جمهوری اسلامی ایران پس از پایان جنگ تحمیلی با توجه به لزوم بازسازی شبکه پدافند هوایی و نیز تحریم های تسلیحاتی، حرکت جهادی بزرگی در راستای خود کفایی دفاعی را آغاز کرده و وارد باشگاه سازندگان تجهیزات دفاعی از جمله انواع سامانه های پدافند هوایی شده است.
ارتباط تنگاتنگ صنعت دفاعی کشور با یگان‌های عملیاتی سپاه و ارتش و تامین نیازهای عملیاتی در طول سال‌های گذشته را می‌توان از جمله علل توفیق کشور در حوزه پدافند هوایی برشمرد.
در این راستا، تاکنون انواع مختلف این سامانه های موشکی با مقدورات و توانمندی های متفاوت در کشور توسعه یافته و عملیاتی شده اند. یکی ازاین سامانه ها که دارای توانمندی قابل توجهی است، سامانه موشکی پدافندی 15 خرداد است که در 19 خرداد 1398 رونمایی و به شبکه یکپارچه پدافند هوایی کشور پیوست.
سامانه پدافندی 15 خرداد در مرحله نهایی رزمایش مشترک پدافند هوایی مدافعان آسمان ولایت 98، برای نخستین بار در شرایط رزم واقعی بر علیه اهداف متخاصم در منطقه عمومی رزمایش اقدام عملیاتی انجام داد.
وزیر دفاع درباره سامانه 15 خرداد گفته است: "در شبکه جامع پدافند هوایی کشور لازم است گستره‌ای از سامانه‌های پدافند هوایی با بردهای مختلف از چند کیلومتر تا چند صد کیلومتر به کارگرفته شوند، در این میان نقش سامانه‌های برد بلند و متوسط در بازدارندگی از تهاجم دشمنان و مقابله با تهدید اهداف هوایی به منظور محافظت از تأسیسات حیاتی و شهرهای بزرگ بسیار حائز اهمیت است."
نگاهی کلی
سامانه پدافند هوایی 15 خرداد توسط سازمان صنایع هوافضا وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته شده است. این سامانه نسخه ارتقا یافته «سامانه موشکی تلاش» است.
توسعه سامانه 15 خرداد نشان می دهد که طراحان پدافند هوایی کشور ما عمده تهدیدات را در برد و ارتفاع متوسط قلمداد کرده اند که شامل تهدیدات ناشی از هواپیماهای جنگنده و ضربتی خصم می شود. امروزه عمده سیستم‌های پدافند هوایی زمین پایه روی این محدوده تمرکز کرده‌اند.
سامانه 15 خرداد توانایی درگیری موثر با اهداف هوایی با قابلیت‌های آفندی بالا مانند هواپیماهای شناسایی، بمب افکن‌ها و جنگنده‌های تاکتیکی حتی از نوع رادار گریزو انواع پهپادها و همچنین توانایی کشف و درگیری با موشک‌های کروز است.
در عین حال سامانه 15 خرداد، قدرت آتش پدافند هوایی ارتش برای مقابله با حملات پر حجم هوایی را افزایش داده است. این سامانه مجهز به رادار آرایه فازی با امکان درگیری همزمان با چند هدف و سکو‌های پرتاب مستقل می‌باشد که در آن از موشک های صیاد 2 و صیاد 3 استفاده شده است.
یکی دیگر از ویژگی های مهم این سامانه تاکتیکی بودن و تحرک پذیری بالای آن است به طوری که تنها با یک رادار عمل کشف و رهگیری رو همزمان انجام می‌دهد و به نوعی سامانه ای با کمترین اجزا است.
یکی از مزیت های جالب توجه سامانه 15 خرداد امکان حمل و استفاده از دونوع موشک مختلف با بردهای مختلف در یک پرتابگر هست به طوری که همزمان توانایی حمل و پرتاب موشک صیاد 2 با برد 75 کیلومتر و صیاد 3 با برد 120 کیلومتر را دارد.
استفاده از چند نوع موشک در یک سامانه باعث صرفه جویی در هزینه ها می شود.
بدین ترتیب، سامانه 15 خرداد، بردی بیش از سامانه موشکی روسی «بوک ام 3» با برد 70 کیلومتر و سامانه موشکی آمریکایی پاتریوت مدل 1 با برد 70 کیلومتر دارد.
