ظرفیت صنعت دفاعی در حوزه جنگ افزارها و تسلیحات کشور طی سال های اخیر با افزایش 45 برابری مواجه شده و درزمینه ساخت انواع تجهیزات نظامی زمینی، هوایی و دریایی و نیز درحوزه های هوافضا، هوایی، دریایی، الکترونیک، رزم زمینی و نیز به دستاوردهای بسیار مهم و ارزشمندی دست پیدا کرده است.
با توجه به گام های بلند صنعت دفاعی در زمینه ساخت انواع هواگردهای سرنشین دار و بی سرنشین این ضرورت وجود داشته تا در زمینه ساخت موتورهای آنها هم اقدامی صورت گیرد.
این موضوع در دستور کار قرار گرفت و در مدت زمان کوتاهی نتایج بسیار خوبی بدست آمد. ساخت موتورهای هوایی دانش بالایی را می‌طلبد و نیازمند محاسبات دقیقی است که این محاسبات به صورت نظری با بهره گیری از رایانه های پیشرفته صورت گرفته و نتیجه آن به صورت عملی نخست بر روی سکو‌های تست موتور و سپس بهره‌برداری بر روی هواگرد خود را نشان خواهد داد، لذا تولید هر نمونه جدید از آن، زمان زیادی را می‌خواهد.
متخصصان ایرانی در این زمینه گام مهمی با مهندسی معکوس موتور توربوجت «جی 85» برداشتند که اکنون تحت عنوان موتور توربوجت «اوج» شناخته می شود. موتوری که می تواند هم در هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی نصب شود و هم در جنگنده‌های ایرانی، چون کوثر مورد استفاده قرار گیرد.
رونمایی
موتور اوج یکی از انواع موتورهای توربوجت ساخت وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران است که 31 مرداد 1395 و همزمان با روز صنعت دفاعی در حضور «حسن روحانی» رئیس جمهور وقت، سردار «حسین دهقان» وزیر دفاع وقت و جمعی از مدیران ارشد، دانشمندان و متخصصان وزارت دفاع رونمایی شد. در این مراسم، موتور توربوجت رونمایی شده «اوج» نام گرفت.
سردار دهقان درباره این موتور گفت: "این محصول یکی از پیچیده‌ترین محصولات هوایی است که بدون هیچگونه مشارکت خارجی چه در حوزه دانشی و چه در حوزه نرم افزاری و سخت افزاری طراحی و ساخته شده است."
افتتاح خط تولید موتور اوج
در تحولی مهم در زمینه ساخت موتورهای هوایی در ایران، در 30 مرداد 1399 با دستور حسن روحانی رئیس جمهور وقت توسط مدیر عامل سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع خط تولید موتور توربوجت ملی اوج در سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع افتتاح شد.
روحانی در افتتاح خط تولید موتور اوج، از تلاش‌هایی که برای ساخت موتور ملی توربو جت سبک اوج هواپیما انجام شد قدردانی کرد و گفت: "اصل این موتور در سال 1395 رونمایی شد و به ثمر نشست امروز در واقع خط تولید این موتور افتتاح می‌شود و برای ما بسیار حایز اهمیت است."
وی افزود: "معمولا وقتی کشورها اعلام می‌کنند که هواپیما ساز هستند مقصود از آنها موتور نیست بلکه بال و بدنه است و موتور را از جای دیگر خریداری می کنند." روحانی اظهار داشت: "خوشحالیم که در ساخت یک جنگنده به طور کامل به خودکفایی رسیدیم هم بال و بدنه و هم موتور و صندلی پران با خودکفایی انجام می دهیم و روی پای خود ایستاده ایم و برای ما حایز اهمیت است."
امیر سرتیپ دوم «افشین خواجه فرد» مدیر عامل سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع در آیین افتتاح موتور توربوجت ملی «اوج» که در اجرای فرمان فرمانده معظم کل قوا و با فعالیت جهادی دانشمندان، طراحان و متخصصین صنعت دفاعی کشور ساخته شده است، گفت: موتور ملی اوج به عنوان اولین موتور توربوجت بومی توسعه یافته جهت تامین نیروی پیشران جنگنده های کشور از جمله جنگنده های کوثر، صاعقه، آذرخش و جت آموزش پیشرفته یاسین و در محدوده وزن برخاست حدود 10 تن است.
این موتور با اتکا به توانمندی داخلی و تکیه بر دانش و تخصص مهندسان کشور و استفاده حداکثری از ظرفیت علمی و فنی دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان کشور با تولید بومی بیش از 14 هزار قطعه ومجموعه متعلقات، برای اولین بار در سال 1395 ساخته و توسط ریاست محترم جمهور در روز صنعت دفاعی رونمایی شد.
امیر خواجه فرد هم چنین نصب «موتور توربوجت بومی اوج» روی جنگنده کوثر را از مهمترین اتفاقات در پروژه کوثر عنوان کرد و افزود: اوج اولین موتور جت ساخت ایران است که قابلیت عملکرد پروازی تا ارتفاع 50 هزار پا را دارا بوده و مجهز به سامانه‌های متعددی است که در شرایط مختلف عملیاتی و آب‌وهوایی از توانمندی بالایی برخوردار است و قابلیت نصب بر روی انواع پرنده‌های با وزن برخاست حداکثر 10 تن را دارا است.
