این افزایش تا حدودی به دلیل رشد و پیر شدن جمعیت است. آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (آی.ای.آر.سی) به طور مرتب تصویری کلی از ابعاد سرطان در اطراف جهان ارائه می کند که این کار با بررسی 36 سرطان مختلف در کشورهای جهان انجام می شود.
محققان می گویند که هرچند راه های جمع آوری و اندازه گیری داده های مربوط به سرطان بهبود یافته، اما روند کلی آمار سرطان و مرگ در اثر آن، نشان دهنده افزایشی سالانه است.
سرطان بیماری تقسیم و رشد سریع و غیرقابل کنترل سلول های غیرنرمال در بخشی از بدن تعریف شده که توانایی رشد بی حد و تجاوز و گسترش به نقاط دیگر بدن را دارد.
اما جالب است بدانید که در حقیقت سلول های سرطانی همه روزه در بدن ما تشکیل می شوند و بدن این سلول ها را توسط مکانیزم های مختلف تصحیح و ترمیم کرده و یا از بین می برد.
سرطان از سلول ها ایجاد می شود که واحدهای ساختمانی بافت ها هستند، بافت ها اندام های بدن را می سازند. در شرایط عادی سلول ها، با توجه به نیاز بدن، رشد کرده و تقسیم می شوند تا سلول های جدیدی بسازند و هنگامی که سلول های پیر می میرند، سلول های جدید جایگزین آنها می شوند.
گاهی، در این روند منظم اختلال ایجاد می شود، یعنی سلول های جدید زمانی که بدن به آنها نیاز ندارد تولید می شوند و سلول های قدیمی هم در زمانی که باید، از بین نمی روند. این سلول های اضافی اغلب تشکیل توده ای از بافت را می دهند که «تومور» نامیده می شود. این تومورها می توانند خوش خیم یا بد خیم باشند.
تومورهای خوش خیم و بد خیم
تومورهای خوش خیم به ندرت خطر جانی دارند چون اغلب دوباره رشد نمی کنند و به بافت های مجاور خود حمله نکرده و به دیگر بخش های بدن منتشر نمی شوند وبه راحتی می توان آنها را برداشت.
اما سلول های تومورهای بد خیم می توانند از یک قسمت به دیگر اندام های بدن منتشر شوند. سلول های سرطان عمدتاً از این نوع هستند.
این سلول ها از تومور اصلی (اولیه Primary) جدا شده وارد جریان خون یا دستگاه لنفاوی می شوند. این سلول ها می توانند به دیگر اندام ها حمله کرده و تومورهای جدیدی تشکیل دهند و به آن اندام ها آسیب برسانند. و بیدن ترتیب فرد را از پا در آورند.
دلایل ابتلا به سرطان
به طور کلی در بیش تر موارد پزشکان نمی توانند دلایل ابتلا به سرطان را توضیح دهند، اما تحقیقات جدید نشان می دهد برخی عواملِ خطرِ مشخص، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می دهند.
کهولت سن، دخانیات، اشعه خورشید، تشعشع یونیزان، برخی مواد شیمیایی و مصنوعات خاص، برخی ویروس ها و باکتری ها، برخی هورمون ها، سابقه ابتلا به سرطان در خانواده، مشروبات الکلی، رژیم غذایی نامناسب، کمبود فعالیت بدنی یا اضافه وزن برخی از عوامل خطر بسیار رایج هستند.
از بسیاری عوامل خطری که برشمردیم می توان اجتناب کرد، اما از برخی دیگر مانند سرطان های ارثی نمی توان جلوگیری کرد. همه افراد می توانند با اجتناب از عوامل خطر حتی المقدور از خود بیش تر محافظت کنند.
اگر فکر می کنید در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کرده و از او درباره راه های کاهش خطر و همچنین انجام مرتب معاینات عمومی سؤال کنید. هنگامی که می خواهید خطر ابتلا به سرطان را در خود بررسی کنید، باید نکاتی را در نظر بگیرید و آن این که همه چیز سرطان زا نیست.
