مجله سلامتی؛ بیماری‌های کبد، علائم و روش های درمان

کبد، حدود یک کیلو و چهارصد گرم وزن دارد، رنگ آن قرمز مایل به قهوه‌ای است و هنگام لمس ظاهری لغزنده و کشسان دارد.

به ‌طور معمول شما نمی‌توانید کبد را احساس کنید، زیرا که توسط قفسه سینه محافظت می‌شود. کبد دارای دو قسمت بزرگ است که لوب راست و لوب چپ نامیده می‌شوند.

کیسه صفرا در زیر کبد واقع شده است و در مجاورت غده پانکراس و روده قرار گرفته است. کبد با همکاری این ارگان ها در هضم، جذب و فراوری مواد غذایی شرکت دارند.

وظیفه اصلی کبد پالایش خون است که از دستگاه گوارش وارد آن می‌شود، پس ‌از آن خون پالایش ‌شده می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن انتقال یابد.

همچنین کبد وظیفه سم ‌زدایی مواد شیمیایی و متابولیسم داروها را نیز بر عهده دارد. هم ‌زمان با انجام این وظایف، مایع صفرا را ترشح می‌کند که درنهایت وارد روده‌ها می‌شود. همچنین کبد پروتئین‌های مهمی می‌سازد که در فرایندهایی همچون لخته شدن خون و سایر عملکردهای اساسی بدن نقش دارند. 

کبد وظایف زیادی بر عهده دارد، این عضو حیاتی بدن به ‌منظور تبدیل مواد غذایی به انرژی، صدها فرایند پیچیده متابولیسمی را مدیریت می‌کند.

بیش از 100 نوع بیماری کبدی وجود دارد. متاسفانه بیماری کبد تا زمانی که کاملاً وارد مرحله پیشرفته خود نشود، علامت یا نشانه‌ واضحی از خود نشان نمی‌دهد، که در این مرحله بافت‌های کبد دچار آسیب دیدگی می‌شوند.

در این مرحله، کاهش اشتها، کاهش وزن و زردی از علائم احتمالی می‌تواند باشد. تشخیص دقیق بیماری‌های کبدی از طریق ارزیابی دقیق سابقه پزشکی و معاینه بالینی توسط متخصص گوارش انجام می شود.

بیماری های کبد

«آسیت کبدی» یکی از بیماری های کبدی است و زمانی رخ می دهد که سیروز کبدی پیشرفت ‌کند. در این حالت کبد دچار نشت مایعات به داخل شکم می‌شود و در نتیجه شکم به ‌شدت متورم و بزرگ می‌شود.

در بیماری «هموکروماتوز» (hemochromatosis)، آهن در کبد رسوب کرده و باعث آسیب ‌دیدگی آن می‌شود. آهن می‌تواند در بخش‌های دیگر بدن نیز رسوب کرده و باعث مشکلات دیگری برای بیمار شود.

«کلانژیت اسکلروئیدی اولیه» یک بیماری نادر دیگر کبدی با علل ناشناخته است. این بیماری باعث التهاب و آسیب ‌دیدگی مجاری صفراوی در کبد می‌شود.

در اختلال نادر دیگری به نام بیماری «سیروز صفراوی» یک فرآیند نامشخص، کانال صفراوی در کبد را به ‌آرامی از بین می‌برد. در نتیجه کبد به تدریج دچار آسیب ‌دیدگی دائمی یعنی سیروز می‌شود.

اما «کبد چرب غیر الکلی» یک اصطلاح کلی برای گروهی از بیماری‌های کبد است که ویژگی آن، وجود چربی زیاد در سلول‌های کبدی است. کبد چرب غیر الکلی در وخیم‌ترین حالت خود، منجر به سیروز کبدی و نارسایی کبد می‌شود.

امروزه ابتلا به کبد چرب غیر الکلی در جهان رو به افزایش است. شما ممکن است به کبد چرب مبتلا باشید اما خودتان اصلا متوجه بیماریتان نشوید. این بیماری معمولا در ابتدا هیچ علائمی ندارد. با گذشت زمان، معمولا چند سال و حتی گاهی چند ده سال، علائم و عوارض بیماری بروز می‌کنند.

متخصصین به طور قطع نمی‌دانند که چرا در کبد برخی از افراد، چربی اضافه تجمع پیدا می‌کند و به همین ترتیب، مشخص نیست که چرا کبد چرب در برخی از افراد منجر به التهاب کبد و در نهایت سیروز کبدی می‌شود و در برخی دیگر از بیماران این طور نیست.

کبد چرب غیرالکلی و استاتوهپاتیتیس غیر الکلی هر دو با عوامل خطری چون چاقی مفرط یا داشتن اضافه وزن، ابتلا به مقاومت به انسولین، قند خون بالا که نشان دهنده وضعیت پیش دیابتی یا ابتلا به دیابت نوع دوم است و چربی بالای خون به خصوص از تری گلیسیرید بالا در ارتباط هستند.

علائم بیماری های کبد

بزرگ شدن کبد، خستگی مفرط، احساس درد در قسمت بالایی و راست شکم، تورم شکم و بزرگ شدن رگ‌هایی که درست در زیر پوست هستند، از علائم این بیماری محسوب می شوند.

همچنین بزرگ شدن سینه در مردان، بزرگ شدن طحال، قرمز شدن کف دست‌ها و پاها، زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم‌ها که علائم یرقان هستند نیز از علائم و نشانه‌های احتمالی سیروز کبدی و استاتوهپاتیتیس غیرالکلی کبد به شمار می روند.