رسیدن به چنین قابلیت‌هایی که بتوان یک سامانه پدافندی ایرانی را با سامانه های پدافندی روسیه و آمریکا مقایسه کرد، افتخاری است که قطعاً با تکیه بر نیروهای جوان و متخصص داخلی و اعتماد به ظرفیت‌های بومی، امکان رسیدن به آن فراهم شده است.
ویژگی ها
سامانه پدافند هوایی 15 خرداد قادر است تعداد شش هدف را بطور همزمان شناسایی و ردگیری کند و علیه شش هدف عملیات شلیک و انهدام را انجام دهد که نشان از چالاکی و سرعت عمل بالای آن دارد و پیش از این کمتر در سیستم‌های پدافندی بومی ایران دیده شده بود.
از دیگر ویژگی‌های بارز این سامانه سلاح قابلیت تحرک پذیری آن است، بگونه‌ای که زمان حاضر به جنگ و عملیاتی شدن آن کمتر از 5 دقیقه است. سامانه پدافندی 15 خرداد می تواند اهدافی نظیر جنگنده ها و پهپادهای مهاجم را در برد 150 کیلومتر شناسایی و با استفاده از موشک صیاد 3 تا برد 120 کیلومتری و حداکثر ارتفاع درگیری 27 کیلومتر رهگیری نماید.
برد موشک صیاد 2 این سامانه برای مقابله با اهداف هوایی 75 کیلومتر و ارتفاع درگیری آن 27 کیلومتر اعلام شده است. قابلیت شلیک دو نوع موشک، این مزیت را فراهم می‌کند تا کاربر سامانه برای مقابله با انواع تهدیدات هوایی، گزینه‌های بیشتری برای مقابله داشته باشد.
یکی دیگر از مزیت‌های این سامانه شناسایی اهداف پنهان کار است که این روزها طراحی و ساخت آن‌ها در قالب هواپیماهای جنگنده نسل پنجمی ونیز انواع پهپادهای پنهانکار رواج پیداکرده است. این سامانه می‌تواند اهداف پنهانکار را در فاصله 85 کیلومتری شناسایی کرده و در فاصله 45 کیلومتری منهدم کند.
موشک های صیاد 3 این سامانه توانمندی قابل توجهی در زمینه هدف قرار دادن اهداف هوایی دارد و جدیدترین عضو خانواده صیاد است. پلتفرم مورد استفاده برای موشک صیاد 3، موشک «استاندارد 1» است. بدنه و ظاهر کلی این موشک شبیه به خانواده استاندارد و باله های انتهایی موشک نیز شبیه به خانواده موشک‌های پاتریوت هستند.این موشک از سیستم‌های هدایتی هدف یابی مادون قرمز، راداری نیمه فعال و فعال راداری استفاده می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های مهم سامانه پدافندی 15 خرداد نسبت به دیگر سیستم‌های مشابه درکشور، افزایش تعداد پرتابگرهای موشکی روی خودروی حامل است. قبلاً به صورت معمول هر پرتابگر موشک صیاد حامل دو موشک بود که در سامانه 15 خرداد این تعداد به عدد چهار رسیده و حجم آتش هر واحد از این سامانه را به نسبت مدل‌های قبلی افزایش می دهد.
رادار سامانه 15 خرداد، نمونه پیشرفته تر رادار نجم 802 تحت عنوان نجم 804 است که توسط صنایع الکترونیک ایران طراحی و ساخته شده و در بهار 1398 رونمایی شد.
استفاده از رادار آرایه فازی نجم 804 درسامانه 15 خرداد باعث افزایش قابل توجه کارآیی ومقاومت آن دربرابر جنگ الکترونیک دشمن شده است.
آنتن صفحه‌تخت این رادار برای شرایط حرکت جاده‌ای، به‌صورت افقی پشت کامیون حامل و روی اتاقک خدمه جمع می‌شود. ضمن اینکه این رادار و بخش فرماندهی وکنترل روی یک خودروی حامل قرار دارند. با توجه به اینکه پرتابگرهای موشکی نیز روی خودروهای حامل مستقر هستند لذا سامانه پدافندی 15 خرداد دارای تحرک زیادی است.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
