مجله سلامتی؛ پارکینسون

متخصصان علوم اعصاب معتقدند بسیاری از بیماری‌ های داخلی مغز تحت تاثیر شرایط روحی روانی افراد نیز قرار دارند.

مغز که بخشی از سیستم اعصاب است، از بخش های مختلفی تشکیل شده است. ساقه مغز، در قسمت پایینی مغز قرار دارد و خود در بر گیرنده مغز میانی، پل مغزی و بصل النخاع می باشد. درون ساقه مغز منطقه کوچکی تحت عنوان ماده جسم سیاه وجود دارد که در تنظیم حرکات بدن نقش دارد. 

در بیماری پارکینسون، سلول ها در جسم سیاه، ساخت دوپامین یعنی ماده شیمیایی که در مغز به ارتباط سلول های عصبی کمک می کند را متوقف می کنند و در نتیجه دوپامین کاهش می یابد. 

با از بین رفتن سلول هایی که ترشح دوپامین را به عهده دارند مغز پیام های لازم در مورد چگونگی حرکت و زمان حرکت را دریافت نمی کند و این امر باعث از بین رفتن تدریجی کنترل عضلات می شود. 

بنابراین در این بیماران ممکن است حرکاتی مانند حرف زدن، نوشتن، کارکردن، لباس پوشیدن و حتی پلک زدن به کندی انجام گیرد.

بیماری پارکینسون پس از آلزایمر معمول ترین بیماری مخرب اعصاب به شمار می رود.

به طور مختصر می توان گفت بیماری پارکینسون یکی از انواع بیماری های نورولوژیک است که فرد مبتلا به آن به تدریج توانایی جسمی و روحی خود را از دست داده و در صورت عدم انتخاب راهکار درمانی مناسب با سرعت بیشتری بر شدت علائم آن افزوده می شود. 

سیر بیماری پارکینسون پیشرونده است و منجر به کاهش تدریجی عملکرد فرد می شود. بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) یا PD، برای اولین بار توسط دانشمند بریتانیایی دکتر جیمز پارکینسون در سال ۱۸۱۷ میلادی توصیف شد. این دانشمند این بیماری را فلج لرزان نامید اما در اصل تمامی افراد مبتلا به بیماری پارکینسون لرزش ندارند.

بیماری پارکینسون در واقع یک اختلال مغزی پیشرونده است. علائم و نشانه های بیماری پارکینسون در ابتدا خفیف هستند و گاهی اوقات ممکن است نادیده گرفته شوند و به تدریج با پیشرفت سیر بیماری علائم تشدید می شوند. 

ارزیابی وضوح ذهنی، عملکرد، رفتار و خلق و خوی، فعالیت های روزمره زندگی و حرکت در هر مرحله از بیماری می تواند به تعیین بهترین درمان کمک کند. 

نشانه های این بیماری معمولا از ۵۵ تا ۶۰ سالگی به بعد پدیدار می شوند اما احتمال بروز در افراد جوان تر نیز وجود دارد. همچنین داشتن یک عضو از خانواده که مبتلا به پارکینسون باشد اندکی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. مردان نسبت به زنان بیشتر احتمال دارد به بیماری پارکینسون مبتلا شوند. اما نکته امید بخش در این بیماری این است که امید به زندگی در در افراد دارای پارکینسون همچون افراد سالم است.

لرزش در حین استراحت، کندی حرکت، سفتی  و خشکی اندام ها از علائم اصلی این بیماریست و ممکن است دو یا تعداد بیشتری از این علایم به ویژه در یک سمت بیشتر از سمت دیگر پدیدار شود.

بیماری پارکینسون تشخیصی است مگر این که علایم دیگری هم زمان وجود داشته باشد که بیانگر احتمال بروز بیماری دیگری باشد. همان طور که گفتیم اغلب، علایم پارکینسون ابتدا در یک سمت بدن ظاهر می شوند و با گذشت زمان به سمت دیگر بدن منتقل می‌شوند. 

در واقع حرکات بدن این بیماران کند و تعادل آن ها ضفیف است. علاوه بر این ها علائم دیگری نیز وجود دارد که ممکن است در همه افراد مشاهده نشود اما در صورت وجود، ارزیابی و درمان و توانبخشی آنها حائز اهمیت است. بی قراری در خواب و یا خستگی در طول روز، صدای یکنواخت و یا لکنت زبان، دشواری در بلع، مشکلات حافظه گیجی یا زوال عقل، پوست چرب، یبوست و….، از جمله این علائم هستند.

