«شیخ تمیم بن حمد آل ثانی»، امیر قطر با وجود دعوت ملک سلمان، شاه عربستان از شرکت در نشست ریاض خودداری کرده است که این عمق اختلافات حاکم بر شورای همکاری خلیج فارس و ناکامی‌های آل سعود را در سرپوش گذاشتن بر آن نمایان کرده است.
این اختلافات فقط به قطر محدود نمی‌شود و امتناع سلطان قابوس، پادشاه عمان از شرکت در سی و نهمین نشست شورای همکاری خلیج فارس نیز گستردگی این اختلافات را آشکار کرده است.
نکته قابل تامل آنکه قرار بود نشست مذکور در کشور عمان برگزار شود اما این کشور از میزبانی آن نیز خودداری کرد. طبق اساسنامه شورای همکاری خلیج فارس اگر کشوری از اعضا میزبانی نشست شورا را نپذیرفت، پایتخت کشور مقر شورا- یعنی ریاض- میزبانی را برعهده می‌‌گیرد.
نشست شورای همکاری خلیج فارس درحالی در ریاض برگزار می‌شود که این شورا از زمان تاسیس آن در سال 1981 پُر مخاطره‌ترین شرایط خود را تجربه می‌کند. در واقع، نشست روز یکشنبه شورای همکاری خلیج فارس، دومین نشست پس از شعله‌‌ور شدن بحران بی‌‌سابقه چهار کشور عربی- عربستان، امارات، بحرین و مصر- با قطر است؛ بحرانی که هنوز هیچ افقی برای حل آن دیده نمی‌شود.
حدود یک سال و نیم قبل سه کشور عضو این شورا اعم از امارات، بحرین و عربستان سعودی با همراهی مصر به بهانه حمایت قطر از تروریسم، روابط دیپلماتیک خود را با این کشور قطع کردند و قطر را از زمین، هوا و دریا به محاصره خود درآورد.
اکنون بعد از گذشت یک سال و نیم با وجود تلاش‌های امیر کویت برای آشتی دادن این کشورها، محاصره قطر همچنان پابرجاست و چهار کشور مذکور بر خواسته‌های خود از جمله کاهش روابط دوحه با ایران، تعطیلی شبکه الجزیره قطر، توقف حمایت قطر از حماس و غیره تأکید دارند.
در مجموع اختلافات بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به حدی شدت گرفته که احتمال فروپاشی این شورا را قوت بخشیده است. به‌طوریکه قطر بارها به خروج از این شورا تهدید کرده است و علاوه بر آن عدم حضور برخی از سران شش کشور عضو این شورا در نشست‌های آن حاکی از عمق اختلافات در این شوراست و ناتوانی این شورا را در حل بحران‌های داخلی به موازات بی‌خاصیتی درقبال بحران‌های منطقه‌ای را به نمایش گذاشته است.
در چنین فضایی حتی برخی از ناظران سیاسی با مطرح کردن احتمال خروج قطر و به تبع آن شمار دیگری از اعضای این شورا موضوع احتمال بالای فروپاشی شورای همکاری فارس را مطرح می‌کنند. منابع عربی حوزه خلیج فارس در گفت وگو با روزنامه الرأی کویت گزارش دادند که مقامات قطر مسأله خروج از شورای همکاری خلیج فارس و یا باقی ماندن در آن را بررسی کرده‌اند.
اگرچه هنوز تصمیمی در این خصوص گرفته نشده اما با توجه به خروج ناگهانی چند روز پیش قطر از اوپک این مسأله به‌طور جدی از جانب مقامات قطری در حال بررسی است. در چنین فضایی شرکت نکردن امیر قطر در نشست‌های شورای همکاری خلیج فارس به منزله آغاز شمارش معکوس برای فروپاشی و پایان کار این شورا در آینده‌ای نزدیک ارزیابی می‌شود.
با چنین اوصافی به نظر می‌رسد شورای همکاری خلیج فارس هم به سرنوشت اتحادیه عرب یعنی به محفلی بی‌خاصیت برای نشست‌های صوری با تعارفات دیپلماتیک اما بدون هیچ همکاری عملی، تبدیل شده است.
اعضای شورای همکاری خلیج فارس درحالی این شورا را بنا نهادند که می‌پنداشتند در سایه آن می‌توانند اختلافات را کنار گذاشته و به یک اتحاد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دست پیدا کنند اما در نهایت مانند اتحادیه عرب تبدیل به یک اتحادیه شکننده به دلیل اختلافات در دیدگاه و مواضع درقبال مسائل مختلف شدند.
این مسأله نشان داد که داشتن اشتراکات اجتماعی، فرهنگی، طایفه‌ای و حتی زبانی و ریشه‌ای به تنهایی نمی‌تواند به اتحاد سیاسی موفق تبدیل شود. بر اثر سیاست‌های انحصارگرایانه و مغرضانه آل سعود، اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس به کانون اختلافات فراگیر و تسویه حساب‌های سیاسی میان اعضا و به‌طور کلی واگرایی در جهان عرب و بی ثباتی درمنطقه تبدیل شده است.
نویسنده: بیژن نجفی
بیشتر بخوانید:
اذعان امیر قطر به‌ناکامی شورای همکاری خلیج فارس
شاه عمان هم در نشست ریاض شرکت نکرد
فرافکنی ملک‌سلمان ضد ایران درنشست شورای همکاری خلیج‌فارس
مواضع دوگانه دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس درقبال ایران
