در دهمین روز از ماه ذیحجه زائران با انجام مراسم عید و قربانی؛ شور و نشاطی وصف ناپذیرمی یابند. آنان که در رمی جمرات شیاطین درونی و بیرونی را رمی کرده اند ( سنگ زده اند) ؛ با دلی سرشار از امید و توکلی عمیق بسوی کعبه می شتابند. کعبه، مرکز ثقل توحید و جایگاه عشق و بندگی است. حاجیان اینک با شناختی عمیق تر این کانون جاذبه را در بر می گیرند و عاشقانه گرد آن طواف می کنند. آنها خدایی را می‌ستایند که انسان را به نور و روشنایی رهنمون شده و به قلبش اطمینان بخشیده است. عید قربان، نقطه اوج آداب و مناسک حج است، فصل تقرب یافتن مردم به خداست. «قربان» به چیزی گفته می شود که به وسیله آن به پروردگار تقرب می جویند؛ خواه این وسیله، عبادتی از عبادات مانند نماز و روزه و حج باشد یا گوسفندان و سایر حیوانات قربانی یا صدقه‌ای در راه خدا. امروز عید بزرگ قربان است.
عید قربان؛ یادآور فداکاری پدر و پسر (ابراهیم و اسماعیل)
عید قربان یادآور فداکاری شگرف حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) در راه خداست. بنا بر آیات سوره صافات، حضرت ابراهیم (ع) در خواب دید که باید فرزندش را قربانی کند. او که پس از سالها ، عشق فرزند و شیرینی وجود اورا تجربه کرده بود، در کشاکش بین عقل و نفس قرار گرفت. آن حضرت سرانجام بر نفس خود غالب شد و با اخلاص ، فرزندش را به قربانگاه برد. البته هدف خداوند مهربان و حکیم ، آزمودن ابراهیم (ع ) بود و آن حضرت با سربلندی از این آزمایش بیرون آمد. حتی شیطان نیز نتوانست با ترفندهای خود این پدر و پسر را از تصمیم‌شان منصرف کند. هر بار که شیطان تلاش می‌کرد تا ابراهیم(ع) را بفریبد، آن حضرت با پرتاب سنگی او را از خود می‌راند. زائران این خاطره تاریخی را مرور می‌کنند و در رمی جمرات، به یاد ابراهیم و در نقش او به تمرین می‌پردازند ؛ به این ترتیب حاجیان، شیطان‌های درونی و بیرونی را از خود می‌رانند.
پیامبر بزرگ خدا؛ حضرت ابراهیم (ع) و فرزندش اسماعیل (ع ) والاترین مرحله بندگی یعنی جانبازی و تسلیم محض در برابر خداوند را به نمایش گذاشتند. از همین رو وقتی ابراهیم با گذاشتن صورت پسر بر خاک ، آماده ذبح او شد ؛ خداوند قدر و منزلت انسان را ارج نهاد و به جای اسماعیل ؛ گوسفندی رابرای قربانی فرستاد و فرمود : ای ابراهیم ، آنچه را در خواب مأموریت یافتی ، انجام دادی. ما این‌گونه نیکوکاران را جزا می‌دهیم و براستی که این آزمایشی آشکار است و ما ذبح عظیمی را فدای او کردیم و نام نیکوی او را در امت‌های بعد باقی گذاردیم ؛ سلام بر ابراهیم باد؛ این‌گونه نیکوکاران را پاداش می‌دهیم او از بندگان با ایمان ما بود.(سوره صافات آیات 104تا 111)
سعدی، شاعر بزرگ ایرانی درباره این نکته چنین می‌نویسد: «یک شب بایزید بسطامی در خلوت با معبود، زبان به عجز و بندگی گشود و گفت: «خدایا ! تا کی در آتش هجران تو بسوزم؟ چه وقت مرا به وصال خودخواهی رساند؟ بر او الهام شد که ای بایزید! هنوز منیت تو همراه توست. اگر می‌خواهی که به ما برسی؛ خود را بر در بگذار ( خود و خواهش‌های نفسانی را فراموش کن) و وارد شو .»
