حضرت عبدالعظيم (ع) در چهارم ربيع الثانى سال 172 هجرى در شهر مدينه چشم به جهان گشود. حضرت عبدالعظيم (ع) فرزند عبدالله بن علي، از نوادگان امام حسن مجتبى (عليه‌السلام) است كه نسبتش با چهار واسط به آن حضرت مي‌رسد.
عبدالعظيم و از راويان حديث ائمه معصومين (ع) و نيز از چهره‌هاى بسيار محبوب و مورد اعتماد نزد اهل بيت عصمت و طهارت(ع) به شمار مي‌رفت.
دوران وى گرچه عصر حاكميت عباسيان و ايجاد خفقان و سختگيرى بود، ولى مدافعان دين و حافظان مكتب كه روايات امامان را ثبت و نقل مي‌كردند نقش عمده‌اى در پاسدارى و صيانت از فرهنگ والاى اهل بيت (ع) داشتند و اين بزرگوار يكى از سنگربانان عقيده تابناك امامت محسوب مي‌شد كه در حفظ و انتشار سخنان ائمه اطهار (ع) سخت كوشا بود.
ستايش هاى فراوان ائمه (عليهم‌السلام) از وي، نشان دهنده شخصيت والاى علمى و معنوى وى مي‌باشد.
«شيخ محمد شريف رازي» پيرامون ادب حضرت عبدالعظيم (ع) نسبت به ساحت ائمه معصومين (ع) چنين مي‌نويسد: "رفتار و عادت كريمانه حضرت عبدالعظيم (ع) اين بود كه هر وقت وارد مجلس حضرت امام جواد يا امام هادي (ع) مي‌شد با كمال ادب و خضوع و غايت حيا و تواضع در حاليكه دست‌هاى خود را از ردا بيرون آورده بود،با كمال ادب به محضر آن امام سلام مي‌كرد و امام پس از جواب سلام، او را نزديك خود مي‌خواند و در كنار خويش مي‌نشاند؛ به حدّى كه زانوى مباركش به زانوى مبارك امام مي‌چسبيد و امام كاملاً از احوال او سؤال مي‌كرد كه اين موجب غبطه ديگران مي‌شد."
شيخ صدوق در كتاب «كمال‌الدين» مي‌نويسد: "وقتى كه حضرت عبدالعظيم (ع) خدمت امام هادي (ع) مشرف شد و عقايد خود را اظهار نمود،امام فرمودند: تو از دوستان حقيقى ما هستي."
در فضيلت زيارت مرقد حضرت عبدالعظيم حسني (ع) به اين روايت بسنده مي‌كنيم: "مردى از اهل ري، خدمت امام هادي (ع) رسيد. امام از او پرسيدند، كجا بودي؟ گفت: به زيارت سيدالشهدا (ع) رفته بودم. حضرت فرمودند: بدانكه اگر قبر عبدالعظيم حسني (ع) را زيارت كنى گويا حسين بن علي(ع) را زيارت كرده‌اي."
منزلت حضرت عبدالعظیم علیه السلام
حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام در دانش و تقوا به منزلتی رسید که همواره مورد احترام و اعتماد امام معصوم زمان خویش بود.
نقل شده است که شخصی به نام «اَبا حَمّاد رازی» با تحمّل زحمت های فراوان خود را به سامرا میرساند تا از امام علی النقی علیه السلام مسائلی را بپرسد.
امام علیه السلام پس از پاسخ گفتن به پرسش های حمّاد فرمودند: "ای اباحمّاد، هرگاه با مشکلی از مشکلات دینی یا پرسشی از مسائل اسلامی روبه رو شدی آن مشکل و سئوال خود را با عبدالعظیم حسنی در میان بگذار و از او بخواه تا پاسخ سؤالات تو را بیان نماید و ضمنا سلام مرا هم به او برسان."