سرطان از آسیب هایی مثل ضرب دیدگی و کبودی ایجاد نمی شود. سرطان مسری نیست و هیچ کس از دیگری سرطان نخواهد گرفت، ولی انواع خاصی از ویروس ها یا باکتری ها ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان ها را افزایش دهند.
همچنین وجود یک یا چند عامل خطر در فرد به معنی ابتلا به سرطان نیست و ممکن است بیش تر آنهایی که دارای عوامل خطر در بدن هستند، هرگز سرطان نگیرند.
کهولت سن
در میان عوامل بروز سرطان، کهولت سن مهم ترین عامل است و بیش تر سرطان ها در افراد بالای 65 سال اتفاق می افتد. اما در عین حال افراد در هر سنی، حتی کودکی، نیز ممکن است به سرطان مبتلا شوند.
مصرف دخانیات
عامل دیگر سرطان، مصرف دخانیات است. استفاده از محصولات تنباکو و یا قرار داشتن دائم در معرض دود آن، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. افراد سیگاری بیش از دیگران در خطر ابتلای به سرطان های ریه، حنجره، دهان، مری، مثانه، کلیه، حلق، معده، لوزالمعده و دهانه رحم هستند. همچنین احتمال ابتلای آنها به لوسمی میلوئیدها (سرطان که در گلبول های خون به وجود می آید) بیش تر است.
پرتوی UV
پرتوی (UV (Ultra Violet از اشعه خوشید، لامپ های آفتابی و دستگاه های برنزه کننده ساطع می شود. این اشعه موجب پیری زودرس پوست و آسیب دیدگی آن می شود و ممکن است به سرطان پوست منجر شود.
همچنین تشعشع یونیزان می تواند موجب آسیب دیدگی سلول ها و ابتلا به سرطان شود. این گونه تشعشعات، پرتوهایی هستند که از فضای خارج جو زمین، از غبار رادیواکتیو، گاز رادون (Radon)، اشعه ایکس و منابع دیگر ایجاد می شوند.
فرآیندهای پزشکی نیز یکی از منابع معمول تشعشع هستند. پزشکان از تشعشعات برای تصویربرداری داخلی بدن استفاده می کنند. همچنین پزشکان از پرتو درمانی برای درمان سرطان استفاده می کنند.
خطر ابتلا به سرطان از اشعه x با میزان کم بی نهایت پایین است اما این خطر در پرتو درمانی کمی بیش تر است. شاغلین بعضی مشاغل، مانند نقاش ها، کارگران ساختمانی و شاغلین در صنایع شیمیایی، نیز بیش تر در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارند. مطالعات نشان داده است که کار و تماس با آزبست (پنبه نسوز)، بنزن، بنزیدین، کادمیوم، نیکل یا وینیل کلراید می تواند موجب ابتلا به سرطان شود.
برخی از ویروس ها و باکتری ها
برخی از ویروس ها و باکتری ها نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. از جمله ابتلا به ویروس HPV یکی از دلایل اصلی سرطان دهانه رحم است.
سرطان کبد ممکن است سال ها بعد از ابتلا به ویروس های هپاتیت B و C بروز کند و یا ویروس نقص ایمنی انسانیHIV، خطر ابتلا به سرطان هایی مانند خون و نوع نادری از سرطان به نام سارکوم کاپوزی بسیار افزایش می دهد.
همچنین باکتری هلیکوباکترپیلوری می تواند موجب زخم معده و همچنین سرطان های معده و لنفوم جدار معده شود.
