گیاه کرچک با نام علمی communis Ricinus گیاهی یکساله و دارای ساقه ای به ارتفاع 2 متراست، ولی در آب وهوای گرم و مساعد به صورت چند ساله با ظاهر درختچه مانند و به ارتفاع 4 تا 6 متر و گاهی بیشتر مشاهده شده است.
منشاء اصلی گیاه کرچک حبشه بوده و بطوریکه شواهد تاریخی نشان می دهد از آنجا به سایر نواحی جهان انتقال یافته است. مصرف زیاد روغن دانه کرچک موجب شده که این گیاه را در نواحی مختلف جهان پرورش دهند. در ایران نیز زراعت کرچک در استانهای خراسان، بلوچستان و برخی نواحی جنوبی ایران معمول است.
ازنظر مشخصات ظاهری گیاه کرچک برگهایی بزرگ، منفرد و پنجه ای شکــلدارد گلهای آن که در فاصله ماههای مرداد و شهریور ظاهر می شود، به صورت خوشه مجتمع است و میوه اش نیز بصورت غلافی پوشیده از خار و محتوی 3 دانه روغن دار است.
روغن کرچک ازفشردن دانه های بدون پوسته گیاه تهیه می شود، این روغن مایعی غلیظ، چسبنده، بی رنگ یا به رنگ کمی زرد و دارای بو و طعم نامطبوع است و دردمای صفر درجه کدر می شود.
از نظر خواص درمانی روغن کرچک دارای اثرملین و مسهل است، چون مصرف آن باتحریکات روده همراه نیست، درعکسبرداریهای اعضای داخلی بیمار برای آماده شدن به او روغن کرچک می خورانند.
مقدار مصرف آن برای اشخاص بالغ به عنوان ملین یک یا دو قاشق غذاخوری است که مخلوط با کمی آب جوش یا آب لیمو خورده می شود، اما به منظور مسهل برای اشخاص بالغ 15 تا 60 گرم و برای کودکان 1 تا 5 گرم مصرف می شود.
در موارد استعمال خارجی از پماد و لوسیون روغن کرچک در درمان شوره سراستفاده می کنند. روغن کرچک همچنین در تهیه صابون و برخی فرآورده های دارویی و بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می گیرد در طب سنتی روغن کرچک بصورت مالش بر پوست، در موارد درد مفاصل، درد گوش، خارش پوست، رفع لکه های سیاه پوستی، درمان زگیل و بیماریهای قارچی نیز بکار می رود.
افرادی که مبتلا به آپاندیسیت یا انسداد روده هستند نباید از روغن کرچک بعنوان مسهل استفاده کنند. در پایان ذکر این نکته ضروری است که دانه کرچک حاوی یک ماده سمی به نام Ricin است که در هنگام روغن گیری وارد روغن کرچک نمی شود، ولی باید توجه داشت حتی جویدن یک دانه کرچک ممکن است بسیارخطرناک باشد.
116
