دکترین مونرو در ۲ دسامبر ۱۸۲۳ توسط «جیمز مونرو» رئیس‌جمهور وقت آمریکا اعلام شد.
این دکترین مخالف استعمار یا دخالت قدرت‌های اروپایی در کشورهای تازه استقلال یافته قاره آمریکا بود. مونرو در تبیین سیاست خارجی خود که به نام دکترین مونرو شهرت یافت اعلام کرد: "دولت ایالات متحده آمریکا از دخالت در جنگ‌های اروپاییان و مستعمرات آنها و مداخله در مناطق دور از آمریکا خودداری می کند؛ اما هر نوع اقدام اروپاییان یا فعالیت استعماری آنها در قاره آمریکا را خصمانه تلقی می نماید."
از مظاهر اصلی اجرای این دکترین، جنگ آمریکا علیه اسپانیا در سال ۱۸۹۸ بود، اما «وودرو ویلسون» رئیس جمهور وقت آمریکا با وارد کردن آمریکا به جنگ جهانی اول در سال 1917 این دکترین را زیر پا گذاشت.
آمریکا طی قرون نوزدهم، بیستم و بیست و یکم در چارچوب دکترین مونرو ضمن چپاول ثروت کشورهای آمریکای لاتین، با روی کار آوردن و حمایت از دولتها وسران دولت های راست گرا و نیز انجام دادن کودتاهای متعدد سیطره خود را بر این منطقه تثبیت کرده است.
این دکترین در دهه‌های اخیر به دستاویزی برای آمریکا تبدیل شده تا مداخله در امور همسایگان خود را با هدف روی کار آوردن دولتهای همسو توجیه کند.
مقام‌های ارشد آمریکایی به ندرت صراحتاً به پیروی از این دکترین اذعان می‌کنند. با این حال واشنگتن در قرن بیستم و با روی کار آمدن دولتهای چپگرا مانند دولت «فیدل کاسترو» در کوبا در سال 1959، «ساندنیست» ها در نیکاراگوئه در سال 1979 و «هوگو چاوز» در سال 1999 در ونزوئلا و همچنین روی کار آمدن سران استقلال طلب در بولیوی و برخی کشورهای دیگر تلاش مستمری را برای مقابله دولتها و سران چپگرا انجام داده است.
تلاش آمریکا برای سرنگونی دولت مادورو
آمریکا در مرحله کنونی تمرکز خود را بر سرنگونی دولت چپگرای ونزوئلا و «نیکلاس مادورو» رئیس جمهور قانونی این کشور قرار داده است.
به گفته مادورو: "دولت ترامپ با جنگ‌طلبی می‌خواهد کنترل ونزوئلا را در دست بگیرد."
بحران سیاسی در ونزوئلا ازاواخر ژانویه 2019 وارد مرحله جدید شده است. «خوان گوایدو» رهبر مخالفان در 23 ژانویه خود را رئیس جمهور این کشور نفت خیز آمریکای لاتین اعلام کرده و خواهان اعلام وفاداری ارتش ونزوئلا و خلع قدرت از نیکلاس مادورو رئیس جمهور قانونی این کشور شد، اقدامی که دولت و ملت ونزوئلا آن را کودتا علیه نیکلاس مادورو رئیس جمهوری منتخب مردم برشمردند.
بدین ترتیب آمریکا و متحدانش با اعمال تحریم و حمایت از مخالفان دولت ونزوئلا تلاش می کند، دولت قانونی این کشور را که رویکردی ضد آمریکایی دارد سرنگون کنند.
خوان گوایدو نیز که مواضع و اقداماتش کاملا هماهنگ با آمریکا است، از این خواسته واشنگتن حمایت کرده و خواستار اقدام طرفدارانش برای ایجاد اغتشاش و ناامنی علیه دولت قانونی ونزوئلا شده است. گوایدو از هوادارانش خواسته که به خیابان ها بیایند و به اعتراضات دامنه دار بپردازند.
آمریکا در چارچوب دکترین مونرو به عنوان قدرت مداخله گر در امریکای لاتین از جمله ونزوئلا از ادعاهای گوایدو حمایت کرده و خواهان به رسمیت شناختن وی به عنوان رئیس جمهور ونزوئلا ازطرف سایر کشورهای جهان شده است.
