در روزهای اخیر و پس از فوت مهسا امینی، برخی شهرهای کشور صحنه ناآرامی و بعضاً آشوب بوده است، جریانی که ابتدا از اعتراضات در گوشه و کنار به مرگ مهسا و پلیس امنیت اخلاقی (گشت ارشاد) آغاز اما به سرعت به مسیری سخت و خشونت آمیز وارد شد.
روندی که می توانست در بستر اعتراضی آرام و پرسشگرانه به ویژه از سوی جوانان دنبال شود اما همچون برخی موارد پیشین در کمترین زمان رادیکال شده و موجب آشوب و اغتشاش در برخی شهرهای کشور شد.
مروری بر تاثیر فضای مجازی بر جریان اخیر نشان می دهد که شبکه های مختلف اجتماعی در شکل دهی اعتراضات و سوق دادن آن به روندی خشونت آمیز و ستیزه جویانه نقش اساسی داشته اند.
از لحظه انتشار خبر فوت مهسا، موج خبری مبنی بر ضرب و شتم وی با انتشار تصاویر تقطیع شده و نامرتبط با بازداشت مهسا به قصد تحریک احساسات مردم ایران به طور گسترده منتشر شد که البته با انتشار تصاویر دوربین های مداربسته مرکز پلیس این موج وارد مسیری دیگر شد.
شبکه های معاند جمهوری اسلامی با استفاده همه جانبه از فرصت پیش آمده این بار اما به طور گسترده بر بستر فضای مجازی و در صفحه های مختلف، میدان اعتراض مردمی را به صحنه اغتشاش و آشوب خسارت بار تبدیل کردند.
از سویی شبکه های مثل بی بی سی، ایران اینترنشنال و من و تو، در صفحات رسمی وابسته به طور ویژه و گسترده به پوشش اخبار مربوط به روند ناآرامی در ایران پرداختند و در این میان چه بسیار اخبار دروغ و نامعتبر نیز که انتشار آن بیش از پیش موجب تحریک احساسات و عواطف مردم و معترضان شد.
از سوی دیگر اما صدها صفحه جعلی و بی شناسنامه به خصوص در شبکه های توییتر و اینستاگرام شکل گرفت، صفحاتی که صرفاً با توییت های فیک و ریتوییت ها و هشتگ های شبکه ای، سعی دارند به فضای عصبانیت و ناامنی و اغتشاش در جامعه دامن بزنند. علاوه بر این در کانال ها و شبکه های بسیاری نیز حتی آموزش خشونت و ایجاد آشوب و اغتشاش به پست های رایج و هر روزه تبدیل شده است.
به گفته اکبر نصراللهی استاد ارتباطات، ایران اینترنشنال فقط در صفحه اینستاگرامش، در روزهای گذشته، ۱۱۰۰ پست برای آموزش و ترویج خشونت منتشر کرد؛ یعنی از زمان دستگیری مرحومه مهسا امینی در ۲۳ شهریور تا ساعت ۲۰ و ۲۰دقیقه دوشنبه چهارم مهر، هر ۱۵ دقیقه یک پست، هر روز ۱۰۰ پست و در مجموع در ۱۰ روز، یک هزار و صد پست با رویکرد آموزش، ترویج و بزرگنمایی خشونت و ترغیب به قانون‌شکنی منتشر کرده و تقریبا هیچ خبر دیگری غیر از این موضوع را منتشر نکرده است؛ وضعیتی که کمابیش در بی بی سی و من و تو نیز شاهد آن هستیم.
علاوه بر تحرکات این رسانه ها، برخی گروه های هکری هم با حمایت از اغتشاشاگران با ادعای رد شدن از سدهای امنیتی مدعی هک شدن برخی سایت های مراکز دولتی کشور شدند.
گروه هکری موسوم به «آنانیموس» در روزهای اخیر بارها مدعی شد، برخی سایت‌های مراکز دولتی از جمله مجلس شورای اسلامی، وزارت امور اقتصاد و دارایی، وزارت نفت و اپراتور همراه اول را مورد حمله سایبری قرار داده که البته پس از بررسی‌های کارشناسی مرکز ملی فضای مجازی، مشخص شده این ادعا‌ها واقعیت ندارد.
تکذیب حملات سایبری به سایت‌های دولتی ایران
در عین حل در شرایطی که برای مقابله با چنین فضاسازی و نیز کنترل ناامنی ها، در برخی ساعات محدودیت اینترنت در ایران وضع شده، تلاش خارج نشین ها برای شکستن این سد به سمت ایلان ماسک، مدیر عامل اسپیس‌اکس معطوف شد.
گروهی از نمایندگان جمهوری‌خواه و دمکرات در کنگره آمریکا در نامه‌ای به وزیر خزانه داری از او خواستند در صورت دریافت درخواست ایلان ماسک برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران، فوراً با این تقاضا موافقت کند که در پی این درخواست، وبسایت خزانه‌داری آمریکا روز اول مهر اعلام کرد، مجوز گسترش خدمات اینترنتی برای ایرانیان را صادر کرده است.
مدیر عامل اسپیس‌اکس می‌گوید، اینترنت ماهواره‌ای استارلینک اکنون در ایران فعال شده است اما برای استفاده کاربران، پایانه‌های ویژه‌ای باید در داخل کشور مستقر شوند.
این تحرکات البته با واکنش جمهوری اسلامی ایران مواجه شد و سخنگوی وزارت خارجه کشورمان آن را نقض حاکمیت ایران خوانده و تاکید کرد که تلاش‌ها بی‌پاسخ نخواهد ماند.
در سالهای اخیر بویژه در اعتراضات و تجمعات اقشار مختلف در کشور، فضای مجازی به سرعت به رسانه و بلندگوی متعرضان بدل می شود و با حضور افراد و گروه های مختلف با اغراض سیاسی، هر کس به ظن خود از آن بهره برداری می کند، بطوریکه اصل موضوع کاملا کمرنگ و حتی فراموش می شود.
فضای مجازی همزمان هم یک فرصت است و هم یک تهدید و برای اصلاح الگوی استفاده از فضای مجازی باید سیاست گذاری عمومی، الگوسازی و اقدامات فرهنگی لازم انجام شود.
