجبار تغییر نمی‌کند و حیات یک فرهنگ به حیات همان ملت بستگی دارد.
ناگفته نماند که در جمهوری‌های آسیای مرکزی، زبان روسی به‌عنوان زبان دوم مطرح است. در حقیقت، یکی از قواعد نانوشته و معتبر دوران شوروی، شرط ارتقا در نظام سیاسی و اداری را آشنایی کامل به زبان روسی منوط کرده است.
درعین‌حال، جمهوری‌های این منطقه از نظر جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و زبانی از غرب فاصله دارند. علاوه بر این، تلاش اخیر ازبکستان برای پیوستن به صفوف کشورهایی که حذف خط و زبان روسی را در دستور کار قرار داده‌اند، با تشکیل و تقویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیاز به زبان روسی بیش از پیش تقویت شده است.
با توجه به این شرایط، این درک فزاینده وجود دارد که این موضوع نیاز به یک رویکرد منطقی و عقل سلیم دارد و نباید مشکلات زبانی، سیاسی شود.
در این میان، باید گفت: ازبکستان یکی از کشورهای آسیای مرکزی است که به ضرورت‌های برخورداری از دولت ملی پایبندی بیشتری نشان می‌دهد.
علت اینکه رهبران ازبکستان که ادعای تشکیل دولت بزرگ را در طول تاریخ داشته‌اند و گاه نیز این ادعا را در مورد همسایگان خود مطرح می‌کرده‌اند، احساسات ملی‌گرایانه بسیار بالاست.
در کنار این عامل، تسلط ازبک‌ها در بافت قومی کشور موجب شده است تا به‌آسانی وحدت زبانی در این کشور تحقق یابد.
با وجود این واقعیت، باید گفت: دولت مران ازبک در سال‌های گذشته بنا بر ملاحظات سیاسی یا اقتصادی و رابطه با روسیه، نتوانسته‌اند اهداف خط و زبان ملی خود را محقق سازند.
به نظر می‌رسد تلاش‌های دولت تاشکند برای حذف خط و زبان روسیه بار دیگر با موانع مواجه شود. بعید است که در کوتاه‌مدت دولت تاشکند بتواند خط و زبان روسی را از جامعه ازبکستان حذف کند. //114
نویسنده: طالبی
