تب کریمه کنگو یک نوع بیماری مشترک بین حیوان و انسان است که به صورت ناگهانی شروع می شود. این بیماری اولـین بار در سـال های 45 - 1944 باعـث ابـتلای بـیش از 200 نفر در منطقه کریمه واقع در اوکراین شد. سپس در سال 1969 مشخص شـد عامـل ایجـاد کننـده بیماری ویروسی مشابه همان است که در سال 1956 در کنگو مشاهده گردیده است.
از این رو، تشابه عامل بیماری باعـث اسـم فعلـی آن یعنی تـب هموراژیک کریمه - کنگو شد.
جالـب است بدانید کـه مشخصـات این بیماری در حـدود سـال 1110 مـیلادی توسـط جرجـانی پزشک و دانشمند ایرانی در کتاب گنجینه خوارزمشاه به تفصیل توضیح داده شده است. اما بـرای اولـین بـار در سال 1970 میلادی حضور این ویروس در ایـران بـا شناسـایی آنتی بادی در سرم 45 گوسفند که از تهران به مسکو فرسـتاده شده بود مشخص گردید.
این ویروس در انسان بیماری شدیدی همراه با مرگ و میر حدوداً 30 درصدی ایجاد می کنـد. ویروس CCHF به وسیله کنه ای سرسخت منتقل مـی شـود و عامل اصلی ویروس در طبیعت، کنه ها هستند؛ ولی عوامل دیگری چون گاو، گوسفند، بز، خرگوش، گورخر، بوفالو، کرگدن و زرافه نیـز بـه انتقال این ویروس کمک می کنند.
علایم بیماری تب کریمه کنگو
تب کنگو معمولا 1 الی 3 روز و حداکثر 9 الی 13 روز در بدن بدون علامت باقی می ماند و بعد از آن علائمی همچون تب، ضعف، سردرد شدید، لرز، درد شدید در ناحیه پشت، کمر و پاها، گیجی، کوفتگی و بی اشتهایی، تهوع و استفراغ بدون ارتباط با غذا خوردن، اسهال، درد شکم، پرخونی صورت، پرخونی ملتحمه و چشـم ظاهر می شود.
البته ممکن است فقط بعضی علائم در یک فرد دیده شود. بعد از بروز علائم، اتفاقات بدتری در بدن رخ می دهد که خونریزی از برخی نقاط است.
خونریزی از روز چهارم شروع می شود که به صورت پتشی* در مخاط دهان و پوست، خونریزی از لثه ها، بینی، معده، روده و رحم و زیر پوست به خصوص در ناحیه ساق پا و ساعد می باشد. مرگ بیمار ناشی از شوک به دنبال خونریزی شـدید، عفونـت منتشـر و اختلال انعقادی داخل عروقی پیشرونده است.
در حیوانات اما این بیماری بدون علامت است و گاه با یک تب چند روزه تمام می شود. ولی در نوع شدید آن ممکـن اسـت منجر به سقط جنین در حیوان شود. این ویروس در حیوانات نشخوارکننده اهلی مثل گاو، گوسفند و بز به مـدت یـک هفتـه پـس از آلـودگی و عفونت باقی می ماند.
بیماری تب کریمه کنگو از بیشتر مناطق صحرایی آفریقا، اروپای شرقی، چین، کشورهای آسیای میانه و خاورمیانه گزارش شده است. بسته به موقعیـت جغرافیـایی محـل و انـدمیک بـودن (بومی بودن)، ایـن بیماری با شدت و ضعف های متفـاوتی ایجـاد مـی شـود؛ مـثلاً در آسـیا بیماری شدت بیشتری دارد و همراه با مـرگ و میـر بیشـتر است ولی در آفریقا مرگ و میر کمتر گزارش شده است.
بیماری در فصول گرم سال یعنی زمان رشد و تکثیر کنه ها شیوع بیشتری پیدا می کند. مواردی نیز در بین اعضای خانواده بیمار و پرسنل پزشکی بعد از آلودگی با خون یا ترشحات بیمار رخ داده است.
پرندگان به بیماری مقاومند اما می توانند با پخـش کنـه هـای آلـوده باعـث بـروز اپیدمی شوند. در سال 1996 در آفریقای جنوبی 15 نفـر در اثـر تمـاس بـا شترمرغ درمزرعه پرورش شترمرغ مبتلا شـدند بنابراین شـترمرغ نیـز به دلیل حساس بودن به این ویروس می تواند نقش مخـزن و انتقال دهنده ایـن بیماری را ایفا کند.
راه های انتقال تب کریمه کنگو
راه های انتقال این بیماری متعدد است. علاوه بر روش اصلی انتقال بیماری که از طریـق گـزش کنـه است، تماس با خون، ترشحات و بافت های آلوده دام نیز می تواند منجر به انتقال بیماری شود.
البتـه پـس از مـدت کوتاهی یعنی چند ساعت پس از ذبح، به خاطر اسیدوز Acidosis،** ویـروس از بین می رود و بیشترین خطر هنگام تماس بـا خـون و گوشـت تازه دامی وجود دارد. بنابراین باید از مصرف گوشـت تـازه خـودداری شود و لذا دام را پس از ذبح، تـا 24 سـاعت در دمـای منفـی 1 تـا 4 درجه قرار می دهند تا ویروس هـای آن کشـته شـوند و پـس از آن مصرف شود.
