علما در اسلام جایگاهی رفیع و ارزشمند دارند و عالم واقعی، جانشین پیامبر (ص) در تبلیغ دین و اجرای احکام الهی است. اما در قرآن و احادیث، عالمی که خود به علمش عمل نکند بسیار نکوهش شده است. در واقع از نظر دین مبین اسلام علمی که در کردار و زندگی انسان، تأثیری نداشته باشد نه تنها ارزشی ندارد بلکه موجب عذاب و شقاوت در آخرت می شود. پیامبرگرامی اسلام (ص) می فرمایند: «مواظب باش که از کسانی نباشی که مردم را به خیر هدایت می کنند و آنان را به نیکی دستور می دهند در حالی که خود از آن خیر غافل هستند. چرا که خداوند تبارک و تعالی می فرماید: آیا مردم را به نیکی امر و خودتان را فراموش می کنید.»
وجود چنین تعالیم نورانی در دین مبین اسلام، باعث شده تا تاریخ اسلام در هر عصری شاهد وجود عالمانی وارسته باشد که نه تنها علم آنها، چراغِ روشن راه مردم بوده بلکه لحظه لحظۀ زندگی ایشان و رفتار و کردار و گفتارشان سرمشق انسان های حقیقت طلب و خداجو قرار گرفته است. شهید آیت الله دستغیب عالم بزرگ ایرانی یکی از این اسوه های علم و عمل بوده که در چنین روزهایی به شهادت رسیده است.
عالمی وارسته؛ مجاهدی خستگی ناپذیر
شهید سید عبدالحسین دستغیب شیرازی که در ایران به شهید محراب معروف است عالمی وارسته و مجاهدی خستگی ناپذیر بود. مردم مسلمان ایران علاقه بسیاری به ایشان داشتند و نزد علمای عالم اسلام نیز، عزیز و محترم بودند. شهید دستغیب در سال 1914 میلادی برابر با ۱۸ آذر ۱۲۹۲ و ۱۰ محرم ۱۳۳۲ و در شب عاشورا به دنیا آمد و به همین دلیل نام ایشان را عبدالحسین گذاشتند. خانواده او از سادات محترم بودند که با 33 واسطه به امام حسین (ع)می رسیدند. پدر ایشان نیز عالمی برجسته بود و سید عبدالحسین تحت نظر ایشان تحصیلات مقدماتی علوم اسلامی را گذراندند و سپس در جوزه علمیه شیراز ادامه تحصیل داد و همزمان به تبلیغ دین و ارشاد مردم مشغول شد.
شهید آیت الله دستغیب، همزمان با تحصیل علوم دینی به تهذیب نفس توجه ویژه داشت و به همین دلیل از همان جوانی آثار نورانی عبادت و خودسازی در ایشان نمایان بود. همراهی علم و عمل در این عالم وارسته، از وی شخصیتی پرنفوذ و شجاع ساخته بود که پناه مردم و مشکل گشای رنج دیدگان و پیشتاز مبارزه با جور و ستم حکومت پهلوی در ایران بود. هنگامی که رضا شاه پهلوی، دستور کشف حجاب را در ایران صادر کرد آیت الله دستغیب آشکارا به مخالفت پرداخت. عوامل رژیم بارها او را به زندان انداختند و در نهایت به نجف اشرف تبعید کردند.
در طول هفت سال اقامت در جوار بارگاه پرفیض حضرت علی بن ابی طالب (ع) با جدیّت تمام به ادامه تحصیل و تهذیب مشغول شد و به مراتب علمی و معنوی بالایی دست یافت و در همان سنین جوانی به اخذ درجه اجتهاد از مراجع بزرگ آن زمان نایل آمد. در این مدت از محضر بزرگان سیر و سلوک از جمله آیت الله قاضی بهره ها برد. سپس به توصیه یکی از اساتید خود برای خدمت به اسلام و مسلمین به شیراز بازگشت. به سبب برخورداری آیت الله دستغیب از شایستگی های علمی و معنوی، طولی نکشید که انسان های مستعد زیادی گرد او جمع شدند و وی با درس های اخلاق و تفسیر به تربیت و پرورش آنان پرداخت. همت والای ایشان در ساخت و ساز مساجد و مدارس علمیه همه را به شگفتی وامی داشت. بسیار دیده می شد که با وجود مقامات علمی و عرفانی، مانند کارگری مشغول تعمیر مسجدی و یا بنای مدرسه ای دینی است. مردم وقتی این اخلاص و سادگی را می دیدند به کمک می آمدند و کار به سرانجام می رسید.
