مجله سلامتی؛ دردها و مشکلات زانو

اتروما، عفونت، سوخت‌ و ساز یا متابولیک، تخریب و اختلالات بافت همبند، از شایع‌ترین علت‌های درد زانو به شمار می روند.

 خبر خوب اینکه اغلب دردها و بیماری‌های زانو از طریق فیزیوتراپی، مصرف دارو و یا حرکات ورزشی مناسب قابل درمان هستند.

گاهی ‌نمی دانیم که چه عاملی موجب درد زانوی ما شده ‌است. به همین دلیل برخی از شایع‌ترین عواملی که موجب زانو درد می‌شوند را با هم مرور می کنیم.

بورسیت، جا به‌ جایی کشکک زانو، سندروم ایلیوتیبیال باند یا باند آی تی (IT band syndrome)، شل شدن غضروف، بیماری ازگود اشلاتر (Osgood Schlatter)، استئوآرتریت، تاندونیت پاتلا (Patellar tendon)، سندروم درد پاتلوفمورال (patellofemoral pain syndrome) و کیست بیکر (Baker's cyst) از جمله این علل محسوب می شوند.

بورسیت یا التهاب کیسه زلالی یکی از دلایل درد در زانو به شمار می رود. بورسا کیسه های کوچک حاوی مایع زلال هستند که در زیر پوست و بالای مفصل قرار دارند.

نقش این کیسه تسهیل حرکات مفاصل روی یکدیگر و جلوگیری از اصطکاک بین سطوح آن‌ هاست. استفاده بیش از حد از زانوها، افتادن و خم‌ شدن موجب تحریک کیسه بورسا در بالای زانو شده و منجر به بیماری بورسیت زانو و در نهایت درد و تورم در ناحیه زانو می‌ شود.

به خارج شدن کشکک یا کاسه زانو از موقعیت خود اصطلاحا جا به‌ جایی کشکک گفته می‌شود. موارد مختلفی چون افتادن، حوادث رانندگی و یا ورزش ممکن است موجب جا به‌ جایی کشکک و در نهایت  درد و تورم در زانو شوند.

سندروم ایلیوتیبیال باند، یکی دیگر از عوامل ایجاد درد زانوست. ایلیوتیبیال باند، نوار بافتی سخت است که از لگن تا قسمت خارجی زانو کشیده شده‌ است. انجام فعالیت زیاد به‌ مرور زمان موجب التهاب ایلیوتیبیال و درد در زانو می‌شود. این بیماری در بین دوندگان به خصوص هنگام دویدن در سراشیبی بیشتر دیده می‌شود.

آسیب زانو گاهی ‌موجب تخریب و متلاشی ‌شدن غضروف زانو می‌شود. قطعات غضروف با گیرکردن به مفاصل منجر به درد و تورم در ناحیه زانو می‌شوند. در چنین شرایطی بسیاری افراد اغلب هنگام انجام فعالیت احساس می‌کنند مفاصل زانویشان قفل شده‌ است. 

بیماری ازگود اشلاتر نیز در سنین جوانی و هنگامی که استخوان‌ها و قسمت‌های دیگر بدن در حال تغییر هستند رخ می‌دهد. ازگود اشلاتر می‌تواند در زیر زانو جایی که تاندون کشکک به درشت‌ نی متصل می‌شود منجر به تورم دردناکی شود. درد ناشی از این بیماری بعد از گذشت مدت زمان اندکی برطرف می‌شود. این بیماری در بین دختران و پسران نوجوان شایع‌ است.

استئوآرتریت نوعی آرتروز زانو یا ساییدگی و تخریب زانوست. یکی از شایع‌ترین علت‌های زانو درد به خصوص بعد از 50 سالگی بیماری آرتریت است. از علائم این بیماری می توان به درد و تورم هنگام انجام فعالیت و یا خشکی مفاصل در اوایل روز اشاره کرد. منظوراز تاندونیت پاتلا نیز التهاب تاندون‌هایی است که کشکک را به استخوان درشت‌ نی متصل می‌کنند.