دلایل اصلی ابتلا به این بیماری هنوز ناشناخته است اما در سال های اخیر تحقیقات مختلف، تاثیر فاکتور هایی از جمله ژنتیک، عوامل محیطی و عادات تغذیه ای را نشان می دهد. طبق یافته محققان ، جهش های ژنتیک خاص می تواند باعث ابتلای فرد به بیماری پارکینسون شود. 

در واقع تغییرات ایجاد شده در برخی ژن های خاص می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد هر چند که این تغییرات ژنتیک با ریسک پایینی همراه است و این عامل در موارد نادر باعث ابتلا به این بیماری می شود. همچنین قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا فاکتورهای محیطی می تواند ریسک ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد اما این ریسک نیز به نسبت کم و ناچیز است. 

در واقع به نظر می رسد حشره کش‌ ها خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. احتمال ابتلا به این بیماری در افراد مبتلا به دیابت نوع دو نیز بیشتر است.

پیشگیری از ابتلا به پارکینسون

راهکارهایی برای پیشگیری از این بیماری پیشنهاد شده است.

به عنوان مثال داشتن رژیم غذایی مدیترانه‌ ای که شامل انواع سبزی، میوه و حبوبات است خطر ابتلا به بیماری پارکسیون را کاهش می‌دهد و پیش بینی نیز می شود که مصرف زیاد چربی های حیوانی به عنوان یک عامل خطر ساز برای ابتلا به بیماری پارکینسون باشد در صورتی که حبوبات، آجیل، سیب زمینی، سبزیجات و گوجه این امکان را کمتر می سازد. در مجموع لازم است تحقیقات زیادی برای شناسایی فاکتورهای تاثیرگذار بر ابتلا به بیماری پارکینسون انجام شود.

پزشک متخصص مغز و اعصاب، اغلب برای تشخیص بیماری پارکینسون، بیمار را معاینه می کند و از شرح حالش می پرسد. 

ضربه به انگشت دست و انگشت شست با هم و یا ضربه به پا برای بررسی کُندی حرکت، شل کردن دست برای مشاهده لرزش در حین استراحت، شل کردن عضلات حین حرکت گردن بازو ها و ساق پا به منظور بررسی سفتی اندام ها و حفظ تعادل ایستادن حین هل دادن آرام، از جمله این معاینات بالینی است. 

معمولا از اسکن های مغزی برای تشخیص پارکینسون استفاده نمی شوند. اگرچه می توانند برای رد کردن بیماری های دیگر و تشخیص افتراقی مورد استفاده قرار بگیرند. روش های PET Scan که به طور اختصاصی کاهش جذب عقده های قاعده ای مغز را نشان می دهد و بیماری پارکینسون را تایید می کند نیز به صورت روتین استفاده نمی شود و بیشتر در مطالعات تحقیقاتی این روش مورد استفاده قرار می گیرد. 

متاسفانه بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما برخی روش های درمانی از جمله مصرف برخی داروهای تجویزی توسط پزشک متخصص، اغلب می توانند به طور چشمگیری به کنترل علائم این بیماری کمک کنند. 

پزشک همچنین ممکن است تغییرات سبک زندگی، به خصوص ورزش هوازی مداوم را نیز توصیه کند. در بعضی موارد فیزیوتراپی که بر تعادل و کشش تمرکز دارد نیز مهم است. یک پاتولوژیست زبان می تواند به بهبود مشکلات تکلم بیمار کمک کند. همچنین پزشک در برخی موارد توصیه به جراحی می کند.

تحریک عمیق مغزی، یکی از این روش های جراحیست. در تحریک عمیق مغزی (DBS)، جراحان الکترود را در قسمت خاصی از مغز قرار می دهند. الکترودها به یک ژنراتور که در قفسه سینه در نزدیکی استخوان ترقوه کار گذاشته شده است متصل می شوند که ایمپالس های الکتریکی را به مغز ارسال می کند و ممکن است علائم بیماری پارکینسون را کاهش دهد.

لیدا مکتبی