برخی هورمون ها نیز در ابتلا به این بیماری نقش دارند. به عنوان مثال ممکن است پزشکان برای مشکلاتی مانند گُر گرفتگی و پوکی استخوان که احتمالا در دوران یائسگی ایجاد می شوند، برخی هورمون ها را تجویز کنند. اما مطالعات نشان داده که هورمون درمانی مربوط به یائسگی ممکن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد. هورمون ها می توانند خطر ابتلا به سرطان پستان، سکته قلبی، سکته مغزی یا لخته شدن خون را افزایش دهند.
سابقه ابتلا به سرطان در خانواده
گفتیم که سابقه ابتلا به سرطان در خانواده نیز یکی از عوامل خطر محسوب می شود. بیش تر سرطان ها به دلیل تغییرات ژنتیکی است. یک سلول طبیعی معمولا پس از یک سلسله تغییر و تحول در ژن ها، به سلول سرطان تبدیل می شود.
مصرف دخانیات، برخی ویروس ها و بالاخره بعضی عوامل که در شیوه زندگی یا محیط زیست فرد وجود دارند، ممکن است در گونه های خاصی از سلول ها این تغییرات را ایجاد کنند.
برخی تغییرات ژنتیکی که موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان می شود، می تواند ارثی باشد و از والدین به فرزندان منتقل شود. البته معمولا سرطان از نسلی به نسل دیگر منتقل نمی شود. با این وجود، ابتلا به برخی انواع سرطان در بعضی خانواده ها بیش تر است.
برای مثال، ملانوم و سرطان های پستان، تخمدان، پروستات و روده بزرگ ممکن است در خانواده ای به شکل ارثی وجود داشته باشد. ابتلا به نوع خاصی از سرطان در افراد متعدد یک خانواده، در اکثر موارد ممکن است ناشی از تغییرات ژنتیکی موروثی باشد و احتمال ابتلا به سرطان را در افراد آن خانواده افزایش دهد. هر چند عوامل زیست محیطی نیز می توانند در این خصوص تأثیر گذار باشند. با این همه، موارد متعدد بروز نوع خاصی از سرطان در یک خانواده، اغلب اتفاقی است.
مصرف مشروبات الکلی
از دیگر عوامل پر خطر در بروز سرطان مصرف طولانی مدت مشروبات الکلی است که خطر ابتلا به سرطان های دهان، حلق، مری، حنجره، کبد و پستان را افزایش می دهد. هر چه میزان مصرف بالاتر باشد، خطر ابتلا نیز بیش تر می شود.
در صورتی که فرد الکلی دخانیات نیز مصرف کند، خطر بروز بیش تر این سرطان ها افزایش می یابد. افرادی که رژیم غذایی نامناسب، تحرک بدنی کم و یا اضافه وزن دارند، بیش تر در خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان هستند.
به عنوان مثال، مطالعات نشان می دهد افرادی که رژیم غذایی پر چربی دارند، از نظر ابتلا به سرطان های روده بزرگ، رحم و پروستات بیش تر در خطر قرار دارند. البته فعالیت بدنی کم و اضافه وزن نیز از جمله عواملی هستند که خطر ابتلا به سرطان های پستان، روده بزرگ، مری، کلیه و رحم را افزایش می دهند.
علائم بیماری سرطان
سرطان علائم زیادی دارد؛ وجود توده یا ضخیم شدگی در قسمت های مختلف بدن، رشد خال جدید یا تغییراتی در خال قدیمی، زخمی که التیام نمی یابد، خشونت در صدا یا سرفه ای که از بین نمی رود، تغییراتی در اجابت مزاج یا دفع ادرار، ناراحتی پس از خوردن غذا، وجود مشکلاتی در بلع، افزایش یا کاهش بی دلیل وزن، ترشحات یا خونریزی های غیر منتظره، احساس ضعف یا خستگی شدید و ... برخی از این علائم هستند.
البته در بیش تر مواقع این علائم، به معنی وجود حتمی سرطان نیستند. ممکن است به دلیل وجود تومور خوش خیم یا دلایل دیگری باشند و تنها پزشک متخصص است که می تواند در این مورد نظر دهد.