دومین دستگاه از این موتور نیز در سال 1396 تولید و تست آن در آزمایشگاه موتور ملی اوج صورت پذیرفت و آزمون های زمینی، تاکسی و پروازی این موتور نیز در سال های 1397 و 1398 بر روی هواپیمای بومی کوثر با موفقیت انجام شد.
به گفته وزارت دفاع، این خط تولید قابلیت آن را دارد که با استفاده از ظرفیت‌های داخلی کشور، هزینه‌های ساخت موتور ملی اوج را نسبت به تامین آن از منابع خارجی 50 درصد کاهش دهد.
تفاهم نامه همکاری
پس از راه اندازی خط تولید موتور توربوجت اوج در مرداد 1399 در تحولی مهم در 22 آذر 1399 با حضور امیر خواجه‌فرد، مدیرعامل سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع و امیر سرتیپ «عزیز نصیر‌زاده» فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، تفاهم‌نامه همکاری در زمینه تامین موتورهای هوایی نهاجا، به امضای طرفین رسید.
هدف از امضای این تفاهم‌نامه گسترش همکاری‌های فی‌مابین و افزایش تولید در راستای تامین اقلام مورد نیاز نهاجا به ویژه در حوزه موتورهای هوایی عنوان شده است.
مدیرعامل سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع با اشاره به تاکیدات فرمانده معظم کل قوا مبنی بر توسعه زیرساخت‌های تولید جنگنده بومی، گفت: به لطف خداوند متعال و تلاش جهادی متخصصین صنعت دفاعی، امروز این امر تا حد بسیار مناسبی تحقق یافته است و هدف ما این است که با جذب منابع لازم برای توسعه کیفی و افزایش ظرفیت خط تولید موتور ملی اوج و واگذاری تعداد بیشتری از این موتورها به نیروی هوایی ارتش، ناوگان هوایی نهاجا بیش از پیش عملیاتی و تقویت شود.
امیر نصیر‌زاده، فرمانده نیروی هوایی ارتش نیز با ابراز خرسندی از موفقیت‌های اخیر سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع در ساخت موتورهای هوایی، ابراز امیدواری کرد که با امضای این تفاهم‌نامه، همکاری جدیدی در مسیر ساخت موتور جت میان نیروی هوایی ارتش با سازمان صنایع هوایی صورت پذیرد.وی با اشاره به راه‌اندازی خط تولید موتور ملی اوج، آن را سرآغاز موفقیت‌های بیشتر سازمان صنایع هوایی در تامین تعداد بیشتری از موتور توربوجت اوج دانست که کاربرد زیادی در نیروی هوایی ارتش و هواپیمای جت آموزشی کوثر دارد.
مشخصات فنی
موتورتوربوجت اوج با دارابودن بیش از 14 هزار قطعه بر مبنای موتور آمریکایی «جی 85» نصیب شده روی هواپیمای جنگنده اف 5 ساخته شده که از موتورهای دارای قابلیت و دارای عمر مناسب در سطح جهان محسوب شده و ساخت آن ایران را در زمره هشت کشور پیشرفته در زمینه ساخت موتور قرار می‌دهد.
هواپیماهای با وزن 10 تُن که موتور اوج بر روی آنها نصب می‌شود می‌توانند تا ارتفای 50 هزارپایی اوج بگیرند. موتور اوج در حالت خشک (بدون پس سوز) سه هزار و 500 پوند رانش ایجاد می‌کند.
پره‌های این موتور با فناوری ریخته گری دقیق در خلاء ساخته شده که امروزه یکی از دقیق‌ترین فناوری‌های ریخته گری و تراشکاری در دنیا است که با بومی سازی سوپر آلیاژ‌های خاص صنعت هوایی طراحی و ساخته شد.
دستیابی به دانش بومی طراحی و فناوری ساخت قطعات گردنده موتور توربوجت شامل محور اصلی، دیسک‌های توربین، اسپول‌های جلویی و عقبی کمپرسور و دیسک کمپرسور با همت و تلاش دست اندرکاران و متخصصان صنایع هوایی میسر شده که این مورد درباره موتور ملی اوج نیز صدق می‌کند. سیستم کنترل موتور «اوج» از نوع هیدرومکانیکال است که در صورت نیاز قابلیت ارتقاء به سیستم تمام الکترونیک (FADEC) را دارد.
موتور ملی اوج در جنگنده‌های ساخت صنایع دفاعی کشورمان مانند جت کوثر و جت آموزشی یاسین نیز به کار رفته و به نظر می‌رسد تا مجموعه صنایع دفاعی کشورمان از این موتور بومی در دیگر جنگنده‌های ساخت داخل که در دست طراحی و ساخت است هم بهره ببرند.
فناوری بسیار پیچیده موتور اوج موجب ایجاد یک جهش بلند در دانش طراحی و فناوری ساخت در صنعت هوایی کشور شده است و فناوری به کار رفته درموتور «اوج» به عنوان یک بسته مرجع، زمینه ورود کشور به فاز طراحی و ساخت موتورهای توربوفن و توربوشفت نیمه سنگین و سنگین کلاس هوایی و صنعتی را فراهم کرده است.
نویسنده: سیدرضا میرطاهر
117