استفاده آمریکا از ابزارهای اقتصادی علیه دولت مادورو
واشنگتن در حال حاضر بر استفاده ابزارهای اقتصادی علیه دولت چپگرای ونزوئلا و نیکلاس مادورو تمرکز کرده و به مصادره دارایی های ونزوئلا در آمریکا پرداخته است. همچنین دولت آمریکا برای به زانو درآوردن دولت ونزوئلا، تحریم های جدیدی را علیه این کشور اعمال کرد. آمریکا ماه گذشته نیز صنعت نفت ونزوئلا را تحریم کرد. واشنگتن در عین حال به تشویق فرماندهان ارتش ونزوئلا به کودتا علیه دولت قانونی این کشور می پردازد.
آمریکا با حمایت از رهبر مخالفان دولت ونزوئلا به دنبال انجام کودتا در این کشور است. خوان گوایدو رهبر مخالفان دولت ونزوئلا که حمایت آشکار آمریکا و متحدانش، خود را رئیس جمهور ونزوئلا خوانده مدام خواهان مداخله آمریکا در ونزوئلا شده است، اقدامی که دولت و ملت ونزوئلا آن را کودتا علیه نیکلاس مادورو رئیس جمهور منتخب مردم تلقی می کنند.
بسیاری از کشورها از جمله ایران، روسیه و چین هم این رفتار آمریکا را محکوم و بر لزوم احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ونزوئلا تأکید کرده اند. آمریکا همراه با شرکای خود در آمریکای لاتین و اروپا تلاش می کند در راستای خواسته ها و اهدافش، گوایدو را به زور و با اعمال فشارهای سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی به ونزوئلایی ها تحمیل کند.
به گفته «واسیلی نبنزیا» نماینده دائم روسیه در سازمان ملل: "واشنگتن در تلاش است، تنش ها در ونزوئلا را تشدید و سناریوی تغییر رژیم را این بار در این کشور پیاده کند."
در حالی که تلاش‌های آمریکا و متحدان غربی این کشور برای براندازی دولت قانونی ونزوئلا و نیکلاس مادورو همچنان ادامه دارد، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی دولت آمریکا با اشاره به دکترین مونرو به صراحت آمریکای لاتین را حوزه نفوذ خصوصی واشنگتن دانست.
بولتون گفت: "ایالات متحده حق دارد برای دستیابی به اهداف دکترین مونرو، در امور داخلی کشورهای آمریکا لاتین دخالت کند."
نقشه تکراری واشنگتن برای نیکاراگوئه و کوبا
بعد از اقدامات مخفیانه آمریکا برای راه‌اندازی کودتا در ونزوئلا وتلاش برای سرنگونی دولت قانونی نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور این کشور، به‌نظر می‌رسد که واشنگتن نقشه مشابهی را برای نیکاراگوئه و در مرحله بعد برای کوبا مد نظر دارد.
آمریکا بر خلاف موازین و قوانین بین المللی به مداخله بی پرده در امور داخلی نیکارگوئه مبادرت کرده و آشکارا از مخالفان دولت این کشور حمایت می کند.
واشنگتن در چارچوب مطرح کردن ادعاهای حقوق بشری علیه دولتهای چپگرای آمریکای لاتین، فشارهای سیاسی علیه دولت چپگرای نیکاراگوئه و «دانیل اورتگا» رئیس جمهور این کشور را تشدید کرده است.
بولتون که کینه شدیدی از اورتگا دارد از آشوبگران در نیکاراگوئه به عنوان فعالان مدنی یاد کرده است. برخلاف ادعاهای بولتون، واقعیت این است که مخالفان دولت اورتگا در تظاهرات ژوئیه 2018 چهار پلیس و یک معلم را به قتل رسانده و به همین دلیل برخی از آنها به حبس های طویل المدت محکوم شدند.