اگر این علائم یا تغییرات دیگری در بدن مشاهده شود باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه تا با روش های تشخیصی نوع بیماری مشخص و درمان های لازم شروع شود.
روش های تشخیص سرطان
از آن جا که معمولاً سرطان در مراحل اولیه درد ندارد، با مشاهده برخی ازعلائمی که برایتان برشمردیم باید قبل از این که درد شروع شود سریع به پزشک مراجعه شود. اگر برخی علائم سرطان در فرد آشکار و یا نتایج آزمایشات غربالگری مثبت شود، این پزشک است که باید تشخیص دهد که این علائم و نتایج واقعاً مربوط به سرطان است یا دلایل دیگری دارد.
پزشک احتمالاً سوابق پزشکی شخصی و خانوادگی را جویا می شود و اقدام به معاینه بالینی می کند. او همچنین ممکن است دستور انجام برخی آزمون های آزمایشگاهی، تصویربرداری با اشعه ایکس یا دیگر آزمایش ها و فرایندهای پزشکی را صادر کند.
آزمایش خون، ادرار یا دیگر مایعات بدن می توانند به پزشک در تشخیص بیماری کمک کنند. این آزمایش ها می توانند کیفیت کار یک اندام (مثلاً کلیه) را نشان دهند، از طرفی وجود بیش از حد برخی مواد در نمونه های آزمایش شده ممکن است نشانه سرطان باشد. به این مواد در اصطلاح نشانگرهای تومور گفته می شود. با این همه، تنها نتایج غیر عادی در آزمایش ها دلیل قطعی وجود سرطان نیست و پزشکان نمی توانند تنها به نتایج آزمایش ها بسنده کنند.
آزمایش خون، ادرار یا دیگر مایعات بدن می توانند به پزشک در تشخیص بیماری کمک کنند.
آزمایش خون، ادرار یا دیگر مایعات بدن می توانند به پزشک در تشخیص بیماری کمک کنند
تصویربرداری از بدن یکی دیگر از روش های تشخیص است. در روش های تصویربرداری، تصاویری از داخل بدن تهیه می شود که به پزشک در تشخیص تومور کمک می کند.
این تصاویر را به شیوه هایی چون تصویربرداری با اشعه ایکس (X-Rays)، سی.تی.اسکن (CT Scan)، اسکن هسته ای (Radionuclide Scan)، سونوگرافی (Ultrasound)، ام.آر.آی و PET اسکن می توان تهیه کرد.
همچنین پزشکان در بیش تر موارد برای تشخیص سرطان به نمونه برداری (Biopsy) نیاز دارند. برای این کار، پزشک نمونه ای از بافت مشکوک را به آزمایشگاه می فرستد و متخصص آسیب شناس (Pathologist) آن را زیر میکروسکوپ بررسی می کند.
نمونه برداری به طرق مختلفی از جمله به وسیله سوزن، آندوسکوپی و یا به وسیله جراحی کامل (برداشتن کل تومور) و یا برشی (برداشتن بخشی از تومور) انجام می گیرد.
پزشک برای انتخاب بهترین روش درمان، باید از وسعت (مرحله) بیماری مطلع باشد. در مورد بیش تر سرطان ها (مانند پستان، ریه، پروستات یا روده بزرگ) اندازه تومور و این که آیا سرطان به غدد لنفاوی یا دیگر قسمت های بدن منتشر شده یا نه، مشخص کننده مرحله بیماری است.
ام آر آی از راه های تشخیص بیماری
آزمایش های غربالگری
برخی از سرطان ها را می توان پیش از آن که در بدن علائمی ایجاد کنند تشخیص داد. آزمایش های لازم برای تشخیص سرطان (یا شرایطی که ممکن است منجر به سرطان شود) را در مورد افرادی که علائمی از سرطان در آنها ظاهر نشده، آزمایش های غربالگری (Screening) می نامند.