به عبارتی، آنچه شایسته عزت و کرامت خداوند است، رها شدن از منیت ها و خودخواهی‌ها و کسب خشنودی پروردگار عالم با گذشت و جانبازی است. البته میزان وابستگی‌ها در افراد متفاوت است. برخی عاشق پول و ثروت هستند، عده‌ای تنها به مقام و پست و موقعیت اجتماعی می‌اندیشند و بعضی نیز خوی سلطه‌جویی و استکبار دارند. در اینجا هرکس باید ببیند اسماعیل او کیست و چه چیز مانند زنجیری او را متوقف کرده و از حرکت به سمت جلو باز می‌دارد یا چه کسی برای او عزیزتر است و محبتش مانع رسیدن او به قله کمال انسانی می‌شود، تا همان را به قربانگاه ببرد.
دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای درباره عید قربان
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب ایران در خصوص حکمت‌های عید قربان بیان می‌کنند: «در عید قربان یک قدردانی بزرگ الهی نهفته است از پیامبر برگزیده حضرت حق، حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) که آن روز ایثار کرد. بالاتر از ایثار جان، در مواردی ایثار عزیزان است. او در راه پروردگار، به دست خود عزیزی را قربان می‌کرد؛ آن هم فرزند جوانی که خدای متعال بعد از عمری انتظار، در دوران پیری به او داده بود؛ که فرمود: «الحمد للَّه الّذی وهب لی علی الکبر اسماعیل و اسحاق». خدای متعال این دو پسر را در دوران پیری، لابد بعد از یک عمر انتظار و اشتیاق، به این پدر داده بود؛ امید فرزند هم دیگر بعد از آن نداشت....این ایثار و این گذشت، یک نماد است برای مؤمنانی که می‌خواهند راه حقیقت را، راه تعالی را، راه عروج به مدارج عالیه را طی کنند. بدون گذشت، امکان ندارد. همه امتحان‌هایی که ما می‌شویم، در واقع نقطه اصلی‌اش همین است؛ پای یک ایثار و یک گذشت به میان می‌آید. گاهی گذشت از جان است، از مال است؛ گاهی گذشت از یک حرفی است که کسی زده است، می‌خواهد با اصرار و لجاجت پای آن حرف بایستد؛ گاهی گذشت از عزیزان است؛ فرزندان، کسان. امتحان یعنی عبور از وادی محنت. یک محنتی را، یک شدتی را جلوی پای یک انسانی یا یک ملتی می‌گذارند؛ عبور از این محنت، امتحان است. اگر توانست عبور کند، به آن منزل مقصود می‌رسد؛ اگر نتوانست - نتوانست استعداد مندرج در وجود خود را بروز دهد، نتوانست بر هوای نفس غالب بیاید و عبور کند - میماند؛ امتحان این است.»
عید قربان، حسن ختامی زیبا برای اعمال خالصانه حج و تقرب به خداوند است. در این مرحله از اعمال، حاجی در بیم و امید آن است که آیا توانسته عبادت سازنده حج را بدرستی انجام دهد و آیا این روز، برای او عیدی واقعی است؟ اعیاد در اسلام، معانی و مفاهیم ویژه‌ای را القا می‌کنند و درعین حال، نوعی شادی و انبساط معنوی را در افراد پدید می‌آورند. امروز، روز شادمانی و خشنودی آنهایی است که دغدغه انجام وظایف را دارند و تنها قرب خدا را می‌جویند. عید سعید قربان فرصت بسیار خوبی است تا مؤمنان، با انجام عبادات، به پروردگار خویش تقرب یابند. در کتاب‌های ادعیه، علاوه بر بیان فضیلت و اهمیت این روز بزرگ، اعمال بسیاری مخصوص این روز ذکر کرده‌اند، از جمله اعمال مستحب در این روز، غسل کردن است که بسیار بر آن تأکید شده؛ همچنین برگزاری نماز زیبای عید قربان است که بهتر است زیر آسمان (مکان بدون سقف) خوانده شود. از اعمال مستحب دیگر در این روز، قربانی کردن و تناول از گوشت قربانی است .
خبرگزاری ایران پرس، این عید سعید را به تمام مسلمانان جهان و به خصوص ملت بزرگ ایران تبریک می‌گویید.// 114
نویسنده: مقدسی