عالم انقلابی؛ همدوش امام خمینی
هنگامی که امام خمینی (ره) مبارزه علیه شاه را علنی کرد، آیت الله دستغیب با تمام وجود از امام و اهدافش پشتیبانی کرد و به همین سبب چندین بار به زندان افتاد اما هر بار پس از آزادی با شجاعت تمام مسیر مبارزه با حکومت دست نشانده پهلوی را ادامه می داد. رضا شاه و پسرش برنامه های دیکته شدۀ غرب را برای غیر اسلامی کردن کشور و ورود فرهنگ غربی به ایران انجام می دادند. اقدامات ضداسلامی رژیم پهلوی، ظلم و بی عدالتی و وابسته بودن حکومت به غرب و شرق همواره مورد اعتراض مردم و علما بود. آیت الله دستغیب همواره در صف اول این مبارزه بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به فرمان امام خمینی به عنوان"امام جمعه شیراز" و نماینده رهبر در این استان منصوب شدند. ایستادگی ایشان در دفاع از اسلام و انقلاب اسلامی و شجاعتشان در افشای فتنه های دشمنان علیه انقلاب باعث شد دشمنان نتوانند وجود وی را تحمل کنند و نقشه ترور ایشان را در سال 1981 م به اجرا در آوردند. در نهایت آیت الله دستغیب در مسیر منزل به نماز جمعه در یک حمله انتحاری توسط منافقین در ۲۰ آذر ۱۳۶۰ شمسی ـ ۱۴ صفر ۱۴۰۲قمری به شهادت رسیدند.
عالمی برای همه دوران ها
انسان هایی از جنس آیت الله دستغیب را نمی توان تنها یک "فرد" دانست که مدتی زیسته و سپس در زیر خاک مدفون شده است. زمان و مکان، قدرت محدود کردن شخصیت هایی اینچنینی را ندارد. هر چند شاید بسیاری از مردم جهان نام او را نشنیده باشند اما بدون شک تاریخ بشریت در حرکت به سمت کمال انسانی، مدیون وجود انسان هایی کمال یافته چون شهید دستغیب است. آگاهی از ویژگی های چنین افرادی می تواند مسیر ما را در رسیدن به کمال هموارتر کند.
کلامی نافذ داشت
شهید آیت الله دستغیب کلامی بسیار نافذ و مؤثر داشتند. مجالس سخنرانی و کلاس اخلاق وی پر بود از جوانانی که مشتاق شنیدن درس و بحث ایشان بودند. بسیار پیش می آمد کسانی که گذشتۀ ناشایستی داشتند با شنیدن مواعظ ایشان منقلب می شدند و توبه می کردند. یکی از دلایل نفوذ کلام ایشان، خودساختگی و پاکی ایشان از رذایل اخلاقی بود.ایشان پیش از آنکه دیگران را به اخلاق اسلامی و احکام دینی دعوت کنند نفسِ خود را مورد تربیت و تزکیه قرار داده بودند. در واقع اعمال ایشان، همه را به تقوا وا می‌داشت. امام صادق (ع) می فرماید: «همانا اگر عالم به علم خود عمل نکند، مواعظ او از قلب ها می گذرد و در آن نفوذ نمی کند، همان گونه که آبِ باران از سنگِ غیرقابل نفوذ عبور می کند.»