آزمایش های غربالگری می تواند در تشخیص و درمان زود هنگام برخی از سرطان ها به پزشکان کمک کند و به طور کلی، اگر سرطان زود تشخیص داده شود، درمانش آسان تر و مؤثرتر خواهد بود.
از آزمایش های غربالگری در تشخیص سرطان های پستان، رحم، روده بزرگ و راست روده بسیار استفاده می‌شود. ماموگرافی(عکس برداری از پستان با اشعه ایکس) بهترین ابزار پزشکان برای تشخیص زود هنگام سرطان پستان است.
همچنین از آزمون پاپ اسمیر برای بررسی سلول های گردن رحم استفاده می شود. آزمون های غربالگری دیگری همچون آندوسکوپی سیگمویید، کولنوسکوپی و آزمون خون مخفی مدفوع برای تشخیص پولیپ، سرطان یا دیگر ناراحتی های روده بزرگ و راست روده، مورد استفاده قرار می گیرد.
برنامه درمانی سرطان
برنامه درمانی در این بیماری، بستگی به نوع و مرحله سرطان دارد. پزشکان همچنین سن و سلامت عمومی بیمار را نیز در نظر می گیرند.
هدف از درمان، اغلب بهبود کامل سرطان است. در غیراین صورت، هدف کنترل بیماری تا حد امکان و کاهش علائم آن است.
برنامه درمانی ممکن است به مرور زمان، با توجه به پیشرفت یا توقف بیماری، تغییر کند. بیش تر برنامه های درمانی شامل جراحی، پرتو درمانی، یا شیمی درمانی است و برخی دیگر نیز برنامه های هورمون درمانی یا درمان زیست شناختی را شامل می شود.
علاوه براین ها، ممکن است پیوند سلول های بنیادی برای بیمارانی انجام شود که قادر به دریافت شیمی درمانی و یا پرتودرمانی با دوز بسیار بالا باشد. در مورد برخی از انواع سرطان تنها یک روش درمانی بهترین نتیجه را می دهد، ولی برای بعضی دیگر ممکن است ترکیبی از چند روش مؤثرتر واقع شود.
شیمی درمانی
روش های درمانی ممکن است تنها در قسمت خاصی از بدن (درمان موضعی) یا روی تمام بدن (درمان سیستمیک) اثر داشته باشند. در درمان موضعی، سرطان را تنها در یک قسمت بدن از بین برده یا برمی دارند.
عمل جراحی برای برداشتن یک تومور، درمانی موضعی است. همچنین پرتو درمانی به منظور کاهش اندازه تومور یا از بین بردن آن هم درمان موضعی محسوب می شود. در درمان سیستمیک، داروها یا مواد خاصی را وارد جریان خون می کنند تا سلول های سرطان را در تمام بدن از بین ببرند. این کار باعث از بین رفتن یا کاهش سرعت رشد سلول های سرطان می شود که به بافت ها و اندام های دورتر از تومور اصلی منتشر شده اند. شیمی درمانی، هورمون درمانی و درمان زیست شناختی جزء درمان های سیستمیک محسوب می شوند.
پرتو درمانی
برخی مبتلایان به سرطان از طب مکمل و جایگزین استفاده می کنند. طب سوزنی، ماساژ درمانی، داروهای گیاهی، رژیم های ویتامینی یا دیگر رژیم های غذایی مخصوص، تجسم، مراقبه و درمان معنوی، گونه هایی از طب تکمیلی و جایگزین هستند. بسیاری از بیماران می گویند طب مکمل و جایگزین به آنها احساس بهتری می دهد. با این وجود، گاه برخی از روش های مکمل و جایگزین می توانند در روند درمان های متداول اختلالاتی زیان آور ایجاد کنند و برخی دیگر حتی اگر به تنهایی هم از آنها استفاده شود ممکن است مضر باشند.
