ذخایر گازی منطقه شرقی دریای مدیترانه نه تنها برای کشور های آن حوزه فرصت های مناسبی را فراهم کرده است، بلکه دیگر کشورها و صاحبان شرکت های بزرگ نفت و گاز را نیز ترغیب می کند تا با حضوری فعال در منطقه سهمی ویژه از این ذخایر غنی را بدست آورند. این ذخایر در کنار ایجاد فرصت، چالش های بسیاری را نیز بین کشورهای حاضر در آن حوزه ایجاد می کند؛ چالش هایی که برخی از آن ها به تهدیدی برای امنیت مردم منطقه بدل می شوند.
دولت قبرس هفته گذشته اعلام کرد که یک شرکت ایتالیایی به نام «انی»، به رغم مخالفت های ترکیه، در حال جستجوی میدان گازی در حوالی این جزیره است. در ماه فوریه نیز، ترکیه کشتی های جنگی اش را روانه آب های این منطقه کرد تا مانع ورود هر گونه کشتی به آنجا شود. از سویی دیگر «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه نیز هشدار داد که اگر دولت کشورش احساس خطر کند، این حق را دارد که در آن منطقه دست به اقدام نظامی بزند؛ درست به مانند آنچه در منطقه عفرین سوریه در حال وقوع است، چرا که به نظر ترک ها حق آن ها در دریای اژه و قبرس یکسان است.
یک هفته پیش از این اتفاق، شرکت ایتالیایی مذکور میدان گازی را در منطقه ای نزدیک قبرس کشف کرد که تخمین زده می شود بین 170 میلیارد تا 230 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را در خود جای داده است. «انی» (1) که در این منطقه مشغول به کار اکتشاف است، امیدوار است بتواند با شرکت فرانسوی «توتال»، استخراج آن را نیز در دست بگیرد. این در حالی است که اکنون در آن منطقه شرکت های «اکسون موبیل» و «نوبل انرژی» که شرکت هایی آمریکایی هستند، مشغول به فعالیتند. از سویی دیگر ترکیه نیز به نوعی استخراج یک طرفه گاز از سوی قبرس را غیر قابل قبول می داند.
گفتنی است اولین میدان گازی که در آب های قبرس و در سال 2011 کشف شد، میدان گازی «افرودیت» (2) نام دارد. علاوه بر آن در دو دهه اخیر، در این منطقه دو میان گازی دیگر نیز کشف شده است: میدان گازی «لویاتان» (3) که متعلق به رژیم صهیونیستی است و میدان «ظهر» که به مصر تعلق دارد.
استخراج و تهدیدها
ترکیه همچنین اعلام کرده است که در این منطقه به دنبال کشف و سپس استخراج هیدروکربن ها است. آن ها معتقدند که "اکتشاف ذخایر منطقه شرقی مدیترانه، از جمله حقوق حاکمیتی ترک ها است." بر همین اساس «مولود چاووش اوغلو»، وزیر امورخارجه ترکیه در ماه فوریه اعلام کرد که آنکارا قرار داد تقسیم حوزه گازی را که بین قبرس و مصر به امضا رسیده است، به رسمیت نمی شناسد.
از طرفی دیگر، سوریه نیز به دنبال آن است تا در این میدان گازی سهمی داشته باشد؛ دمشق ماه گذشته اعلام کرد که برنامه ای ویژه برای اکتشاف در این منطقه دارد. علاوه بر این لبنان نیز اعلام کرده است که در حوزه گازی شرق مدیترانه سهیم است.
کشورهای یاد شده، با کمک شرکت های روسی، ایتالیایی و فرانسوی به دنبال استخراج از میدانی هستند که کارشناسان معتقدند 700 میلیارد متر مکعب ذخیره دارد.
در این بین رژیم صهیونیستی مخالف حضور این کشورها، به ویژه لبنان، در منطقه مورد بحث شده است، چرا که مقامات آن می خواهند از این میدان کشف شده، حد اکثر استخراج را داشته باشند. بنابراین هرچه تعداد مدعیان آن کمتر باشد، اسرائیلی ها بیشتر به هدفشان نزدیک می شوند. در همین راستا «آویگدور لیبرمن» (3)، وزیر دفاع رژیم صهیونیستی این دست از اقدامات و برنامه های اکتشافی را "بسیار تحریک آمیز" عنوان کرد، اما بلافاصله پس از این بیانیه، هم مقامات لبنانی و هم حزب الله لبنان پاسخ اسرائیل را دادند. «سید حسن نصرالله» رهبر حزب الله در پاسخ به این بیانیه هشدار داد که اگر تل آویو حمله ای را صورت بدهد، با یک ضد حمله که کمتر از یک ساعت به طول می انجامد به گونه ای پاسخ آن را می دهد که کلیه تجهیزات اکتشافی اسرائیل را از کار بیندازد.
با توجه به تاثیر ذخایر طبیعی در سیاست کشورهایی که در منطقه شرقی دریای مدیترانه قرار گرفته اند، «گریگوری لوکیانوف»، استاد مدرسه عالی اقتصاد روسیه، در مصاحبه با خبرگزاری راشاتودی عنوان کرده است که دست یابی به این حوزه گازی، به عنوان عاملی برای دست یابی به قدرت در این منطقه نیز بدل شده است. وی همچنین بر این باور است که مشکل به وجود آمده در صورتی که به همین صورت پیش برود، می تواند به مرزهای کشورهای ذکر شده در بالا نیز کشیده شود، چرا که هر یک از آن ها به دنبال سهم بیشتری از منابع موجود در این منطقه است.
لوکیانوف معتقد است "آن دسته از کشورهایی که غول های تولید کننده نفتی یا گازی نبودند، اکنون به عنوان تهدیدی برای روابط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در منطقه به شمار می روند." وی همچنین خاطر نشان می کند که رژیم صهیونیستی پیش تر به عنوان وارد کننده انرژی شناخته می شد، اما اکنون به دنبال اجرای برنامه هایی است که خودش را به عنوان تولید کننده بزرگ انرژی در منطقه معرفی کند؛ به موجب همین اتفاق اسرائیل به رقابت با کشور های عربی بر می خیزد و در نتیجه در آینده "مدلی جدید از مناقشه عربی- اسرائیلی" نیز شکل می گیرد.
این استاد علومی سیاسی با اشاره به حضور ایران در لبنان که از طریق حزب الله صورت گرفته است، تاکید می کند که امکان پیچیده تر شدن مناقشات بین تهران و تل آویو نیز وجود دارد. وی در ادامه می افزاید با توجه به حضور ترکیه و ایران در سوریه و تجربه همکاری مشترک نیروهای آن ها، دور از ذهن نیست که این دو کشور بتوانند به قرار دادی دست یابند که در نهایت برای اسرائیل مشکل ساز شود. اما از سویی دیگر همکاری تهران، مسکو و آنکارا نشان داده است که می تواند از بروز درگیری در مرزهای اقتصادی ترکیه جلوگیری به عمل آورد.
«گریگوری لوکیانوف» در انتها خاطر نشان می کند که با همه این تفاسیر و مشکلاتی که بین کشورهای یاد شده در جریان است، دور از ذهن به نظر می رسد که جنگی برای دست یابی به گاز در این منطقه شکل گیرد، چرا که همه این کشورها به منظور دور ماندن از عواقب آن، از جنگ دوری می کنند. اما با این حال "درگیری های حقوقی همواره بسیار دردناک و داغ خواهند بود."111/134
مترجم: محمد استادولی
21 مارس 2018
Eni
Afrodita
Avigdor Lieberman
Grigori Lukiánov
