رأی الیوم: ناآرامی در شهرهای سودان؛ علل و پیامدهای آن

پایگاه اینترنتی رأی الیوم در گزارشی به قلم «محمد مصطفی» جامع کارشناس امور آفریقا نوشت: اعتراضات شدید چند شهر سودان برای کسانی که از اوضاع این کشور آگاه هستند، تعجب آور نبود زیرا سودان از چندی پیش گرفتار بحران های اقتصادی و سیاسی شدید است و این بحران ها به تازگی شدیدتر شده است به نحوی که زندگی مردم به جهنم تبدیل شده است و مواد غذایی همچون نان، سوخت و دارو کمیاب شده است و به آسانی به دست نمی آید و قبلاً نیز ارزش پول ملی به صورت بی سابقه ای کاهش یافته و پول ملی در بانک ها هم یافت نمی شد.

تظاهرات اعتراض آمیز در چند شهر همچون "الدمازین، الفاشر، نیالا و وَد مَدَنی" برگزار شد و دانشجویان دانشگاه های خارطوم (پایتخت سودان) نیز تظاهرات کردند ولی تظاهرات شهر عطبره در شمال این کشور مهم تر بود به نحوی که آژانس های خبری و رسانه های جهانی به تظاهرات عطبره پرداختند و هشتگ  "شهرها - سودان - قیام" برای اولین بار در صدر ترند جهانی شبکه اجتماعی توئیتر قرار گرفت.

جزئیات اتفاقات عطبره

عطبره دومین شهر مهم استان "نهر النیل" پس از شهر "الدامر" مرکز این استان است.

دفتر شرکت راه آهن دوران استعمار انگلیس در شهر عطبره قرار داد به همین دلیل است که عطبره "شهر آهن و آتش" نامیده می شود.

عطبره شهری کارگرنشین است و به همین دلیل در طول تاریخ معاصر خاستگاه اعتراضات کارگری علیه نظام های حاکم دیکتاتور بود.

دفتر ریاست دانشگاه "وادی النیل" و چند کارخانه سیمان و صنایع مواد غذایی سبک نیز در شهر عطبره قرار دارد.

اولین تظاهرات شهر عطبره روز 19 دسامبر کنونی آغاز شد و این تظاهرات را دانش آموزان و کارگران راه آهن در اعتراض به علت کمیاب شدن نان برگزار کردند و خیابان منتهی به ساختمان رادیو و تلویزیون را بستند.

تظاهرات دیگری نیز در منطقه "الحصایا" برگزار شد و معترضان ساختمان حزب حاکم "کنگره ملی" را سنگ باران کردند و چند تظاهرات دیگر در مناطق دیگر برگزار شد و تعداد مشارکت کنندگان در تظاهرات "خیابان تلویزیون" به 3 هزار نفر رسید.

مهمترین بخش این تظاهرات ها این بود که تظاهرات کنندگان در خیابان "سینما" شعار سرنگونی نظام را سر دادند و گروهی از نیروهای یگان توپخانه که با یک دستگاه نفربر در حال عبور از محل تظاهرات بودند، در واکنش به شعار "ارتش با ما است" تفنگ های خود را به نشانۀ همبستگی با معترضان تکان دادند.

یکی از صحنه های مهم تظاهرات شهر عطبره آتش زدن ساختمان دو طبقۀ دفتر حزب حاکم بود و معلوم نیست که چه کسی این ساختمان را به آتش کشید و آیا کسانی که ساختمان حزب حاکم را آتش زدند، معترضان عصبانی بودند یا افراد دیگری؟

شک و تردیدهایی درباره آتش سوزی های اخیر سودان وجود دارد به نحوی که مخالفان معتقدند که افراد شبه نظامی و نیروهای امنیتی عامل این آتش سوزی ها و تخریب املاک عمومی و خصوصی هستند تا چهره و وجهۀ معترضان را مخدوش کنند همانگونه که در قیام سپتامبر 2013 اتفاق افتاد.

در قیام سپتامبر 2013 طبق آمار سازمان عفو بین الملل و سازمان دیده بان حقوق بشر 200 معترض کشته شدند ولی دولت سودان تعداد کشته ها را 80 نفر اعلام کرد.

واکنش ساده‌لوحانۀ دولت و حزب حاکم به اعتراضات

دولت محلی استان "بحر الاحمر" (همجوار استان نهر النیل)، فوراً دستور داد که قیمت نان که 3 برابر افزایش یافته بود، به قیمت قبلی برگردد زیرا تظاهرات مشابهی نیز روز چهارشنبه این هفته در شهر پورت مرکز استان بحر الاحمر در شرق سودان برگزار شده بود.

گفته می شود که استاندار "نهر النیل" از بزرگی و خشونت تظاهرات شهرهای "عطبره (خاستگاه تظاهرات کارگری 19 دسامبر)، الدامر، بربر و المتمه غافلگیر شد و سفر درون استانی خود را لغو کرد.

«حاتم الوسیله» استاندار نهر النیل سپس وضعیت فوق العاده اعلام کرد و مدارس را موقتاً تعطیل کرد و برای آرام کردن معترضان عصبانی و پایان دادن به تظاهرات اعلام کرد، استانداری یک هزار کیسه آرد تحویل گرفته است که آن را در استان توزیع خواهد کرد.

واکنش حزب حاکم به تظاهرات اعتراض آمیز چنان نسنجیده بود که کمترین چیزی که می توانیم در توصیف این واکنش بگوییم، این است که واکنشی "ساده لوحانه" بود زیرا «ابراهیم الصدیق» سخنگوی دولت گفت: این اتفاقات کار گروهی انگشت شمار است که با تحریک حزبی معلوم الحال درپی برافروختن آتش آشوب بودند و هدفشان به هم زدن اوضاع امنیتی، سیاسی و اجتماعی است.