اسوه تهذیب نفس
شهید دستغیب علاوه بر اینکه عالمی برجسته و مبارزی شجاع و کاردان بود، از حیث عرفانی نیز از مراتب بالایی برخوردار بود. استفاده از محضر اساتید بزرگ عرفان اسلامی و جدّیت در خودسازی و تهذیب نفس، ایشان را صاحب مقاماتی ساخته بود که گاهی مردم و نزدیکان ایشان را متحیر می ساخت. نقل کرده اند که بسیار پیش می آمد که شخصی برای رفع مشکل خود به آیت الله دستغیب مراجعه می کرد و پیش از آنکه سخنی بگوید، راه حل مشکلش را از ایشان می گرفت. یکی از نزدیکان ایشان می گوید: «من گاهی پیش ایشان می‌رفتم و از موضوعی ناراحتی داشتم، با اینکه با ایشان صحبتی هم نمی‌کردم، اما ایشان در همان موضوعِ مورد نگرانی من، آیه‌ای یا حدیثی یا حکایتی را نقل و درباره‌اش صحبت می‌کرد. این باعث آرامش من می شد. ایشان ارتباط خاصی با خدا داشت.» دوستان و بستگان ایشان معتقدند ایشان سال ها قبل، از شهادتشان مطلع بودند و نقل می کنند صبح روز شهادت تا لحظۀ انفجار «ذکر لاحول و لا قول الا بالله» و«انا لله و انا الیه راجعون» بر زبان داشتند و منقلب بودند.
شب زنده دار عارف
شهید دستغیب به نماز اول وقت، شب زنده داری و نماز شب توجه ویژه داشت. یکی از فرزندان ایشان می گوید: «پدرم بسیاری روزهای گرم تابستان را به روزه گذرانید و شب های سرد زمستان را با عبادت به صبح رسانید. فراموش نمی کنم که در کودکی، بعضی نیمه شب ها از خواب بیدار می شدم و صدای ناله اش رادر سجده می شنیدم. خودم را به خواب می زدم، اما به زمزمه های همراه با گریه ها و اشک های روانش گوش می دادم.» ایشان زندگی بسیار ساده و به دور از زرق و برق دنیایی داشت، خانه ای کوچک با اثاثیه ای ساده در کوچه های قدیمی و پرپیچ و خم شیراز داشت و تعمد داشت در میان مردم باشد و می گفت:«من در میان این مردم بوده ام و تا آخرین نفس هم باید در بین آنها باشم و در سختی و شادی هاشان شریک باشم.»
رویی گشاده داشت
از جمله ویژگی های برجسته شهید دستغیب، اخلاق خوش و گشاده رویی ایشان بود و این ویژگی پسندیده را در محیط خانواده و اجتماع حفظ می کردند با همسر و فرزندان نرمخو و مهربان بودند. دخترشان می گوید: «ایشان وقتی می خواست مرا برای نماز صبح از خواب بیدار کند، ابتدا در می زد و مرا مهربانانه با این عنوان زیبا صدا می زد: خانم بهشتی! خانم بهشتی! وقت نماز است بیدار شو! صبح ها، با پای پیاده می رفت و نان می خرید و به خانه می آمد، سپس چای و صبحانه را آماده می کرد و ما را صدا می زد تا با هم صبحانه بخوریم.»
این بخشی از ویژگی های بزرگمردی است که علمِ دین را با اعمال شایسته و خداپسند زینت بخشید. شهید دستغیب در عرصه علم، مجتهدی والامقام، در عرفان و اخلاق، صاحب کرامات، در میدان مبارزه، مجاهدی خستگی ناپذیر و در میان مردم چون پناهگاهی امن برای ناخوشی ها و درماندگی هایشان بود. ایشان در بخشی از وصیت نامه خویش آورده اند: « ...همیشه خدا را در نظر داشته باشید، سعی کنید واجبی از شما فوت نشود و مرتکب حرامی نشوید. دنیا را محل عبور و آخرت را محل قرار بدانید...»
نویسنده: فرزان ثری