در کشور ایران شـایع ترین راه انتقـال ذبـح دام های آلوده و تماس با لاشه دام، خون و احشـا پـس از ذبـح بوده است. همچنین مواردی از بیماری به دنبال خوردن گوشتی که کـاملاً پخته نشده یا جگر نسبتاً خام از ایران گزارش شده است.
تمـاس با خون و بافت بیماران به ویژه در مرحله خون ریزی نیز باعث انتقال این بیماری است. بنابراین در مدتی که بیمار در بیمارستان بستریست به شـدت بـرای دیگـران خطرناک است.
این بیماران باید در اتـاق ایزوله بستری شده و ملاقات بیمـار تـا حـد مراقبت هـای کـاملاً ضروری محدود شود. حتی برخی گزارش ها انتقال این بیماری از طریق تنفس را اثبات کرده اند؛ یعنی حضور در مکانی که دام هـای آلوده و یا انسان بیمار در آن است و یا حتی مجـاورت بـا آن مکان، امکان سرایت بیماری را دارد.
راه های جلوگیری از مبتلا شدن به تب کریمه کنگو
پزشکان معتقدند برای جلوگیری از مبتلا شدن به تب کریمه کنگو، باید نکات بهداشتی از جمله شستشوی مناسب، نگهداری و طبخ صحیح غذا و ...، رعایت شود. از آن جا که مقاومــت ویروس در برابر حرارت زیاد نیست و در دمـای C˚ 56 به مـدت 30 دقیقه، نابود می شود، پخـتن گوشـت و یـا پاستوریزه کردن شیر باعث از بـین رفـتن ویـروس مـی شود.
این ویـروس همچنین در محـیط اسـیدی از بین می رود و در برابـر هیپوکلریـت سـدیم و یا ضدعفونی کننـده هـای فنولیک حساس است. لذا صابون و مایعـات شستشو دهنده با این که ویروس را از بین نمی برند ولی تا حدی می توانند ویروس را غیر فعال کنند. استفاده از مواد ضد عفونی کننده جهت گندزدایی توالت ها و محیطهای آلوده به خون و ترشحات بیمار تب کریمه، ضروری است.
ایزوله کردن بیمار تب کریمه کنگو
در دهه اخیر با پیدایش اپیدمی جدید، تأثیر داروی "ریباویرین" در درمان بیماری ثابت شده است. شروع هر چـه سـریع تر ایـن دارو توسط پزشک باعث افزایش پاسخ به درمان شده و میزان مرگ و میر را در منطقه جنوب شرق کشور ایران از 22 %به 3 % کاهش داده اسـت. همچنـین تجویز «انترفرون» و «ایمونوگلوبولین وریدی» توسط پزشک در بیماران بد حال توصیه شده ولی نتایج آن هنوز در دست بررسی است.
پیشگیری از این بیماری مبتنی بر سه اصل مهم بیماریابی، درمان به موقع مبتلایان و افزایش آگاهی عمومی مردم درباره این بیماری است. برای کنترل و پیشگیری این بیماری باید در ابتدا ناقل بیماری که همان کنه است را حذف کرد.
لذا کنه زدایی دام ها کمک شایانی به کنترل بیماری می کند. از این رو سمپاشی منازل و اصطبل ها جهت کاهش کنه بسایر حایز اهمیت است.
افرادی که در محیط های روستایی و یا دامپروری به خصوص در فصول بهـار تـا پـاییز کـه فصل رشد و تکثیر کنه می باشد حضور دارند باید علاوه بر سمپاشی، بـه روش های حفاظتی فردی جهت دور ماندن از گـزش کنـه آگـاهی کامـل داشته باشند.
اسـتفاده از دستکش، لباسهای مناسب و کاملا پوشیده، بررسی منظم لبـاس و پوسـت از نظـر وجود کنه برای آنها لازم است. استفاده از دسـتکش، عینـک، چکمـه و لـوازم محـافظتی دیگر در حین ذبح یـا زایمان دام کمک فراوانی در حفظ شخص از انتقال این ویروس را دارد.
اما در صورت مشاهده «کنه» روی پوست، برداشـتن آن بـه طریقـی کـه موجب ماندن قسمت دهانی کنه در پوست نشود، از دیگر توصیه های پیشگیریست. از لـه کـردن کنه بر روی پوست بدن و یا گرم کردن آنها با سیگار و یا هر وسیله دیگری بایـد بـه شـدت پرهیـز شـود زیـرا ایـن روش ها می توانند باعث شوند کنه، ویروس بیشتری وارد بدن نماید.
پزشکان مهم ترین اصل در کنترل این بیماری را جلوگیری از تـردد دام هـای آلـوده در مناطق غیرمطمئن می دانند . لذا توصیه می شود از خرید و مصرف گوشت دامی از محل های غیر مطمئن خودداری نمایید.
* پتشی (پیتیکئی) Petechia، یک لکۀ کوچک، گرد، و بدون برآمدگی است که روی پوست غشاء مخاطی یا خونابه ای ظاهر می شود. پتشی نتیجۀ بروز خونریزی در ناحیۀ زیر پوست است.
** اسیدوزAcidosis، زمانی که کلیه ها و ریه ها نتوانند تعادل PH بدن را حفظ کنند و سطح اسید موجود در مایعات بدن تا حد زیادی افزایش یابد اسیدوز رخ می دهد.
117