استفاده از طب مکمل و جایگزین برای درمان
محققان در سراسر دنیا به دنبال یافتن روش های بهتر و جدیدتری برای پیشگیری، شناسایی، تشخیص و درمان سرطان هستند و دانش آنها درباره دلایل بروز سرطان روز به روز بیش تر می شود و انواع گوناگونی از کارآزمایی های بالینی را انجام می دهند.
تا به امروز تحقیقات در مورد این بیماری پیشرفت های چشمگیری داشته است، ولی باز هم دانشمندان به دنبال دستیابی به روش های مؤثرتری هستند. به دلیل پیشرفت هایی که در نتیجه پژوهش های بالینی حاصل شده است، اکنون بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان بیش تر عمر می کنند. همچنین کیفیت زندگی بسیاری از نجات یافتگان از سرطان، در مقایسه با افرادی که در گذشته تحت درمان قرار گرفته اند، بهبود پیدا کرده است.
روش های پیشگیری از سرطان
و در آخر این که اگرنگران هستید که شاید اقدامات کافی را برای پیشگیری از سرطان انجام نمی دهید، با ایجاد تغییرات کوچک در زندگی روزانه خود، از کاربرد رژیم غذایی سالم تا برنامه ریزی زمان بندی شده غربالگری منظم سرطان، این نگرانی را برطرف سازید.
خودداری از استعمال دخانیات و قرار نگرفتن در معرض دود حاصل از مصرف این فرآورده ها یکی از راه های پیشگیری از ابتلا به این بیماری است.
همچنین پیروی از یک رژیم غذایی مناسب که شامل مصرف انواع میوه، سبزی و دیگر مواد غذایی مانند غلات سبوس دار و لوبیا که از منابع گیاهی به دست می آید نیز بسیار موثر است.
رژیم های غذایی پرچربی معمولاً کالری بیشتری در بردارند و خطر اضافه وزن یا چاقی را افزایش می دهند، که ممکن است این مساله به نوبه خود خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. داشتن وزن مناسب و گنجاندن ورزش به عنوان یکی از کارهای روزانه در جلوگیری از چاقی بسیار موثر است.
همچنین از بدن خود در برابر نور آفتاب محفاظت کنید. سرطان پوست یکی از رایج ترین انواع سرطان و یکی از پیشگیری شونده ترین آنها است. به همین دلیل از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به هنگام ظهر اجتناب کنید. به خصوص از ساعات 10 صبح تا 16 بعد از ظهر در معرض نور آفتاب قرار نگیرید زیرا پرتو‌های خورشیدی در فاصله بین این ساعات از هر زمان دیگر شدید تر است و در مصرف کرم یا لوسیون ضد آفتاب صرفه جویی نکنید.
ضدآفتاب
پیشگیری از سرطان، شامل حفاظت در برابر عفونت های ویروسی خاص نیز می شود. با پزشک خود درباره ایمن سازی بدنتان در برابر عفونت ها مشورت کنید.
از واکسن هپاتیت B برای تمام نوزادن استفاده می شود، زیرا امکان دارد هپاتیت B خطر ایجاد سرطان کبد را افزایش دهد. واکسن HPV در دسترس مردان و زنان 26 ساله یا جوان تری قرار می گیرد که در نوجوانی این واکسن را نزده اند، زیرا این ویروس ممکن است به ایجاد سرطان گردن رحم منتهی شود.
با انجام معاینات منظم و با شرکت در غربالگری که توسط افراد حرفه ای برای انواع مختلف سرطان انجام می شود، احتمال کشف زود هنگام (مراحل اولیه) سرطان افزایش می یابد و احتمال موفقیت درمان سرطان از هر زمان دیگری بیشتر است. با پزشک خود درباره برنامه زمان بندی شده غربالگری که برای شما از همه مناسب تر است مشورت نمایید.
لیدا مکتبی
117