تاندون‌ها در حقیقت نوارهای بافتی سختی هستند که ماهیچه‌ ها را به استخوان متصل می‌کنند. انجام بیش از حد فعالیت‌های ورزشی، تاندون‌ها را ملتهب و باعث می شند درد شدیدی در این ناحیه ایجاد شود. از آن‌ جایی که پریدن‌های مکرر یکی از شایع‌ ترین علل این عارضه می‌ باشد گاهی از آن به زانوی جهندگان تعبیر می‌شود.

سندروم درد پاتلوفمورال، یکی دیگر از مشکلاتی است که منجر به زانو درد می شود. اختلالات عضلانی، گرفتگی، و مشکلات تراز پاها برخی اوقات موجب این بیماری می‌شود.

این مشکل موجب درد شدید در زانو و خالی کردن زانو می‌شود. در چنین شرایطی به‌ طور ناگهانی زانو نمی‌تواند وزن بدن را تحمل کند. نکته قابل توجه اینست که این مشکل معمولا ناشی از آسیب نیست و در بین زنان جوان بیش‌ تر از مردان مشاهده می‌شود. 

تورم کیست بیکر در پشت مفصل یکی دیگر از اختلالاتیست که موجب درد در پشت زانو می شود و معمولا نشان‌ دهنده مشکل اساسی دیگری به‌ نام پارگی مینیسک است.

دردهای زانو ممکن است به دو صورت بروز کند. یکی به صورت حاد یعنی ناشی از آسیب یا عفونت ساده و دیگری به صورت مزمن یعنی ناشی از آسیب یا عفونت جدی خود را نشان می دهد. دردهای زانو اغلب با تورم و تشکیل هماتوما یا تجمع خون در بافت بدن همراه هستند.

علائم دیگری نیز در دردهای زانو خود را نشان می دهند. تغییر شکل زانو، ضعف، اختلال در حرکت، صدای قرچ و قروچ در زانو، انسداد مفاصل یا عدم انعطاف‌ پذیری و یا توانایی دراز کردن زانو، عدم تحمل وزن بدن و گرم بودن زانو از علائمی هستند که ممکن آن را تجربه کنید.

خبر خوب اینکه بسیاری از آسیب‌های زانو معمولا ظرف طی چند روز یعنی حداکثر تا پنج روز بدون مراجعه به پزشک برطرف می‌شوند. هنگامی که زانو درد طاقت‌ فرسا بوده و مواردی چون استراحت، یخ و ...، تاثیری در درمان درد نداشته باشند مراجعه به دکتر ضروریست. 

برای تشخیص عامل درد زانو، ابتدا پزشک زانوی بیمار را در موقعیت های مختلفی چون راه ‌رفتن، ایستادن و دراز کشیدن بررسی کرده و با معاینه سعی می‌کند علائمی چون التهاب، تورم، تغییر شکل، عدم ثبات و کاهش میزان حرکت را در زانوی آسیب دیده مشاهده کند.

در برخی موارد ممکن است نیاز به آزمایش و تصویربرداری باشد. آزمایش خون، انواع تصویربرداری چون اشعه ایکس، اولتراسوند و اسکن ام‌ آر آی و بیرون کشیدن مایع داخل مفصل با کمک سوزن، از آزمایش هاییست که ممکن است پزشک برای تشخیص علل این بیماری تجویز کند.

پزشک متخصص بر اساس نوع آسیب زانو روش های درمانی متعددی را به کار می گیرد. درد زانو با مصرف برخی داروهای تجویزی و رعایت نکاتی که پزشک توصیه می کند، قابل درمان است. خنک نگه‌ داشتن ناحیه درد در زانو، یکی از روش های بهبود این بیماریست.

 روش دیگر این است که  قبل از خارج شدن از خانه زانو را گرم کرده و بعد از بازگشت به خانه از یخ استفاده کنید. سرما می‌تواند درد را بی‌ حس، تورم را کاهش و تکانه‌های عصبی به مفاصل را مسدود کند. مصرف داروهای مسکن و ضد التهاب تجویزی پزشک نیز تاثیر خوبی در درمان زانو درد دارند. هنگامی که مصرف داروهای خوراکی تاثیری در رفع درد زانو نداشته باشند و از طرفی بیمار راغب باشد که بدون جراحی و از طریق روش غیرتهاجمی درد زانوی خود را درمان کند، تزریق کورتیکواستروئید کمک فراوانی در تسکین زانو درد خواهد داشت.

