اگرچه اتحادیه عرب با چالش های درونی اعضای آفریقایی خود نیز مواجه است، اما بیش از همه تحت تاثیر چالش های خاورمیانه قرار دارد. به طور کلی، سی امین نشست سران عرب در تونس با سه چالش خاورمیانه ای برجسته مواجه است.
بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، نخستین چالشی است که این اتحادیه از ماهها قبل با آن درگیر شد. عضویت سوریه در اتحادیه عرب از نوامبر 2011 با پیشنهاد قطر تعلیق شده، اما پس از گذشت 8 سال از بحران سوریه و اثبات موضع برتر دولت دمشق در تحولات این کشور، بار دیگر موضوع بازگشت سوریه به اتحادیه عرب در واپسین ماههای سال گذشته میلادی مطرح شده است. تلاش هایی نیز در این خصوص انجام شد، اما مشروط کردن بازگشت سوریه به تجدیدنظر در سیاست خارجی خود به خصوص در قبال ایران، سبب شد اجلاس تونس نیز بدون حضور سوریه برگزار شود.
روزنامه قطری العربی الجدید ژانویه 2019 در این خصوص نوشت: «عربستان برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب این شرط را گذاشته است که دولت دمشق در رابطه با پایان دادن به نفوذ ایران در سوریه تضمین هایی دهد.» دمشق شرط تعیین شده را دخالت در امور داخلی خود عنوان و از پذیرش آن خودداری کرد. بنابراین، نشست امروز سران عرب در حالی در تونس برگزار می شود که همچنان اعضای اتحادیه عرب تحت تاثیر سیاست های عربستان سعودی توان اتخاذ موضع مستقل را در خصوص مسایل جهان عرب ندارند.
رویکرد دولت ترامپ و رژیم صهیونیستی به جهان عرب نیز دیگر معضل پیش روی اتحادیه عرب است. ترامپ و نتانیاهو چشم به سرزمین های اشغال شده عربی دارند. قدس سال گذشته میلادی و جولان نیز در ماه جاری میلادی توسط ترامپ به اسرائیل بخشیده شد. اتحادیه عرب حتی یک نشست فوق العاده نیز برای بررسی این تصمیم های غیرقانونی و خطرناک دونالد ترامپ تشکیل نداد.
اکنون در حالی اجلاس تونس برگزار می شود که انتظار می رود این اتحادیه بار دیگر به انتشار یک بیانیه سیاسی در خصوص تصمیم های ترامپ اکتفا کند و هیچ تصمیم جدی برای تحت فشار قرار دادن اسرائیل اتخاذ نکند. این انفعال و حتی به تعبیری حمایت ضمنی برخی اعضای اتحادیه عرب از تصمیم های دونالد ترامپ، فلسفه و کارآمدی این اتحادیه را به شدت زیر سوال برده است.
سومین چالش خاورمیانه ای کنونی اتحادیه عرب، تنش میان اعضای این اتحادیه به خصوص میان قطر و چهار کشور دیگر عضو این اتحادیه یعنی عربستان، امارات، بحرین و مصر است، تنش هایی که در اثر رویکرد سلسله مراتبی و نگاه بالا به پائین عربستان به قطر از 5 ژوئن 2017 آغاز شد و همچنان نیز ادامه دارد. شیخ تمیم، امیر قطر و ملک سلمان، پادشاه عربستان در اجلاس تونس حضور دارند و شاید برای نخستین بار طی دو سال گذشته بستری برای رو در رو شدن حکام دو کشور فراهم شود.
در صورتی که میانجی گری ها برای دیدار ملک سلمان و شیخ تمیم ثمربخش باشد و این دو در تونس با هم دیدار داشته باشند، می تواند دستاورد مهمی برای اجلاس تونس باشد، اما همچنان بعید به نظر می رسد دیداری میان سران عربستان و قطر انجام و گشایشی در روابط دو کشور ایجاد شود. در این صورت، چرخه ناکارآمدی اتحادیه عرب و شکست اجلاس تونس تکمیل خواهد شد. 113/117
نویسنده: سید رضی عمادی
بیشتربخوانید:
انصراف السیسی برای حضور در اجلاس سران عرب
برگزاری نشست کمیته چهارجانبه ضدایرانی در تونس
دبیرکل اتحادیه عرب: جولان متعلق به سوریه است