ما در توصیف واکنش حزب حاکم از عبارت "ساده لوحانه" استفاده کردیم زیرا حزب حاکم نمی خواهد این واقعیت را بپذیرد که آنچه در سودان اتفاق می افتد، قیامی مردمی علیه سیاست های سرکوبگرانه نظام است و کشور دچار بحران اقتصادی شده است.

سران سودان خصوصاً «عمر البشیر» رئیس جمهوری این کشور معتقدند که احزاب اپوزیسیون عامل تظاهرات اعتراض آمیز هستند و به این تظاهرات دامن می زنند.

درست است که شهر عطبره پایگاه دیرین حزب کمونیست سودان است ولی بهتر است که مسئول اطلاع رسانی حزب حاکم نگاهی به توئیتر بیندازد تا ببیند که هشتگ "شهرها - سودان - قیام" در صدر ترند جهانی این شبکه اجتماعی مهم بین المللی قرار گرفته بود.

سناریوهای محتمل

به نظر می رسد که دولت سودان راهکاری برای بحران اقتصادی شدید ندارد بحرانی که ریشه در بحران سیاسی کشور دارد.

عمر البشیر رئیس جمهوری و «معتز موسی» نخست وزیر سودان با وجود بحران های اقتصادی و سیاسی موجود قیمت بنزین را به بهانۀ "حذف سوبسید" در بودجۀ سال 2019 افزایش خواهند داد همچنین درپی افزایش مالیات گمرگی و مالیات دریافتی از عموم مردم هستند.

این امور نشان می دهد که دولت و نظام حاکم از واقعیت ها کاملاً بی اطلاع هستند ولی به زودی خواهند فهمید.

"کناره گیری از قدرت و اذعان به شکست" بهترین راهکار برای دولت عمر البشیر است و این دولت باید از راهکارهای موقت و دست به دامن کشورهای دیگر شدن برای دریافت کمک مالی یا وام خودداری کند زیرا این کشورها، دیگر اطمینانی به دولت سودان ندارند و بعید به نظر می رسد که یکی از کشورهای عرب حاشیه خلیج (فارس)، عمر البشیر را که هر روز با یک کشور ائتلاف می کند، نجات دهد.

بحران های سودان با گذشت زمان بدتر می شود و در این اوضاع و شرایط پیش بینی نمی شود که عمر البشیر داوطلبانه از سمت ریاست جمهوری کناره گیری کند و این در حالیست که افراد سرشناسی همچون «عبدُالحَیّ یوسف»، «محمد علی الجزولی» و «محمد ابوعبیده حسن» آشکارا از رئیس جمهور می خواهند که از قدرت کناره گیری کند.

دلایل امتناع عمر البشیر از ترک کرسی ریاست جمهوری 

اگر عمر البشیر از قدرت کناره گیری کند، باید تسلیم دیوان کیفری بین المللی شود (عمر البشیر به اتهام ارتکاب جنایات جنگی، جنایات ضد بشری و کشتار جمعی در منطقه دارفور در غرب سودان تحت پیگرد دیوان کیفری بین المللی است و این دادگاه بین المللی سال های 2009 و 2010 حکم بازداشت وی را صادر کرد.)

دلیل دیگر اینکه عمر البشیر با وجود شدّت و حدّت بحران های موجود، خود را برای انتخابات سال 2020 آماده می کند و از هیچ تلاشی برای پشت سر گذاشتن موانع موجود در قانون اساسی فروگذار نمی کند (طبق مادۀ 57 قانون اساسیِ مصوب سال 2005 سودان؛ هیچ کسی بیش از 2 دوره نمی تواند متصدی سمت ریاست جمهوری شود.)

بار دیگر به مساله "ابراز همبستگی نیروهای یگان توپخانه با معترضان در شهر عطبره" می پردازیم.

هنگامی که نیروهای یگان توپخانه با یک نفربر از کنار معترضان می گذشتند، به نشانۀ همبستگی خود با معترضان تفنگ های خود را بالا بردند و تکان دادند.

این حرکت نشان می دهد که نیروهای مسلح به صورت تلویحی از خواسته های معترضان حمایت می کنند و ناگفته نماند که نیروهای مسلح همچون مردم عادی سودان از مشکلاتی همچون حقوق اندک و گرانی فاحش رنج می برند.

مسالۀ مهم دیگر اینکه فرماندهان و نیروهای ارتش سودان نیز مشکلاتی دارند که به عنوان مثال، دولت اختیارات گسترده  و حقوق دو برابر به نیروهای "واکنش سریع" داده است و همین امر زمینه را برای پیوستن نیروهای ارتش به معترضان در آینده فراهم می کند.

حال سؤال اینجاست که اگر اوضاع بدتر شود، نیروهای مسلح سودان دولت را مجبور به کناره گیری خواهند کرد و قدرت را به دولتی موقت و شایسته سالار به نخست وزیری یکی از فرماندهان ارتش واگذار خواهند کرد؟  بدترین سناریو که امیدواریم اتفاق نیفتد، این است که سودان گرفتار آشوب فراگیر شود و کنترل وضعیت امنیتی از دست برود.  138/120

مترجم: منوچهر مهدوی

بیشتربخوانید:

نقش «موساد» در اعتراض‌های سودان

مصر پوشش خبری تظاهرات در سودان را سانسور کرد

درخواست حزب امت سودان برای برگزاری انتخابات در این کشور

مدارس پایتخت سودان تا اطلاع ثانوی تعطیل شد