نیکاراگوئه از آوریل 2018 شاهد ناآرامی و اعتراضات مخالفان دولت است و این افراد خواستار کناره گیری اورتگا از ریاست جمهوری هستند.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا نیز در اظهاراتی مداخله جویانه خواهان براندازی دولت چپگرای نیکاراگوئه و دانیل اورتگا رئیس جمهور این کشور شده است.
ترامپ در 18 فوریه گفت: "روزهای اورتگا به شماره افتاده‌اند و مردم نیکاراگوئه به زودی آزاد خواهند شد."
لبته رویکرد کلی دولت ترامپ، خصومت آشکار و شدید با دولتها و سران چپگرا در آمریکای لاتین است و اکنون سه کشور ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه در معرض توطئه های آشکار و پنهان واشنگتن قرار دارند.
به گفته نیکلاس مادورو: "دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا تمام تلاش خود را به کار بسته است تا در منطقه آمریکای جنوبی بحران سازی کند، اما هر اقدامی که آمریکا انجام داده با شکست مواجه شده است."
درباره ونزوئلا، دولت ترامپ از خوان گوایدو آشکارا حمایت کرده و ضمن اعمال تحریم های گسترده اقتصادی، تلاش می کند تا ارتش ونزوئلا را تشویق به کودتا علیه نیکلاس مادورو رئیس جمهور قانونی این کشور کند.
همچنین ترامپ بر خلاف «باراک اوباما» رئیس جمهور قبلی آمریکا که بعد از چند دهه بار دیگر روابط سیاسی و دیپلماتیک بین واشنگتن و هاوانا را برقرار کرد و درصدد کاهش تحریم های ظالمانه آمریکا علیه کوبا بود، نه فقط بر اعمال فشار بیشتر بر کوبا تاکید کرده بلکه خواهان کاهش روابط سیاسی دو کشور است.
«میگوئل دیاز کانل» رئیس جمهور کوبا با اشاره به فشارهای واشنگتن گفته است: "هاوانا زیر بار هیچ گونه شرط و شروطی از جانب کشورهای خارجی به خصوص آمریکا نخواهد رفت."
واکنش روسیه به دخالت های واشنگتن در آمریکای لاتین
موضع گستاخانه مقامات دولت ترامپ به ویژه «جان بولتون» مشاور امنیت ملی کاخ سفید که به صراحت از حق واشنگتن برای مداخله در آمریکای لاتین سخن به میان آورده با واکنش شدید روسیه مواجه شده است.
مسکو بر این اعتقاد است که آمریکا حق دخالت در امور داخلی دیگر کشورها را ندارد. در این راستا «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه ضمن محکوم کردن مواضع مداخله جویانه آمریکا درباره ونزوئلا و تهدیدهای این کشور، موضع «جان بولتون» درباره اینکه واشنگتن حق دخالت در ونزوئلا دارد را «متکبرانه» و غیرقانونی خواند.
لاوروف اظهار داشت: "اینکه گفته شود دکترین مونرو را می‌توان برای ونزوئلا به کار برد، توهینی به همه کشورهای آمریکای لاتین است. ما تهدیدهای رسمی واشنگتن را شنیدیم، اینکه گفته شد که بعد از ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه (مقصد تهدیدها و مداخلات آمریکا) هستند."
از دیدگاه مسکو، دولت ترامپ قصد دارد تا هر چه زودتر به اصطلاح کار ونزوئلا را تمام کند تا در گام های بعدی به براندازی دیگر دولتهای چپگرای آمریکای لاتین به ویژه نیکاراگوئه و کوبا بپردازد.
این در حالی است که بسیاری از کشورها از جمله ایران، روسیه و چین رفتار مداخله گرانه و تجاوزکارانه آمریکا را محکوم و بر لزوم احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ونزوئلا تأکید کرده اند.
در عین حال با وجود، فشارها و توطئه های آمریکا اما شواهد نشان می دهد که دولتهای چپگرای آمریکای لاتین، با توجه به حمایتهای مردمی همچنان در برابر تلاش واشنگتن برای براندازی آنها مقاومت می کنند.
نویسنده: سيدرضا مير طاهر
تهیه شده در «گروه گروه اروپا، آمریکا و آفریقا» اداره کل خبر و تفسیر برون‌مرزی
116