همچنین تزریق گاز اوزون روش درمانی دیگریست که می‌تواند درد را تسکین و کیفیت زندگی افراد مبتلا به استئوآرتریت را بهبود بخشد. پلاسمای غنی از پلاکت یا پی‌ آر پی، روش دیگر درمانیست. پی ‌آر پی یا پلاسمای غنی از پلاکت نوعی درمان تجربی است که ممکن است موجب کاهش درد زانوی ناشی از استئوآرتریت شود. در این روش برای ترمیم بافت‌های آسیب‌ دیده از خون بدن خود بیمار استفاده می‌شود. 

فیزیوتراپی، ماساژ، شاک ویو و …، از جمله روش های درمانی هستند که برای بهبود این بیماری از آن بهره برده می شود. الکتروتراپی روش دیگریست که برای بهبود درد زانو از آن استفاده می شود. 

در الکتروتراپی اعصاب و عضلات تحت تاثیر جریانات الکتریکی قرار گرفته و این امر موجب آزاد شدن مسکن‌های طبیعی بدن و رفع درد می شود. الکتروتراپی معمولا در مراحل اولیه درمان به خصوص بعد از آسیب زانو استفاده می‌شود. در روش اولتراسوند درمانی، یک سری امواج صوتی تولید و به زانوی آسیب دیده نفوذ می‌کند.

تاثیر ارتعاشات، تمام ذرات داخلی را جا به‌ جا کرده و موجب تخریب مایع التهابی می‌شود. امواج فراصوتی انرژی را به بافت‌هایی که از آن‌ها می‌گذرند انتقال داده و با تولید گرما موجب تسکین درد زانو می‌شوند.

مگنت تراپی، از روش های درمانی برای بهبود مشکلات زانو به شمار می رود. درد زانو با کمک مگنت تراپی صحیح تقریبا قابل درمان است. در این روش درد در منبع درد متوقف می‌شود.

در مگنت تراپی، استفاده صحیح از آهن‌ ربا نه‌ تنها انتقال سیگنال‌های درد را قبل از رسیدن به مغز بلکه حتی ثبت درد و ناراحتی را نیز مختل می‌کند. در واقع آهن‌ رباها درد را قبل از شروع متوقف می‌کنند.

لیزردرمانی در دهه اخیر کاربرد فراوانی در درمان انواع دردهای زانو داشته است. لیزر می‌تواند به فعال شدن سلول‌های بنیادی در استخوان و بهبود غضروف کمک زیادی کند. شاک ویو تراپی دیگر روش درمانیست که ممکن است پزشک معالج پیشنهاد دهد. 

در طول شاک‌ ویو تراپی امواج صوتی پرقدرت بافت‌های بدن را تحریک و تحت تاثیر قرار می‌دهند. از مزایای شاک‌ ویو تراپی می‌توان به تشکیل طبیعی رگ‌های خونی جدید در بدن، رفع التهاب‌های مزمن، تحریک کلاژن و پیشگیری از تجمع کلسیم اشاره کرد.

تحریک چنین مکانیسم‌های بیولوژیکی موجب درمان بیماری می‌شود. بعد از بازگشت ناحیه آسیب دیده به وضعیت طبیعی، عملکرد بدن به حالت اول بازگشته و درد از بین می‌رود. ورزش های مناسب زانو که پزشک یا فیزیوتراپ آموزش می دهند در بهبود مشکلات زانو موثرند.

و در آخر این که داشتن وزن مناسب بدن تاثیر زیادی در درد زانو دارد. وزن زیاد فشار زیادی به مفاصل زانو وارد کرده و موجب می‌شود هنگام پیاده‌ روی، بالا و پایین رفتن پله‌ها مفاصل زانوها در معرض آسیب‌ بیشتری قرار گیرند.

117

لیدا مکتبی