میزبانی این نشست یک روزه را «داستان‌بیک جمعه بیک‌اف» رئیس مجلس شورای عالی قرقیزستان به عهده داشت. ریاست دوره ای این مجمع پارلمانی در نشست بیشکک، از قزاقستان به قرقیزستان واگذار و مقرر شد، نشست بعدی این مجمع در ترکیه برگزار شود.
برگزاری نشست بیشکک در حالی بود که ششمین نشست مجمع پارلمانی کشورهای به اصطلاح ترک زبان حدود دو سال پیش در ماه دسامبر سال 2015 میلادی درآستانه پایتخت قزاقستان برگزار شده بود.
در واقع، برغم متعهد شدن کشورهای عضو مجمع پارلمانی کشورهای به اصطلاح ترک زبان، برگزاری سالانه نشست روسای مجالس ملی کشورهای عضو این مجمع با دوسال فاصله برگزار شده است، امری که می تواند نشان از نتایج نامشخص و کم فایده ی این گونه نشست ها داشته باشد.
واقعیت آن است پس از استقلال کشورهای حوزه شوروی سابق، ترکیه به واسطه زبان ترکی، تلاش زیادی به عمل آورد تا نقش برادر بزرگتر را در مورد کشورهای به جای مانده از شوروی سابق ایفا کند.
از آن زمان تا کنون، رهبران آنکارا تلاش زیادی به عمل آورده اند تا با برجسته سازی عنصر زبان از میان کشورهای منطقه بویژه جمهوری های آسیای مرکزی و قفقاز، متحدان و به نوعی ابزارهایی برای نیل به اهداف و منافع خود بیابند اما با گذشت مدت تقریبا طولانی از آغاز تحرکات آنکارا در این راستا، شواهد از توفیق اندک ترکیه در ایجاد همگرایی میان کشورهای به اصطلاح ترک زبان حکایت دارد.
نگاهی ژرف تر به این هدف ترکیه نشان می دهد آنکارا در مسیر دستیابی به جایگاه به زعم خود برادر بزرگتر در میان کشورهایی که آنها را مسامحتا ترک زبان می داند با موانع پرشماری روبروست.
مانع نخست در مسیر همگرایی کشورهای ترک زبان اختلافات درونی متعدد این کشورها و پراکندگی جغرافیایی نامتوازن آنهاست که موجب شده همگرایی فرهنگی و زبانی به عنوان عنصر اصلی مورد ادعای ترکیه برای دور هم جمع کردن این کشورها کارایی مورد انتظار ترکیه را نداشته باشد.
اختلافات ریشه ای و موردی نیز مانع دیگری بر مسیر این همگرایی بوده است. اختلافات اخیر میان قزاقستان و قرقیزستان، تعارض دیدگاهها میان جمهوری آذربایجان از یک سو و ترکمنستان و قزاقستان از سوی دیگر بویژه در موضوع رژیم حقوقی دریای خزر تا کنون نقش بازدارنده موثری در کندی روند توافقات در قالب کشورهای به اصلاح ترک زبان داشته است.
علاوه بر موانع فوق ، نقش محوری و سنتی روسیه در اعمال نفوذ در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز، مانعی جدی بر مسیر آنکارا برای رسیدن به اهداف خود در این چارچوب است.
به این موارد جایگاه پایه ای تر سازمان های روس محور در منطقه را نیز میتوان افزود که اساساً اجازه خودنمایی چندانی به آنکارا و اهداف فرامنطقه ای آن نمیدهد و این کشورها به نظر می رسد ترجیح میدهند بیش از آنکه بخواهند در ائتلاف متزلزل با آینده نامشخص نقش آفرینی کنند به افزایش نفوذ خود در سازمانهای روس محور بپردازند.
می توان پیش بینی کرد؛ نشست مجمع پارلمانی کشورهای به اصطلاح ترک زبان در بیشکک مانند نشست های پیشین این مجمع، با وجود موانع ساختاری و راهبردی متعدد بی نتیجه و فاقد بهره برداری مد نظر طراحان آن بوده باشد. ضمن آنکه نگرانی های قوم گرایانه در ملتهای منطقه را نیز برانگیخته و ممکن است بیش از انکه در مسیر همگرایی گام بردارد، به نتایج واگرایانه و حتی جدایی طلبانه منجر شود. 110/114
نویسنده: محمدعلی طالبی
بیشتر بخوانید:
قزاقستان و ازبکستان در مسیر همکاری و رقابت/ تحلیل
وام بلاعوض قزاقستان به قرقیزستان / تحلیل