امام هادی در جای دیگر به شخصی از اهالی ری میفرمایند: "اگر قبر عبدالعظیم علیه السلام را که در نزد شماست زیارت می کردی مانند کسی بودی که امام حسین علیه السلام را در کربلا زیارت کرده است."
ظلم ستیزی حضرت عبدالعظیم علیه السلام
هر چند حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) همانند بسیاری از فرزندان سادات حسنی در مقابل حکام ظالم عصر خود به قیام مسلحانه و مبارزه نظامی دست نزد، امّا از طریق فعالیت های فرهنگی و روشنگرانه جلوی بسیاری از توطئه های آنان را میگرفت.
وی در این شیوه مبارزه به تحکیم جایگاه امامان معصوم و افشای ستم غاصبان حکومت اسلامی میپرداخت و در سخت ترین اوضاع به گسترش معارف اسلامی و نشر معارف اهل بیت مشغول بود.
نقل می کنند وقتی خلیفه عباسی امام هادی (ع) را زیر نظر گرفته و مانع ارتباط آن حضرت با مردم بود، حضرت عبدالعظیم به هر زحمتی که بود خود را به آن حضرت رساند تا عهده دار مسئولیت هایی از طرف امام هادی (ع) شود. چون متوکل این موضوع را شنید، دستور دستگیری آن حضرت را صادر کرد. در این زمان بود که حضرت عبدالعظیم علیه السلام مجبور به مهاجرت به ری میشود. در اشاره به این حقیقت، در تاریخ مینویسد: از ترس حاکمان ستمگر مجبور به کوچ از شهری به شهر دیگر شد.
یار واقعی امام هادی علیه السلام
حضرت عبدالعظیم (ع) در کسب فضایل و معارف و دوستی و اطاعت از اولیا به منزلتی رسیده بودند که در طول عمر خود، هر یک از سه امام معاصر او (امام رضا، امام جواد و امام تقی (ع) از وی راضی بودند و رفتار، عقاید و موضع گیری های او را تایید می کردند.
وقتی برای انجام دادن پارهای وظایف و کسب تکلیف و رهنمود از امام هادی (ع)، با زحمت فراوان از مدینه به سامرا مسافرت کرد، چون چشم امام هادی (ع) به حضرت عبدالعظیم علیه السلام افتاد فرمود: "ای ابوالقاسم، خوش آمدی به راستی تو از یاران حقیقی ما هستی». به جهت همین منزلت و اطمینان بود که امام هادی علیه السلام او را وکیل و نماینده خود در شهر ری معرفی میکند و به مردم توصیه میفرماید که در حلّ مشکلات دینی خود به ایشان مراجعه کنند."
آثار علمی حضرت عبدالعظیم علیه السلام
یکی از ابعاد مهمّ در شخصیّت حضرت عبدالعظیم علیه السلام مقام و منزلت علمی و دانش و خدمات علمی اوست. وی علاوه بر نقل احادیث از ائمه معاصر خویش کتابهایی نیز تالیف نموده است که این دو اثر از آن جمله است:
1. خطبه های امیرالمومنین علیه السلام : این اثر مشتمل بر چند خطبه مولای متقیان امیرالمومنان علی علیه السلام است.
2. کتاب یوم و لیله: در این اثر درباره وظایف و اعمال مستحب و اخلاقی افراد در هر شبانهروز مطالبی عرضه شده است. با کمال تاسف اصل این اثر همانند بسیاری از آثار ارزشمند اسلامی در طول تاریخ از بین رفته است. در هر حال توضیحات علمای تاریخ و سیره به خوبی گویای این حقیقت است که حضرت عبدالعظیم علیه السلام علاوه بر تلاش برای آموزش عقاید سالم و مراقبت بر عبادات و اعمال فردی و دفاع از اهل بیت علیهم السلام ، به منظور ارشاد تعلیم و تربیت صحیح دینی مردم آثاری را تألیف کردند که هر یک در نوع خود بسیار مفید و موثر بودهاند.
117