طیف وسیعی از بیماری‌ها و مشکلات می‌توانند خطر بروز کبد چرب غیرالکلی را افزایش دهند. کلسترول بالا، وجود تری گلیسرید بالا در خون، سندرم‌های متابولیسمی، چاقی مفرط و خصوصا تجمع چربی در شکم، سندرم تخمدان پلی کیستیک، آپنه‌ خواب، دیابت نوع دو، کم کاری تیروئید، کم کاری غده هیپوفیز از جمله این عوامل هستند. ابتلا به کبد چرب غیرالکلی نیز در افراد با سن بالاتر، افراد مبتلا به دیابت و افراد دارای چربی اضافه در ناحیه شکم بیش تر‌است.

اصلی‌ترین عارضه ناشی از کبد چرب غیرالکلی، سیروز کبدی است که حالت زخم شدن وخیم و تشکیل بافت فیبروزی در کبد است.

 سیروز کبدی بر اثر آسیب دیدن کبد و التهاب آن ایجاد می‌شود. زمانی که بافت کبد سعی دارد با التهاب مبارزه کند، بافت‌های فیبروزی تشکیل می‌دهد.

با ادامه پیدا کردن التهاب، بافت فیبروزی نیز گسترش پیدا می‌کند و درصد بیشتر ‌و بیشتری از کبد را به خود اختصاص می‌دهد. اگر فرایند آسیب دیدن کبد متوقف نشود، می‌تواند منجر به مشکلاتی چون تجمع مایع در شکم، تورم رگ‌های مری که به آن واریس مری گفته می شود و می‌تواند موجب پارگی رگ و خون ریزی شود. از دیگرعوارض خطرناک این بیماری، گیجی و منگی و صحبت کردن به طور نامفهوم، سرطان کبد و نارسایی کامل کبد است.

تشخیص بیماری کبد

آزمایش خون، عکسبرداری و نمونه برداری، تست‌هایی هستند که برای تشخیص قطعی کبد چرب انجام می‌شوند. در تشخیصی که از طریق آزمایش خون انجام می شود، شمارش کامل خون، تست عملکرد کبدی و آنزیم‌های کبدی، تست ابتلا به عفونت ویروسی مزمن کبد، هپاتیت A و هپاتیت C و تست لیپید یا چربی خون بررسی می شوند.

روش‌های عکسبرداری برای تشخیص کبد چرب غیر الکلی نیز متعدد است. سونوگرافی معمولی، سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی از شکم از این روش ها محسوب می شوند.

الاستوگرافی نیز نوع پیشرفته‌ای از سونوگرافی است و میزان سفت بودن بافت کبد را تعیین می‌کند و به این طریق می‌توان وجود فیبروز کبدی را تشخیص داد. همچنین روش دیگری برای تشخیص بیماری های کبدی وجود دارد که به آن الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی گفته می شود.

در این روش که در آن اسکن رزونانس مغناطیسی با الگوهای عکسبرداری با امواج صوتی (سونوگرافی) ترکیب شده است، نواحی که در آنها بافت کبد فیبروزی شده است، مشخص می شوند.

اگر نتایج این تست‌ها مشخص نباشد ممکن است پزشک بخواهد که از بافت کبد نمونه برداری کند. بافت نمونه برداری شده در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. 

درمان بیماری کبد

معمولا اولین توصیه پزشک برای درمان کبد چرب، کم کردن وزن، ورزش کردن و رعایت رژیم غذایی سالم است. کم کردن وزن در واقع موجب برطرف شدن عواملی می‌شود که منجر به بروز کبد چرب شده اند.

به طور ایده آل، کم کردن 10 درصد از وزن بدن مد نظر پزشک است اما با کم کردن حتی سه تا پنج درصد اولیه نیز، علائم بیمار شروع به بهتر شدن می‌کنند.

برای افرادی که باید مقدار وزن زیادی کم کنند، انجام جراحی کاهش وزن می‌تواند گزینه مناسبی باشد. ممکن است پزشک به بیمار توصیه کند که واکسن هپاتیت A و هپاتیت B را تزریق کند تا از بروز آسیب‌های بیشتر کبد بر اثر عفونت ویروسی جلوگیری کند. در افرادی که مبتلا به سیروز کبدی شده‌اند، ممکن است لازم باشد که جراحی پیوند کبد انجام شود. 

با توجه به اینکه داروی قطعی برای درمان کبد چرب وجود ندارد، محققان در حال مطالعه بر روی برخی مواد غذایی طبیعی هستند که می‌تواند در پیشگیری و کنترل کبد چرب موثر باشد. ویتامین E و آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند به محافظت از کبد کمک کنند و اثرات مخرب ناشی از التهاب کبد را خنثی کنند.

البته لازم است که تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود. برخی مطالعات نیز نشان داده‌اند که مصرف ویتامین E برای افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی می‌تواند مفید باشد. البته نباید در مصرف این نوع ویتامین زیاده روی کرد.

در تحقیقاتی که بر روی بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی انجام شده است، افرادی که قهوه بیشتری مصرف می‌کرده اند، آسیب کبدی کمتری داشته اند. البته هنوز مشخص نیست که قهوه چگونه می تواند بر آسیب کبدی اثرگذار باشد.

 به طور کلی برای پیشگیری از آسیب کبدی، توصیه می شود که رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید. مصرف غذاهای پر از کربوهیدرات مانند نان و سیب زمینی و برنج را کم کنید و مصرف نوشیدنی‌های گاز دار و شیرین را نیز قطع کنید.

لیدا مکتبی

117